Tell el Cüdeyde Höyük

Tell el Cüdeyde Höyüğü, Antakya İl merkezinin güneydoğusunda, Reyhanlı İlçesi'nin yaklaşık 2 km. güneydoğusunda yer alan bir höyüktür. Tell el Cüdeyde (Cüdeyde Tepesi) Amik Ovası'nın büyük höyüklerinden biri olarak kabul edilir. Tepe, 370 x 250 metre boyutlarında ve 31 metre yüksekliktedir.^[2]

Höyük, Chigaco Üniversitesi'nin Doğu Bilimleri Enstitüsü tarafından yapılan Suriye Yüzey Araştırması sırasında, 1933 yılında saptanmıştır. Kazı çalışmalarına 1935 yılında Robert J. Braidwood başkanlığında başlanmıştır. Bu kazılarda Neolitik Çağ ve Erken Tunç Çağı yerleşimlerine ulaşılmıştır. Höyükte süren tahribat nedeniyle 1995 yılında, yine Doğu Bilimleri Enstitüsü'ne A. Yener başkanlığında çalışmalar başlatılmıştır. Yine de kazıların sondaj niteliğinde olduğu, esas olarak tahribata uğrayan kesimleri belgelemeyi amaçladığı belirtilmektedir. İlk yıl höyükte başlanılan kazıların yanı sıra bölgede genel bir yüzey taraması yapılmıştır. Bölgede arkeolojik ve jeomorfolojik araştırmalar sürdürülmektedir.^[2]

Tabakalanma esas olarak Erken Tunç Çağı tabakalarının Amik Ovası kültür Evreleridir. Bunlar Erken Tunç Çağı I (Amik G), Erken Tunç Çağı II (Amik H) ve Erken Tunç Çağı IIIa (Amik I) olarak tanıtılmaktadır.^[2]

Erken Tunç Çağı I. evresi olan Amik G Evresinin mamari kalıntılarında sivil yapıların dikdörtgen planlı, taş temel üzerine kerpiç duvarlı olduğu saptanmıştır. Erken Tunç Çağı II. evrede ise ilginç mimari buluntular kutsal ocaklardır. Bu yerleşimde at nalı biçimli taşınabilir ocakların orta ve uç kısımlarına – ki örnekleri Tell Dhahab ve Tell Tayinat'da görülmektedir – ayrıntılı biçimde insan yüzü şekli verilmiştir. Bu döneme ait çok sayıda hayvan figürü bulunması, yerleşimde yoğun olarak hayvancılık yapıldığı yönünde yorumlanmaktadır. Yine bu dönem Neolitik yontma taş tekniklerinin bir devamı olarak görülmektedir. Küçük buluntular arasında kalkedon, karnelian, agat, mermer, kireçtaşı, serpantin ve dolomit gibi malzemeden çok sayıda taş boncuk görülmektedir.^[2]

Amik H Evresi çanak çömlek buluntuları koyu yüzlü açkılı mal olarak tanımlanan Karaz türü çanak çömlektir. Diğer yandan tüm Erken Tunç Çağı tabakalarında karşılaşılan parlak portakal renkli mal, bu dönemde de görülmektedir. Aynı mal grubu Amik I Evresi'nde de (Erken Tunç Çağı IIIa) çokça devam etmektedir.^[2]

Tell el Cüdeyde kazıları, Amik Ovası'nda madencilik teknolojisi hakkında en geniş çaplı bilgiyi sağlayan kazı çalışması olmuştur. G Evresi tabakasında bulunan bakırdan yapılma ve beze sarılmış şekilde bulunan altı erkek ve kadın insan idolü, dikkate değer, ünik eserlerdir. Bu idoller, Mezopotamya'nın Jemdet Nasr'ında ve Anadolu'nun Erken Tunç Çağı I. evresindeki toplumlarda dinsel yaşamın ne denli etkili olduğunu göstermektedir. Diğer yandan maden döküm tekniğinde ulaşılan gelişkin düzeyi işaret etmektedir. Erkek idolleri çıplak olarak, bellerinde kalın bir kemer, başlarında tolga olduğu düşünülen bir başlık ve ellerinde mızrak ya da asa ile canlandırılırken kadın idoller, yine çıplak olarak, dua eder haldedirler.^[2]

Höyükteki kazıların sağladığı bilgiler, tüm Amik Ovası'ndaki höyükler üzerinde yapılan yüzey bulgularının değerlendirilmesinde önemli bir taslak sağlamıştır.

Höyük kaçak kazılar ve tarım faaliyetleriyle büyük ölçüde tahrip edilmiştir. Doğu yamaçlarından toprak alnmış ve bu kısım tarım amaçlı olarak kullanılmaya başlanmıştır. Kuzey kesim ise teraslanmıştır.^[1]

• Yakın plan kroki
• Fotoğraflar4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.