İçeriğe atla

Tekor Bazilikası

Koordinatlar: 40°22′17″K 43°24′53″D / 40.37139°K 43.41472°D / 40.37139; 43.41472
Tekor Bazilikası
Տեկորի տաճար
1840'larda bazilika
Harita
Temel bilgiler
KonumDigor, Kars, Türkiye
Koordinatlar40°22′17″K 43°24′53″D / 40.37139°K 43.41472°D / 40.37139; 43.41472
İnançErmeni Apostolik
Mimari
Mimari biçimErmeni
İnşaat başlangıcı5. yüzyıl
Tamamlanma10. yüzyıl
Bazilikanın kırım sonraki hali

Tekor Bazilikası veya Aziz Sargis Kilisesi (ErmeniceՏեկորի տաճար Tegori Dacar), 5. yüzyıl kilisesinin bugünkü fakir kalıntıları, önceden Tekor olarak bilinen Digor köyüne bakan bir yamaçtadır. 1915 Ermeni kırımı'ndan beri boş durmuyor ve harabeye dönmüş.

1912 yılına kadar sağlam kalan yapı, bu yılda bir depremle yerle bir olmuştur - kubbesi çökmüş, çatısının çoğu ve güney cephesinin epey bir kısmı yıkılmıştır. Bazı kitaplarda, tarihler değişiklik gösterir. 1936'daki başka bir depremse binada, bilinmeyen bir miktar hasar meydana getirmiştir. Kalıntıların şimdiki durumu, yani, beton yapının sadece kısmen var olması, bunların kaplama taşlarının tamamen sökülmüş olması, doğadan ziyade insanın işidir.

Kuzey girişinin lentosundaki yazıtta, yapıdan, "Aziz Sargis'in bu şehitliği" diye bahsedilirmiş ve Prens Sahak Kamsarakan tarafından yaptırılıp Patrik Yohan Mandakuni tarafından takdis edildiği yazılırmış. Bu kişilerin bahsi, kilisenin yapımını 480'li yıllara götürür. Bu yazı, bilinen en eski Ermenice yazıydı ve alışılmadık bir şekilde aşağıdan yukarıya yazılmıştır.

Bina, Kutsal Teslis Kilisesi (Kutsal Üçlü Kilisesi) olarak bilindiği zamanda Bagratidler tarafından onarılmıştır.

Kilisenin, bilinen en eski kubbeli Ermeni kilisesi olduğu düşünülmektedir.

Önceden, kilisenin, belki de Hristiyanlık öncesi dönemden kalma bir tapınağa apsis eklemeyle kubbesi olmayan bir bazilik olarak inşa edildiğine ve kubbenin daha sonradan eklendiğine inanılırdı. Bazılarına göre, bu yedinci yüzyıl kadar geç bir dönemdeydi.

Şu an geçerli olan savsa, kilisenin baştan "dikdörtgen içinde haç" planla kubbeli olarak tasarlandığına dairdir.

Bir önceki sava, sütunları gözlemle varılmıştır. Bugünse, bunu doğrulamak mümkün değildir, ancak yerin altından bir şeylerin çıkması ihtimali mevcuttur. Eski fotoğraflardan da belli olan, yapının alt ve üst kısımlarında taşın renk tonundaki değişiklik, kimisi tarafından tasarımda değişikliğe gidiş olarak yorumlanmıştır, ancak beton yapının kalıntılarında gözle görülür açıklık yoktur. Bu renk farkı, belki de süsleme amaçlıydı.

Kubbe, dört filayağı sütun üzerine yerleştirilmişti ve sıra dışı bir tasarımı vardı; karınlı sivri tonozu andırıyordu. Köşe kemerleri veyahut bingiler yoktu ve yarım küre(kubbe)ye taban oluşturan alt kısmı, dört pencereyle delinmiş ikizkenar yamuk tabanlı piramit şeklindeydi.

Kilisenin, ilk olarak dört girişi varmış: batı cephesinde bir, güneyde bir, kuzeyde de iki. Daha sonraki bir tarihte, kuzey cephesinde küçültülen en batı giriş dışında, bu girişler kapanmıştır. Bu kapılar, at nalı şeklinde kemerlerin üzerinde durduğu ikiz gömme sütunlarla çerçevelenmiştir. Bu sütunların sivri uçlu ve epey süslü akant yapraklı başlıkları vardı. Her kapının üst eşiğine ilginç ve kıvrık palmet desen oyulmuştur.

Büyükçe pencerelerin tamamı, ayrı bir dönemde küçültülmüştür. Bu dönem, belki de Bagratid restorasyonu dönemidir. (Kubbenin piramit şekilli dış çatısı da belki de bu onarıma aittir.)

Apsisin her iki yanında uzunca odalar vardı. Bu odaların duvarları, bu dönemin ilk Ermeni kiliselerinde de rastlanılan biçimde kuzey ve güney cephelerinden dışa doğru açılıyordu. Kilisenin kuzeydoğu köşesinde, bu odalardan kuzeyde olanın dış duvarına oyulmuş, vaftiz kurnası olabilecek bir yarım daire niş vardı.

Kilise, dokuz basamaklık bir zemin üstündeydi. Bu kaidenin kiliseden daha geniş olmasından dolayı, kiliseyi çevreleyen, dış cephenin yarı yüksekliğinde duvara yapışık sütun (plastro)lar ve sütunlarla desteklenmiş bir revak olduğu düşünülmüştür. Pencerelerin konumu ve vaftiz kurnalı kuzeydoğu nişinin yüksekliği, bu savı yalanlar. Gömme sütunların varlığı, dönemin Suriye Bizans mimarisinde olduğu gibi belki de süs amaçlıydı. Bu etkinin başka bir göstergesi de, üç cepheyle pencerelerin kavislerinden geçen saraklardır.

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Yedi Kilise (Van)</span>

Yedi Kilise, Varagavank ya da Varak Surp Haç manastırı, bugün Van Merkeze bağlı, Yukarı Bakraçlı köyünde yer alan ve 8. yüzyılda inşa edilmiş olan tarihî Ermeni manastırı. 1915 Ermeni Kırımı'nda büyük hasar görmüştür ve 1960 senelerde çoğu kısımları valilik tarafından yıkılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Fenari İsa Camii</span> İstanbul Fatihte bir cami

Fenari İsa Camii, Molla Fenari Camii ya da eski adıyla Lips Manastırı Kilisesi, İstanbul'da, eskiden Ortodoks kilisesi olarak kullanılırken Türklerin şehri ele geçirmesi ile birlikte camiye çevrilen bir ibadethanedir.

<span class="mw-page-title-main">Gül Camii</span> İstanbulun Ayakapı semtindeki Bizans İmparatorluğu döneminden kalma dinî yapı

Gül Camii veya Azize Teodosya Kilisesi, İstanbul'un Ayakapı semtindeki Bizans İmparatorluğu döneminden kalma ve fetihten sonra camiye dönüştürülmüş bir dinî yapıdır. Eski adı ve yapım tarihi hakkında kesin bilgiler olmamakla birlikte 10. ya da 11. yüzyılda yapıldığı tahmin edilmektedir.Bu kilise, Bizans tarafından inşa edilen en yüksek kilise olarak bilinir. İkonoklazm akımı sırasında Büyük Saray'ın ana girişi Halki Kapısı üzerindeki İsa ikonasının indirilmesine karşı çıktığı için öldürülen Theodosia adlı kadının kutsal emanetlerinin bu kiliseye konduğu ve bu kilisenin Aya Theodosia olduğuna inanılır.

<span class="mw-page-title-main">Göreme'deki kiliseler listesi</span> Vikimedya madde listesi

Göreme'deki kiliseler listesi, Türkiye'deki Nevşehir şehrinin bir beldesi olan Göreme'de bulunan ilk Hristiyanlar tarafından inşa edilen kiliseleri kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Üsküdar Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi</span>

Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi, İstanbul'un Üsküdar ilçesi Kuzguncuk semtinde bulunan 11 Mayıs 1835 tarihinde ibadete açılmış ve 1861 yılında yeniden inşa edilmiş olan Ermeni kilisesidir.

<span class="mw-page-title-main">Aziziye Camii</span> Konya, Türkiyede bir cami

Aziziye Camii, Konya'da 17. yüzyıl Osmanlı dönemine ait tarihi camidir.

<span class="mw-page-title-main">Marko Manastırı</span> Makedonyada bir manastır.

Marko Manastırı, Kuzey Makedonya'da, Üsküp'ün güneybatısında, şehre yaklaşık 18 km uzaklıktaki Markova Sušica köyünde bulunan manastırdır. Manastırın inşasına Sırp Kral Vukašin önderliğinde 1345 yılında başlanmış olsa da, içindeki freskler dönemde yaşanan Osmanlı akınları ve iç karışıklıklar nedeniyle oğlu Prens Marko tarafından yaklaşık 30 yıl sonra tamamlanabilmiştir. Manastırın Katholikon'u Aziz Dimitrios kilisesidir ve bu kilise manastır kompleksinin merkezini oluştur.

<span class="mw-page-title-main">Gıduts Manastırı</span> Ermeni Apostolik manastır

Gıduts Manastırı, 9. yüzyılında inşa edilmiş ve Van ilinin Tuşba ilçesine bağlı bugünkü Çitören köyünün ve Van Gölü'nün Çarpanak adasında bulunmakta olan tarihî Ermeni Apostolik manastır. Ktuts Manastırı olarak kayıtlara geçen manastır, adanın kuzey bölümünde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Aziz Georgij Kilisesi (Staro Nagoričane)</span> Makedonyada bir Orta Çağ kilisesi.

Aziz Georgij Kilisesi, Kuzey Makedonya'ndeki Kumanova'nın Staro Nagoričane köyünde bulunan bir Makedon Ortodoks kilisesidir.

<span class="mw-page-title-main">Doliskana Manastırı</span>

Doliskana Manastırı, tarihsel Gürcistan’ın güneybatı kesiminde, tarihsel Klarceti bölgesinde, Doliskana köyünde orta çağ Gürcü manastırıdır. Günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Hamamlı köyünde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Gurcaani Kvelatsminda Kilisesi</span>

Gurcaani Kvelatsminda Meryem'in ölümü Kilisesi 8. veya 9. yüzyılda, Orta Çağ Gürcü mimarisinde "geçiş dönemi" sırasında yapılmış bir Gürcü Ortodoks Kilisesidir. Gürcistan'ın en doğusundaki Kaheti bölgesinin Gurcaani köyünde konumlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bedia Katedrali</span>

Bedia Katedrali, Abhazya'nın Tkvarçeli rayonuna bağlı Bedia köyünde yer alan bir Orta Çağ Gürcü Ortodoks katedralidir. Gürcistan'ın altbölümlerine göre Oçamçire Belediyesinde yer alan katedral, Karadeniz sahillerindeki tartışmalı bir bölgede yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ananuri</span>

Ananuri, Aragvi Nehri üzerindeki bir kale kompleksidir. Gürcistan'ın başkenti Tiflis'e yaklaşık 72 km mesafededir.

<span class="mw-page-title-main">Tbeti Kilisesi</span> Cevizli, Şavşattaki bir kilise

Tbeti Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Tbeti olan Cevizli köyünde orta çağda Gürcülerden kalma bir yapıdır. Büyük ölçüde yıkılmış olan yapı, Tbeti Manastırı'nın ana kilisedir.

<span class="mw-page-title-main">Goguba Kilisesi</span>

Goguba Kilisesi, Guguba Kilisesi ve Ugubo Kilisesi olarak da bilinir, tarihsel Eruşeti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Hanak ilçesinde, eski adı Goguba olan Binbaşak köyünde inşa edilmiş Gürcü kilisesidir. Zaman için hasar görmüş, 1960'larda da insan eliyle tamamen yıkılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Zegani Kilisesi</span>

Zegani Kilisesi veya Zaki Kilisesi, tarihsel Cavaheti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı Dirsekkaya köyünün sınırları içinde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisesidir. Kilisenin iki adı da ortadan kalkmış olan Zaki veya Zegani köyünden gelir.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan mimarisi</span> gürcistan mimarisine genel bakış

Gürcistan mimarisi, Gürcistan'da bulunan mimari tarzları ifade eder. Ülke mimari anıtlar açısından son derece zengindir. Gürcü mimarisinin karakteristik özellikleri, anıtsallık, net kompozisyon, katı orantılar, makul derecede dekorasyon kullanımı ve hepsinden önemlisi doğa ile uyumlu etkileşimdir.

<span class="mw-page-title-main">Aparank Manastırı</span> Vanın Bahçesaray ilçesinde bulunan eski bir Ermeni Manastırı

Aparank Kutsal Haç Manastırı veya Abarank Manastırı (Ապարանք), Van ilinin Bahçesaray ilçesinde yer alan bir Ermeni manastırıdır.

<span class="mw-page-title-main">Yason Kilisesi</span> Perşembede Yason burnundaki kilise

Yason Kilisesi, Ordu ilinin Perşembe ilçesinde, Yason Burnu'nda bulunan Rum Ortodoks kilisesidir. Meryem Ana'ya adandığı için Panagia Rum Ortodoks Kilisesi olarak da bilinir. Üzerinde yer aldığı burundan dolayı Yason Kilisesi olarak anılır. Yason adının, Altın Post'un peşinden Kolheti ülkesine giden Argonotların önderi İason'dan geldiği düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Gölbelen Köyü Camii</span> Çıldırın Gölbele Köyünde kiliseden dönüştürülen cami

Gölbelen Köyü Camii, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı Gölbelen köyündeki bir camidir. Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesi olan Urta Kilisesi'nin camiye çevrilmesiyle ortaya çıkmıştır.