Tekin Sönmez

Tekin Sönmez
Doğum	1936 Kars
Meslek	Yazar Gazeteci Şair
Vatandaşlık	Türkiye
Eğitim	Stockholm Üniversitesi

Tekin Sönmez (d. 1936, Kars), Türk roman, öykü, deneme yazarı, gazeteci, şair, fotoğraf sanatçısı, sinevizyon editörüdür.^[1]

İlkokulu Sarıkamış, ortaokulu Kars, liseyi Vefa ve Haydarpaşa'da okudu. İsveç ‘Vuxsenutbildning’ lise ek derslerini 1984'te okuduktan sonra Stockholm Üniversitesinde 1985/86'da edebiyat ve sanat tarihi eğitimi gördü.

İlk şiirleri 1961-1963'te Yelpaze ve Çağrı, daha sonra Varlık, Türk Dili, Yelken, Türk Solu, Ant, Yeni Edebiyat dergilerinde yayımlandı. 1970'te Şafağın Demircisi şiiriyle, TRT Bilim ve Sanat Ödülleri, Tek Şiir Başarı Ödülü'nü kazandı.^[2] Nadas Yayınevi'ni kurdu (1971-1979). 1972 - 1975 yılları arasında aylık edebiyat dergisi Yansıma'yı yayımladı. Dergide Ceyhun Atuf Kansu, Hasan Hüseyin, Bedrettin Cömert gibi dönemin önemli yazarları yer aldı.^[3] Gelecek (1971) ve Sanat ve Toplum (1978-1979) dergilerinin yönetiminde yer aldı. Sönmez, 1980'de "Morgun Önünde Üç Kadın" başlıklı yazısıyla Çağdaş Gazeteciler Derneği makale ödülünü kazandı. 1979 -1980 arasında Türkiye Yazarlar Sendikası yönetim kurulunda görev yaptı. 12 Eylül 1980 askeri darbesinin ardından iki kez tutuklandı. Selimiye Kışlası ve Sultanahmet Cezaevi'nde yaklaşık 3 ay tutuklu kaldı. Barış Derneği Davası'ndan yargılandı ve beraat etti. 1983'te İsveç'e yerleşti.^[4]

Şiir, roman, seyahat, anı, biyografi türünde çok sayıda kitap yazdı. Cumhuriyet, Hürriyet, Politika, Aydınlık gazetelerinde, Gösteri, Yazko Edebiyat dergilerinde çeşitli konularda yazıları ve fotoğrafları yayımlandı.

Varlık Dergisi’nde yayımlanan (1964) altı şiiriyle edebiyat dünyasına girdi. TRT Tek Şiir Başarı Ödülü, ‘Şafağın Demircisi’ (1970) adlı şiirine verildi. Türk Dili, Varlık gibi dergilerde (1970/72) şiirleri yayımlandı. Altı sayı sonra sıkıyönetim ta-rafından kapatılan ve A. Kadir, Rıfat Ilgaz, A. Bezirci, E. B. Lav, M. İlkin’nin de bulunduğu Gelecek Dergisi hareketine (1971) katıldı. Yansıma Dergisi’ni yayınladı, yönetti. Sait Maden, E. Canberk, H. Asılyazıcı, Z, Bayer, Rıfat Ilgaz, C. A. Kansu, B. Cömert, H. Hüseyin, Ziya Oykut gibi ve pek çok yazarın ürünleriyle Yansıma Dergisi: Türk Hikâyesi, Çocuk Edebiyatı, Türk şiiri, Mizah - Karikatür, Vietnam özel sayıları, S. Ali özel sayısı ve Nazım Hikmet inceleme yarışması gerçekleştirdi, 45 ay aralıksız yönetti. ‘Abdülcanbaz ve Gözlüklü Samiler’ (29 Kasım 1975) ilk seri yazısı, ‘Arada Bir’ başlığı altında ilk deneme yazıları Cumhuriyet Gazetesi’nde yayımlandı. ‘Sanat ve Toplum’ adlı üç aylık dergiyi (1978) yönetti. Tarihi Kurultay’da Aziz Nesin başkanlığında, D. Ceyhun, Ş. Kurdakul, A. Bezirci, A. Özyalçıner, A. Kabacalı, E. G. Sandalcı, A. Behramoğlu, A. Çalışlar’dan oluşan Türkiye Yazarlar Sendikası Yönetim Kurulu’na (1979) seçildi. Haftalık Yansıma Gazetesi (Mayıs-Haz.-Tem.1980) yönetti.

Ankara Çağdaş Gazeteciler Derneği- makale birincilik ödülünü ‘Morgun Önünde Üç Kadın’ adlı yazısına (1980) verildi. May yayınlarıda çıkan Kültür Ansiklopedisi’ne edebiyat kişileri üzerine, otuz adet madde yazdı. İki deneme, dört çocuk, dokuz şiir; on beş yapıt geride bırakıp, ilk sanat evresini kapattı (1983) ve yurtdışına çıktı.

İsveç PEN onur üyeliği (1984) verildi. Kadınlar Vardı/Marissa Epos adlı ilk romanını, Kent Kültür Başkanlığı’nın davetiyle (1987) Almanya Mannheim’da yazdı. Mannheim, Ludwigshafen (1987) siyah beyaz kendi basımı kişisel Anadolu başlıklı fotoğraf sergileri açtı. İsveç Yazarlar Birliği’nin (The Swedish Writers Union, Förfat-tarförbund) desteğiyle: (1990) Khajuraho, Varanasi, (BenAras adlı romanın ilk yazımını yaptığı Madurai başta olmak üzere tüm Hindistan’da ve Katmandu/Nepal’de bir yıl yaşadı. İlk Hindistan seri yazıları Cumhuriyet ve Aydınlık’da siyah beyaz fo-toğraflarıyla yayımlandı. Söylence Berlin adlı romanı, Berlin Kültür Senatosu ko-nukluğu (1991) sırasında Berlin’de ve ayrıca ‘Kars Platosu Öyküleri’ yazdı. Aynı yıl Maya uygarlığı peşinde Meksika, Guatemala, Honduras’da yaşadı, (1991) İspanyolca öğrendi. Dönüşünde ‘Hindistan’dan Meksika’ya Kadınlar’ siyah beyaz kendi basımı fotoğraf sergisini (1992) Berlin’de açtı. İsveç, Yok Mok’da Anadolu ve Stockholm’da kendi basımı kişisel siyah beyaz ‘Türk Çocukları Portreleri’ sergisi açtı, Meksika ve Guatemala’da ikinci kez yaşadı. Panama, Peru, Bolivya, Arjantin, Şili’ye gitti (1995), yazı ve fotoğrafları Hürriyet Gaz. (Tango, Machu Puchi 1996) ve öteki Ulusal gazetelerde, ayrıca Hindistan, Latin Amerika fotoğraflı yazıları Radikal Gazetesi’nde (1997) yayımlandı. Hindistan, Benaras’da ikinci kez yaşadı, ‘BenAras’ romanı (1997) geliştirdi. Vietnam, Pekin, Çin, (1998) Mekong Deltası’nda: A. Strindberg konusunda (1999) Paris’de yaşadı. Cumhuriyet’de yayınlanan Hayal Üçgenleri, için Otobüsle, Gürcistan yolu ilk kez Erivan’a (1999) gitti. Dört roman (Kadınlar Vardı, Söylence Berlin, Çıplak Viking, BenAras) yazı ve fotoğraflarla 20 yıl sonra Türkiye’ye döndü.

Cumhuriyet Gazetesi Savaş Muhabiri olarak Afganistan’a (Ocak 2002) gitti. Sekiz gazetecinin kurşuna dizildiği yerden (Celalabad-Kabil karayolu) geçti. Seri yazıları, fotoğrafları Cumhuriyet Gazetesi’nde (2002) ve Erivan seri yazıları aynı gazetede (2002) yayımlandı. ‘Batı Rüyası Okulu Konya Kulu’ (2002), ‘Saklı Cennet’, (2003) ‘Kars Platosu Öyküleri’, ‘Köyceğiz Gölü Öyküleri’ (2004), ‘BenAras’ (2005) yayımlandılar. Beyoğlu’nda (2002-08) İlk Belediye Cad. yaşadı ‘Pera da İstanbul’u yazdı, (2007) yayımladı. Blog http://kitaplarvetekinsonmez.blogspot.com/ile deneme, söyleşi türleri (2006-10) ‘Aşkı kitap, kitab’ı aşk Beyoğlu’ (2011) adı ile yayımlandı. ‘Nüfus hareketlerinin kitleselleşmesi’ çalışmasını Kafkas Üniversite'nde başlattı, (2005) Ür-güp Sanat Enstitüsü ve Muğla Ünv’de yineledi. ‘Türkiye Yılı’ nedeniyle TC. Kültür B. konuk ettiği (2008) Frankfurt Kitap Fuarı’nda: ‘Türkçenin Serüveni’ sunumu yaptı. Paris’te yaşadı öyküler (2008) yazdı. Ankara Kayaş’ta aralıklarla yaşadı ve ‘Ankara Düşerken Erzurum ve Bardezbaldooruk Ailesi’ romanını (2012 Stockholm) yazdı.

Ksenophon’un ve Puşkin’in geçtiği ‘Soğanlı'da, internet gazeteci-liği: ‘Babil gibi Kars Platosu’nda Bal kulesi, kristal buzdan Bardız Kalesi’ (2011 - 12)

‘Puşkin ve edebiyatın cesareti’ başlıklı yazılar ve canlı yayınla bu arkaik alanı http://bardiztekinsonmez.blogspot.com/ internete taşıdı. Çeşitli konu ve yazınsal türlerde http://tekinsonmezblogs.blogspot.com/ yirmi blog; http://sonmezhaber.com/ yazı ve fotoğraflarla (2006 – 2012) üç site yönetimi gerçekleştirdi. ‘Ankara Düşerken Erzurum ve Bardezbaldooruk Ailesi’ romanı (2012), ‘Aşk Asla Sürgün’ öyküleri (2013) yayımlandılar. Tüyap Kitap Fuarlarında, (İstanbul, İzmir, Bursa) ‘Kırkıncı Yılında Yansıma Dergisi yazarlarına Vefa Panelleri’ (2012 – 13) düzenledi.

İzmir, İstanbul, Bursa, Ankara kitap fuarlarında: ‘Düşünsel Algı Dili, Türkçe’ (2014-16) Puşkin, Osmanlı Rus Savaşı (2015) konulu söyleşiler yaptı. ‘Sarı-kamış36’ seri yazıları ve ‘Bardez’de Romeo Juliet’,Bardez Blog’da (2011), ‘Erzurum Efsaneleri Sarıkamış’: Kar ve Kurt Efsaneleri Sarı Kam, roman (2015): ‘Soğanlı Dağ-ları (3 gece 4 gün) yürüyüşünü iki kez (2015-2016) 70 km, tamamladı. Hürriyet Seyahat’te fotoğraflı yazılar (2013–14), Puşkin Kitabı, Sözlük-Türkçe Deyimler (2016): Kadınlar Kitabı (2017), Kar Büyüsü (2018), Aynalı Çarşı, (2019), Gelincik Günler-Boğa Dağları, roman yayımlandılar. Kulu’ya gitti, Fşamingolar ve Tümülüs izlenceleri çekti, ‘Batı Rüyası Okulu Kulu..’ yapıtının yeni basımını (2020) yaptı.

Felsefe çeviri, Roman, Deneme, Tüyap İs-tanbul Kitap Fuarı (2016) ödülleri verildi. Ödüllerin 2’ncisi: Felsefe çeviri, Sahne Sanatları, Cumhuriyet Gazetesi Kitap Eki (T.İ.K.F. 2017): Ödüllerin 3’ncüsü: Eleştiri-Deneme, Sahne Sanatları, Sözcükler Dergisi (T.İ.K.F. 2018): Ödüllerin 4’cüsü: Felsefe çeviri, Yaşamkurgusal Roman, Dil Dergisi (T.İ.K.F. 2019) ödülleri törenle verdi.

Arkaik Anadolu dili Türkçe, Gılgamış, Ksenophon ilintili belge-sellik YouTube sunumları (2018-2020) başlattı. Başkanı olduğu Edebiyat Akademisi Derneği: ‘Avrupa ve 30 Yıl Süren Din Savaşları’ ve ‘Yetişmiş İnsan Kaynakları, Algı Dili Türkçe, Forum’ (Berlin ve Stockholm 2017-2018) etkinlikleri gerçekleştirdi.

‘Şafağın Demircisi’ (1970) TRT Şiir ödülü, ‘Morgun Önünde Üç Kadın’ (1980) Ankara Çağdaş Gazeteciler Derneği birincilik ödülü, Kapadokya tanıtımı Ürgüp Belediye Meclisi (2005) hemşehrilik, Türk Edebiyatı’na katkısı Kavram Dersaneleri plaketi (2006), Nevşehir Büyükşehir Belediye Başkanlığı (2007) ‘Hitit Anforası’, Kapadokya Rotary Kulübü: ‘Yaşam Boyu Büyük Meslek Ödülü’ verildi.

Sönmez’e, 1984’de İsveç PEN’i, onur üyeliği verildi. New York Dünya Yazarları (1986) toplantısına İsveç PEN Üyesi olarak katıl-dı: ‘Anadolu ve Yunus Emre’ bildirisini sundu. İkokulu Sarıkamış Yağbasan köyünde okudu, Kars Lisesi üç sınıflı ortaokul bölümünü dışarıdan sınavlarla verdi. Vefa Lisesi ve Haydarpaşa Lisesi’nde dışarıdan sınavlara girdi ve eksik dersleri, Norra Real Vuxsenutbildning/Erişkinler Lisesi’nde (Stockholm 1984) tamamladı. Stockholm Üniv.’nde (1985/86) edebiyat, sanat tarihi içerikli İsveç Dili eğitimi gördü.

1. Pulat A., Karaaslan K, (2017) ‘Yansıma Dergisi Üzerine Bir İnceleme’ Uşak Ünv. Sos. Bilim Dergisi / UUSBD, 10/4 s.523-554.
2. Pulat A., Karaaslan, K. (Kış 2017): ‘Yansıma Dergisi’nde Sabahattin Ali ve Nazım Hikmet’, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi. C.1 (1),s.30-40.

• Günün Apansız Açıklanması (1968)
• Boşuna Değil Yaşamak (1970)
• Şafağın Demircisi (1971)
• Ağıt Yok (1973)
• Şili'nin ve Jara'nın Destanı (1976)
• Yeryüzü Sevdiğim (1977)
• Kanatsız Kuş (1980)
• Ferhat'ım Şirin'imi (1980)

• Kadınlar Vardı (1989)
• Söylence Berlin (1992)
• Çıplak Viking (1994)
• Marissa Epos (2000)
• BenAras (2006)

• Kars Platosu Öyküleri (1993)

• Ormanı Yedi Faşistler (1978)
• Gizem ve Büyü (1990)
• Hayal Üçgenleri (2003)
• Pera da İstanbul (2007)
• Saklı Tarih Son Oğuzlar
• Batı Rüyası Okulu Kulu
• Reporting Afghanistan
• Saklı Cennet: Köyceğiz, Kaunos, Olympos, Dalyan
• CappaFantastica: Urgup

• Web sitesi26 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.