Telovani Kutsal Haç Kilisesi

Telovani Kutsal Haç Kilisesi
თელოვნის ჯვარპატიოსნის ეკლესია
Temel bilgiler
Telovani Kutsal Haç Kilisesi

Konum	Ksovrisi, Mtsheta, Mtsheta-Mtianeti, Gürcistan
Koordinatlar	41°58′49″K 44°32′53″D / 41.98028°K 44.54806°D / 41.98028; 44.54806
Mimari
Mimari tür	Trikonkhos

Telovani Kutsal Haç Kilisesi (Gürcüce: თელოვნის ჯვარპატიოსნის ეკლესია) Doğu Gürcistan'ın Mtsheta-Mtianeti bölgesindeki Mtsheta belediyesinde konumlanmış bir 8-9. yüzyıl Gürcü Ortodoks kilisesidir. Kubbeli trikonç tasarımına sahip kilisenin sığınağının her iki tarafında pastoforium bulunmaktadır. İç kısımda, Kutsal Mendil'in en eski Gürcü tasvirlerinden biri de dahil olmak üzere, ağır hasarlı duvar resimleri bulunmaktadır. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.^[1]

Planı

Kutsal Haç kilisesi (Cvarpatiosani), Mtsheta Belediyesindeki Ksovrisi köyünün yaklaşık 3 km doğusunda, günümüzde terk edilmiş Telovani yerleşim bölgesindedir.^[2]

Trikonkhos planında yapılmış 9,7 × 10,5 m ölçülerindeki yapının, enine kolları sığınak ve batı kolundan daha dar ve alçaktır. Bu özelliği, yapıyı doğu-batı ekseninde biraz daha uzatır. Kilise çoğunlukla kaldırım taşından inşa edilmiştir; yontulmuş kireçtaşı ve traverten bloklar, önemli yapı elemanları ve dekorasyonda kullanılmıştır. Binaya, batı kolundaki dikdörtgen biçimli üç kapıdan erişilebilmektedir. Sığınağın çıkıntılı apsisi, çift apsisli pastoforium ile çevrelenmiştir. Dikdörtgen dikmeden kubbe dairesine geçiş, tonoz bingi aracılığıyla gerçekleştirilir. Kubbenin tamburu sekizgendir, dört pencereyle delinmiş ve dekoratif kemerlerle süslenmiştir. Hem dış, hem de iç duvarlar sıvalanmıştır. Kilise büyük ölçüde onarılmış ve 18. yüzyılda batı duvarına bir çan kulesi eklenmiştir. Sistematik restorasyon 1952 ve 1954 yılları arasında gerçekleşmiştir.^[2] 2007 yılında tekrar bir restorasyon çalışması yapılmıştır.

Kilisenin içi, 9-10. yüzyıldan kalma fresk parçalarına ev sahipliği yapmaktadır. Apsis penceresinin üstünde bulunan, "Tanrı'nın Kutsal Yüzü" olarak etiketlenmiş ve Havarilerle çevrelenmiş Kutsal Mendil freski de dahil olmak üzere, freskler ağır hasar görmüştür. Abgar Efsanesinden etkilenerek yapıldığı düşünülen fresk, takip eden yüzyıllarda Gürcistan'daki Kutsal Mendil tasvirlerini etkilemiş olabilir.^[3]^[4]

Kaynakça

^ "List of Immovable Cultural Monuments" (PDF) (Gürcüce). National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia. 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Temmuz 2019.
^ ^a ^b Dolidze, V; Kintsurashvili, S; Sidamonidze, U; Tskitishvili, G, (Ed.) (1990). საქართველოს ისტორიისა და კულტურის ძეგლთა აღწერილობა, ტ. 5 [Historical and cultural monuments of Georgia: Summa, vol. 5] (Gürcüce). Tiflis: Metsniereba. ss. 316-318.
^ Skhirtladze, Zaza (1999). "Under the Sign of the Triumph of Holy Cross: Telovani Church Original Decoration and Its Iconographic Programme". Cahiers archéologiques. Cilt 47. ss. 101-118.
^ Nicolotti, Andrea (2014). From the Mandylion of Edessa to the Shroud of Turin: the metamorphosis and manipulation of a legend. Brill. ISBN 9789004278523.

İlgili Araştırma Makaleleri

Kvabishevi Meryem'in Ölümü Kilisesi, ayrıca bilinen adıyla Mariamtsminda Güney Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesindeki Borcomi Belediyesine bağlı Kvabishevi köyünün 2 km kuzeybatısında konumlanmış bir Orta Çağ Gürcü Ortodoks kilisesidir. Üç nefli bazilika, 8. veya 9. yüzyılda kayalık yüksek bir dağın yamacında, derin nehir kanyonuna dik bakacak şekilde inşa edilmiştir. Kilise, Şota adındaki genç bir soylunun 12 ve 13. yüzyıllardan kalma fresk portreleri ile ünlüdür. Bu kişinin o dönemin popüler çağdaş şairi Şota Rustaveli olduğu düşünülmektedir. Kvabishevi kilisesi, Gürcistan Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültürel Anıtları listesine eklenmiştir.

İprari Başmelekler Kilisesi veya yerel olarak bilindiği adıyla Tarngzel, Gürcistan'ın Samegrelo-Zemo Svaneti bölgesindeki Mestia Belediyesine bağlı İprari köyünde bulunan bir 11. yüzyıl kilisesidir. Köy, tarihi ve kültürel yayla bölgesi Svaneti'nin parçasıdır. Mimari olarak sıradan bir salon kilisesi olan İprari, Orta Çağ Gürcü anıtsal sanatının en önemli eserlerinden biri olan ve 1096'da Tevdore tarafından boyanmış bir dizi freski içermektedir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Zemo Krihi Başmelek Kilisesi, Batı Gürcistan'ın tarihi ve kültürel Raça bölgesindeki dağlık Ambrolauri belediyesinde konumlanmış bir 10-11. yüzyıl kilisesidir. Yapı, taş oymalar, freskler ve Orta Çağ Gürcü yazıtları ile bezenmiş, çıkıntılı apsisli bir salon kilisesidir. 1991'deki Raça depreminde neredeyse tamamen yıkılan kilise, 2009 yılında yeniden inşa edilmiştir. Kilise, Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Tsilkani Meryem Ana Katedrali, Doğu Gürcistan'ın Mtsheta-Mtianeti bölgesindeki Mtsheta Belediyesinin Tsilkani köyünde konumlanmış bir Gürcü Ortodoks kilisesidir. Aslen 4. yüzyılda inşa edilen kilisenin, Orta Çağ'da sürekli biçimi değiştirilmiştir. Köşelerinde kuleler bulunan bir duvarla çevrelenmiş olan mevcut yapı, kubbeli Yunan haçı planı tasarımına sahiptir. Kilise, Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Koroğo Meryem Ana Kilisesi, Doğu Gürcistan'ın tarihi ve kültürel Mtiuleti bölgesindeki dağlık Hada vadisinde konumlanmış bir Gürcü Ortodoks kilisesidir. Günümüzde Duşeti Belediyesinde yer alan Koroğo kilisesi, 10. yüzyılın sonu veya 11. yüzyılın başına tarihlenen basit bir salon kilisesidir. Yapı, taşocakçılığı ve inşaatın çeşitli aşamalarını gösteren, lentosundaki eşsiz kabartma heykelleriyle bilinmektedir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Bieti Meryem Ana Kilisesi, Güney Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesindeki Ahaltsihe Belediyesinde, Gurkeli ve Tsinubani köyleri yakınında yer alan harabe bir Gürcü Ortodoks kilisesidir. 14. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen Bieti kilisesi, kubbeli Yunan haçı planı tasarımıyla inşa edilmiştir. Kubbenin 1930'da yıkılmasından sonra, sadece sığınağın kubbesi ve pastoforium ayakta kalmıştır. Bazı ön temizlik ve koruma çalışmalarından sonra, kilise 2019 yılında yeniden yapılanmaya başlamıştır. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir. Günümüzde tartışmalı Güney Osetya bölgesinde bulunan "Bieti" adında başka bir Orta Çağ Gürcü kilisesi daha vardır.

Ağaiani Azize Nino Kilisesi, Gürcistan'ın Şida Kartli bölgesine bağlı Kaspi Belediyesindeki Ağaiani köyünün 2 km güneydoğusunda yer alan, Thoti Dağında konumlanmış bir Erken Orta Çağ Gürcü Ortodoks kilisesidir. Tarihsel bir söylentiye göre kilise, Hristiyanlığın Kartli halkı tarafından benimsendiğini göstermesi için Azize Nino'nun emriyle dikilen üç tahta haçtan birinin yanında konumlanmıştır. Mevcut yapı, Yunan haçı planıyla yapılmış eski kilisenin yeniden yapılanmasıyla, 9. ve 10. yüzyıllar arasında yapılmış bir salon kilisesidir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Tsirkoli Meryem Ana Kilisesi, Ksani nehri vadisindeki Tsitkoli köyünün yanında konumlanmış bir 8-9. yüzyıl Gürcü Ortodoks kilisesidir. Kubbesiz ve kubbeli kilise tasarımlarının özelliklerini birleştiren kilise, Orta Çağ Gürcü mimarisinin "geçiş dönemine" ait olarak sınıflandırılmaktadır. Kilisenin bulunduğu bölge, Ağustos 2008'deki yılındaki Rus-Gürcü Savaşı savaşında Rus ve Güney Oset birliklerinin kontrolü altına giren Ahalgori belediyesinin parçasıdır. Savaşla beraber, Gürcü din adamları ve kilise cemaati kiliseye erişimlerini kaybetmiştir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Pavnisi Yorgi Kilisesi, Doğu Gürcistan'ın Şida Kartli bölgesindeki Kaspi Belediyesinde konumlanmış bir Gürcü Ortodoks kilisesidir. 9-10. yüzyıllara tarihlenen yapı, bir salon kilisesidir. 12. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenen freskleriyle tanınan kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

İkvi Yorgi Kilisesi Doğu Gürcistan'ın Şida Kartli bölgesindeki Kaspi belediyesinde konumlanmış bir Gürcü Ortodoks kilisesidir. Yunan haçı planıyla yapılmış olan kilise, 11. yüzyıla tarihlenmektedir. Kilise, ayrıntılı dekoratif dış taş oymaları ve 2011'deki yağışta gördükten sonra restore edilen 12-13. yüzyıl freskleriyle bilinmektedir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ruisi Katedrali</span>

Ruisi Meryem Ana Katedrali Doğu Gürcistan'ın Şida Kartli bölgesindeki Ruisi köyünde konumlanmış bir Gürcü Ortodoks kilisesidir. Aslen 8-9. yüzyılda inşa edilen kilise, 11. yüzyılda yeniden modellenmiş ve 15. yüzyılda yeniden inşa edilmiştir. Doğusunda at nalı şekilli apsisi bulunan, uzun kubbeli bir Yunan haçı planlı kilisedir. Katedral, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Akura Kilisesi</span> manastır

Akura Aziz Davit Kilisesi Doğu Gürcistan'ın Kaheti bölgesindeki bir Orta Çağ Gürcü Ortodoks manastırıdır. Stilistik olarak 9. yüzyıla tarihlenen yapı, On Üç Süryani Babadan biri olan Aziz Davit Gareca'ya adanmış üç nefli bir bazilikadır. Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Mğvimevi Manastırı, Batı Gürcistan'ın İmereti bölgesindeki Çiatura kentinin yakınlarında konumlanmış, kısmen kayaya oyulmuş bir Gürcü Ortodoks manastırıdır. Meryem'in doğuşunu adanmış olan kilise, 13. yüzyılda kalma iki nefli bir bazilikadır. Kompleks ayrıca küçük bir kilise, çan kulesi ve bir savunma duvarı içermektedir. Manastır günümüzde rahibe manastırı olarak kullanılmaktadır. Kilisenin dışını birçok mimari heykel süslemektedir. Mğvimevi kompleksi, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Hirsa Aziz Stephen Manastırı Doğu Gürcistan'ın Kaheti bölgesindeki bir Gürcü Ortodoks manastırıdır. Manastırın temelinin, 6. yüzyılda yaşamış On Üç Süryani Babadan biri olan keşiş Stephen'a dayandığı düşünülmektedir. Kubbeli bir kilise olan mevcut yapı, 886 ve 1822 arasındaki bir dizi yeniden yapılanmanın sonucudur. Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Laşthveri Başmelek Kilisesi ya da bilinen diğer adıyla Taringzel Kilisesi, Kuzeybatı Gürcistan'ın dağlık Yukarı Svaneti bölgesinde yer alan bir Orta Çağ Gürcü Ortodoks kilisesidir. Günümüzde ise Samegrelo-Zemo Svaneti bölgesine bağlı Mestia belediyesinde konumlanmıştır. Mimari olarak dikkat çekici olmayan salon kilisesinin en belirgin özelliği, 14 ve 15. yüzyıla tarihlenen, hem iç hem de dış duvarlara boyanmış bir dizi fresktir. Portreler ve dini sahnelerin yanı sıra, fresklerde Amiran ve Darecaniani'nin destansı aşk hikâyesinin ender görülen bölümleri de tasvir edilmiştir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Matshvarişi Kurtarıcı İsa Kilisesi, ayrıca bilinen adıyla Matshvar Kilisesi, Kuzeybatı Gürcistan'ın dağlık Yukarı Svaneti bölgesinde yer alan bir Orta Çağ Gürcü Ortodoks kilisesidir. Günümüzde ise Samegrelo-Zemo Svaneti bölgesine bağlı Mestia belediyesinde konumlanmıştır. 1140 yılında Mikail Maglakeli tarafından fresklerle bezenmiş olan yapı, basit bir salon kilisesidir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Uşguli Meryem Ana Kilisesi, yaygın olarak bilinen adıylaa Uşguli Lamarya Kilisesi, Kuzeybatı Gürcistan'ın dağlık Yukarı Svaneti bölgesinde yer alan bir Orta Çağ Gürcü Ortodoks kilisesidir. Günümüzde ise Samegrelo-Zemo Svaneti bölgesine bağlı Mestia belediyesinde konumlanmıştır. Yapı, çıkıntılı apsisi ve çervedalızı olan basit bir salon kilisesidir. İç kısım, hasar görmüş iki Orta Çağ fresk tabakası içermektedir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Kala Aziz Cyricus ve Julitta Kilisesi, ayrıca yerel olarak bilindiği adıyla Lagurka (ლაგურკა), Gürcistan'ın Samegrelo-Zemo Svaneti bölgesindeki Mestia Belediyesinde konumlanmış bir Orta Çağ kilisesidir. Kilisenin bulunduğu alan, Lagurka'nın başlıca Hristiyan tapınağı olarak kabul edildiği tarihi, kültürel ve dağlık Yukarı Svaneti bölgesinin bir parçasıdır. Lagurka adı, "Cyricus" adının Svancasından türemiştir. Orta Çağ anıtsal Gürcü sanatının tepe noktalarından olan yapı, 1111-1112'de Tevdore tarafından boyanmış fresklerle bezenmiş bir salon kilisesidir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Nakipari Aziz Yorgi Kilisesi, ayrıca yerel olarak bilindiği adıyla Cgrag (ჯგრაგ), Gürcistan'ın Samegrelo-Zemo Svaneti bölgesindeki Mestia Belediyesinde konumlanmış bir Orta Çağ kilisesidir. Bölge, tarihi ve kültürel, dağlık Yukarı Svaneti bölgesinin parçasıdır. Cgrag adı, Svancada "Yorgi" anlamına gelen bir kelimeden türemiştir. Yapı, 1130'da Tevdore tarafından boyanmış fresklerle bezenmiş bir salon kilisesidir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Çitahevi Aziz Yorgi Kilisesi Güney Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesindeki Borcomi vadisinde konumlanmış bir Orta Çağ Hristiyan manastırıdır. Manastır yaygın olarak, "Yeşil Manastır" anlamına gelen Mtsvane Manastırı adıyla da bilinmektedir. İki yüzyıldan fazla süredir terk edilmiş durumda olan manastır, 2003 yılında tekrar Hristiyan kullanımına açılmıştır. Manastır, popüler bir turizm ve hac bölgesidir. Manastır kilisesi ve çan kulesi, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.