İçeriğe atla

Telli turna

Telli turna
Korunma durumu
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Aves
Takım: Gruiformes (Turnamsılar)
Familya: Gruidae (Turnagiller)
Cins: Anthropoides
Tür: A. virgo
Anthropoides virgo
Pallas, 1773

Sinonimler
  • Grus virgo (Linnaeus, 1758)
  • Ardea virgo (Linnaeus, 1758)
  • Grus ornata (Brehm, CL, 1855)
Grus virgo

Telli turna (Anthropoides virgo), turnagiller (Gruidae) familyasına ait bir kuş türü.

Telli turnaların gözünün arka tarafından bir tutam tüyün aşağıya doğru sarkmasından ötürü adlarını buradan almışlardır.

Telli turna, Moğolistan, Kuzey Doğu Çin, Karadeniz ve Orta Avrupa Sibirya'da bulunan turna türüdür.

155–180 cm kanat açıklığı, 85-100 santimetre uzunluğunda, 2–3 kg ağırlığında, bayağı turnadan ufakça daha küçük ama benzer kuş tüyü olan bir turnadır. Telli turnalar en küçük turna türüdür. Bu kuş türü tamamen göçmen bir kuş türüdür. Afrika ve Güney Asya'da kışlarlar.

Telli turnalar, ilkbahar ve yaz aylarında kuzeye, kış aylarında ise güneye gruplar halinde göç ederler. Bu kuzeyden güneye göç zamanları temmuz ayında başlar ve ekim ayının başına kadar devam eder. Kışı Afrika'da geçirenler Batı Avrasya'dan gelir. Hindistan Yarımadası'nda geçirenler ise Moğolistan, Çin ve Asya'dan gelmektedir. Hindistan'a ulaşmak için Himalaya Dağlarını geçmek zorundadırlar. Bu yolculuklar sırasında birçok telli turna yorgunluktan ve altın kartalların avından dolayı ölmektedir.

Telli turnalar genellikle, kış boyunca kuru otlaklarda bulunurken, üreme mevsimi esnasında bataklık alanlar yaşam yeri olarak tercih edilir. Nemli bataklıklar, bozkır habitatları ve çayırlar, seçilebileceği diğer alanlardır. Yuvalarını yaparken yavrularını ve kendilerini gizleyecek kadar uzun fakat yumurtalarını kuluçkaya yatırdıkları zaman avcıları görmesine olanak sağlayacak kadar kısa olan bitki örtülerini tercih ederler.

Kışı Afrika'da geçirdikten sonra Mart-Nisan aylarında Türkiye'ye gelen ve Doğu Anadolu Bölgesi'nde dört farklı sulak alanda ürediği bilinen[1] telli turnaların son ürediği alan Muş'un Bulanık Ovası'ndaki Murat Nehri üzerinde bulunan adalar olarak bilinir. Telli turnaların tüm Avrupa’da üreyen son 11 bireyinin Bulanık Ovası’nda kısıtlı bir alanda bulunmakta olduğu tespit edilmişti[2] ancak Doğal Hayatı Koruma Vakfı'nın 2019 yılında yayımladığı, kuş gözlemcilerinin 2014-2017 yılları arasındaki kayıtlarını içeren Türkiye Üreyen Kuş Atlası'nda bu türün artık Türkiye'de üreyen nüfusunun kalmadığı bildirilmiştir.[1] Bulanık Ovası'nda Murat Nehri üzerindeki adalarda artan koyun otlatma faaliyeti sonucu soyunun yok olmasına yol açmış olduğu tahmin ediliyor.[1]

Telli turnalar Hindistan Kültüründe sembolik olarak öneme sahiptir. Telli turnalar, Kuzey Hindistan dillerinde Koonj ya da Kurjaa olarak bilinmektedir. Bölgenin şiirinde, edebiyatında ve deyimlerinde çokça yer tutar. Koonj için sıklıkla, uzağa gitmeye cesaret eden ya da tehlikeli yolculuklara çıkan insanlar için mecazi göndermeler yapılır.[3]

Kaynakça

  1. ^ a b c "Türkiye Üreyen Kuş Atlası" (PDF). WWF-Türkiye (Doğal Hayatı Koruma Vakfı), İstanbul, Türkiye, Ocak 2019. 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2020. 
  2. ^ "Son 11 Bireyi Muş-Bulanık'ta yaşayan telli turnaların nesli yok olma tehlikesi ile karşı karşıya". Muş Valiliği web siesi. 26 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2020. 
  3. ^ "ORNITO.ORG | Telli Turna". ORNITO.ORG. 16 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Asya</span> kıta

Asya veya Asya Kıtası, Avrupa'nın doğusunda, Büyük Okyanus'un batısında, Okyanusya'nın kuzeyinde ve Arktik Okyanus'un güneyinde bulunan kıta, yüz ölçümü olarak Dünya'nın en büyük kıtası, aynı zamanda nüfus açısından en kalabalık kıtasıdır. Sınırları değişkenlik gösterse de Avrupa ve Afrika kıtaları ile kara sınırı vardır. Avrupa ile birlikle Avrasya'yı, Avrupa ve Afrika kıtalarıyla birlikte Eski Dünya'yı oluşturur. İnsanlığın Afrika'dan çıktıktan sonra ayak bastığı ilk kıta olan Asya, aynı zamanda Dünya üzerindeki birçok dinin çıkış bölgesidir. Ortadoğu kökenli İslam, Hristiyanlık gibi İbrani dinler ile Hint Yarımadası kökenli Budizm ve Hinduizm gibi Dharmatik dinler buna örnektir. Kuzey Kutup Dairesi'nden Ekvator'a kadar uzanan Asya Kıtası, yeryüzünün en alçak noktası olan Lut Gölü ve en yüksek noktası olan Everest gibi çok farklı yeryüzü şekillerini içinde barındırır.

<span class="mw-page-title-main">Kızılgerdan</span> kuş türü

Kızılgerdan ya da Nar bülbülü, eskiden karatavukgiller (Turdidae) familyasında, şimdi ise sinekkapangiller familyasında sınıflandırılan bir kuş türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Marmara Gölü</span>

Marmara Gölü, Manisa'nın ilçesi Gölmarmara'nın güneyindeki bir alüvyal set gölüdür. Ege Bölgesi'nde yer alır. Gölün bulunduğu saha çukur olup batı ve kuzeyi tepelerle çevrilidir. Doğu kısmı Gediz Ovası'na, kuzeybatı kısmı Akhisar Ovası'na açık olup buralardan alüvyon setleriyle ayrılır. Bu durum, Marmara Gölü'ne set gölü karakterini verir. Gediz çöküntü havzası içinde bulunan gölün seviyesi, Gediz Ovası'nın seviyesinden daha alçaktır. Derinliği az olan gölün yüzölçümü 44,5 km²'dir. Gediz Nehri ile Demrek Deresi'nden ve kuzeydeki Kum Çayı'ndan göle kanallar açılmıştır. Bu kanallar bilhassa ilkbahar sonlarında kabarık olan akarsuların sularını göle taşırlar. Göl kapalı bir çukurda olup suları tuzludur. 12 Haziran 2017'de "Ulusal Öneme Haiz Sulak Alan" ilan edildi.

<span class="mw-page-title-main">Ak pelikan</span> kuş türü

Ak pelikan, beyaz pelikan ya da ak kutan, pelikangiller (Pelecanidae), familyasından çok büyük bir su kuşu türüdür. Avrupa'nın güneydoğusundan Asya'ya yayılan bölgede ve Afrika'da bataklıklarda ve sığ göllerde yaşar.

<span class="mw-page-title-main">Soğuk iklimler</span>

Asya'nın kuzeyinde yer alan Sibirya, 12.800.000 km²'lik yüzölçümüyle Rusya'nın yüzde 60'tan fazlasını kaplar. Batıda Ural Dağları'ndan doğuda Büyük Okyanus'a kadar uzanır. Kuzeyinde Arktik Okyanusu vardır. Sibirya'nın güneyinde, batıdan doğuya doğru, Kazakistan, Moğolistan ve Çin yer alır. Sibirya'nın nüfusu yaklaşık 40 milyondur.

<span class="mw-page-title-main">Göçmen kuşlar</span> Kuşların mevsimsel göçü

Göçmen kuşlar farklı mevsimleri farklı coğrafyalarda geçiren kuş türlerinden oluşan bir gruptur. Her sene dünyaca 50 milyar kuşun göç ettiği tahmin edilir. Bunlardan yaklaşık 5 milyarı Avrupa ile Afrika arasında göç eder.

<span class="mw-page-title-main">Boz kaz</span> Kuş Türü

Boz kaz ya da Yaban kazı, ördekgiller (Anatidae) familyasına ait bir kuş türüdür. Büyük bir kuş olan bu kuş türü ortalama 3.3 kilograma ve 75–90 cm boyuna ulaşabilir. Geniş bir coğrafyaya yayılmış bir kuş türüdür. Avrupa ve Asya'daki menzilinin kuzeyinden gelen kuşlar, kışı daha sıcak yerlerde geçirmek için güneye göç eder. Evcil kazın atası olan kaz türünün evcilleştirilmesi MÖ 1360 gibi erken bir tarihe dayanır. Cins adı Latince "kaz" anlamına gelen anser'den gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Seyfe Gölü</span>

Seyfe Gölü, Kırşehir'in 35 kilometre doğusunda bulunan sığ, 15 km² alana sahip tektonik göl. Denizden 1080 metre yükseklikte olan gölün bulunduğu Seyfe Ovası'nın tamamı 152.200 hektardır. Bunun 1550 hektarı göl, 9700 hektarı geçici bataklık, geriye kalanı ise tarım alanıdır. Gölün derinliği, içeriye doğru 200 metre ilerledikçe 4-5 metreyi bulmaktadır. En derin yeri 10-12 metre arasındadır. Uzunluğu 10 km, genişliği 5 km, çevresi 26 km'dir.

<span class="mw-page-title-main">Leylekgiller</span> Bir kuş familyası

Leylekgiller ya da Ciconiidae, kendilerine özgü Ciconiiformes takımında sınıflandırılan, sulak alanlarda yaşayan, leylek diye bilinen kuşları kapsayan bir familyadır.

<span class="mw-page-title-main">Kadife ördek</span>

Kadife ördek, ördekgiller (Anatidae) familyasından iri, denizel bir ördek türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Tepeli pelikan</span>

Melek ya da Tepeli Kutan, pelikangiller (Pelecanidae) familyasından çok büyük bir su kuşu türüdür. Avrupa'nın güneydoğusundan Hindistan ve Çin'e yayılan bölgede bataklıklar ve sığ göllerde yaşar. Yuvaları bitkiler ve dallardan oluşan kaba bir yapıdır. Geniş bir alana yayılmasına rağmen alt türü yoktur ancak boyut farklılıklarına dayanarak Azerbaycan'da bulunan fosillerden Pleistosen dönemine ait Pelecanus crispus palaeocrispus türü tanımlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bayağı uzunbacak</span> kılıçgagagiller (Recurvirostridae) familyasından bir kuş türü

Bayağı uzunbacak, kılıçgagagiller (Recurvirostridae) familyasından bir kuş türü.

<span class="mw-page-title-main">Yalnız bataklık çulluğu</span>

Yalnız bataklık çulluğu, çullukgiller (Scolopacidae) familyasından bir su çulluğu türü.

<i>Carpodacus</i>

Carpodacus, Fringillidae familyasına bağlı bir hayvan cinsidir.

<span class="mw-page-title-main">Bulanık</span> Muşun ilçesi

Bulanık, Türkiye'de Muş ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Ladik Gölü</span> Samsunun Ladik ilçesinde bir göl

Ladik Gölü, Samsun'un Ladik ilçe merkezinin doğusunda bulunan ve 870 hektarlık alana sahip olan bir göl. Ladik Gölü, üzerinde yüzen adacıklarıyla ünlüdür. Etrafı dağ ve orman manzarası ile çevrilidir. Turna balığı, tatlısu levreği, tahta balığı, sazan, kızılkanat gibi balık türlerinin yaşaması nedeniyle ilçedeki balıkçılık sektörü ve balıkçılık turizmi, bu yöredeki yaşamı son derece etkilemektedir. Birçok kuş türüne ev sahipliği yapar. Burada su kayağı, sörf, yelkenli yarışı gibi sportif faaliyetleri yapmak da mümkündür. Bu özellikleriyle göl, ilçe turizmine hizmet etmektedir.

<i>Ardea</i>

Ardea, balıkçılgiller familyasında yer alan bir kuş cinsidir. Ortalama 80 ila 100 cm'i aşan boylarıyla büyük boylu balıkçıl türlerini kapsar. Ağaçların üzerinde kurdukları platformlarda yuvalanır ve koloniler hâlinde yaşarlar. Büyük mavi balıkçıl, gri balıkçıl ve erguvani balıkçıl gibi kuzeyde yaşayan türleri kışın güneye göç eder. Balıklar, kurbağalar ve diğer su canlılarıyla beslenirler. Uzun mızrak gibi gagaları, uzun boyunları ve uzun ayaklarıyla güçlü kuşlardır. Sığ sularda avlarını hareketsiz olarak bekleyerek takip eder ve birdenbire yakalarlar. Yavaş ve düzenli uçuşları sırasında boyunlarını geriye doğru çekerler. Bu şekilde uçarken boyunlarını ileri doğru uzatan leylek ve turna gibi kuşlardan ayırt edilebilirler.

<span class="mw-page-title-main">Sultansazlığı Millî Parkı</span> Türkiyede bir ulusal park

Sultan sazlığı, İç Anadolu Bölgesinde Kayseri il sınırları içerisinde Develi, Yahyalı ve Yeşilhisar ilçelerinin oluşturduğu üçgen içerisinde bulunmaktadır.

Kızılırmak Deltası, diğer adıyla Bafra Ovası, Kızılırmak'ın Karadeniz'e döküldüğü yerde, taşıdığı alüvyonlarla oluşturduğu, delta ovası ve sulak alanlar kompleksidir. Samsun ilinde Ondokuzmayıs, Bafra ve Alaçam ilçeleri sınırlarındadır. 56.000 hektarlık alanıyla Türkiye'nin en büyük deltalarındandır.

<span class="mw-page-title-main">Keoladeo Millî Parkı</span>

Keoladeo Millî Parkı veya Keoladeo Ghana Millî Parkı eski adıyla Bharatpur Kuş Koruma Alanı, Hindistan'ın, Rajasthan Eyaletine bağlı Bharatpur'da, özellikle kış mevsiminde binlerce kuşa ev sahipliği yapan önemlibir kuş gözleme alanıdır. Bölgede 230 kuş türünün ikamet ettiği bilinmektedir. Ayrıca kış sezonunda buraya gelen kuş bilimcileri ile önemli bir turizm merkezidir. 1971'de Koruma Alanı ilan edilmiştir. Aynı zamanda bir Dünya Mirası alanıdır.