İçeriğe atla

Tek Seferlik Fırlatma Sistemi

Delta IV Heavy roketi (solda) ve Proton-M roketi (sağ)

Tek seferlik fırlatma sistemi (Expendable Launch System, ELS) (veya tek seferlik fırlatma aracı /Expendable Launch Vehicle, ELV), yalnızca bir kez fırlatılabilen ve ardından modülleri ya yeniden giriş sırasında yok edilen ya da uzayda atılan bir fırlatma aracıdır . ELV'ler tipik olarak, yakıtları tükendiğinde ve araç irtifa ve hız kazandığında sırayla atılan birkaç roket aşamasından oluşur. 2022 itibarıyla, çoğu uydu ve insanlı uzay aracı şu anda ELV'lerde fırlatılıyor. ELV'lerin tasarımı, yeniden kullanılabilir fırlatma sistemlerinden daha basittir ve bu nedenle daha düşük üretim maliyetine sahip olabilir. Ayrıca, bir ELV, tüm yakıt tedarikini, yükünü hızlandırmak için kullanabilir ve daha büyük taşıma yükleri sunabilir. ELV'ler, onlarca yıldır yaygın olarak kullanılan kendini kanıtlamış teknolojilerdir.[1]

ELV'ler yalnızca bir kez kullanılabilir ve bu nedenle, fırlatma başına modern (STS sonrası) yeniden kullanılabilir araçlardan önemli ölçüde daha yüksek bir maliyete sahiptir.

Mevcut operatörler

Arianespace

Arianespace SA
Kuruluş1980
Genel merkeziCourcouronnes, Fransa
ÜrünFırlatma aracı
Gelirartış 1.433 milyar € (2015)
SahibiAriane Group
Çalışan sayısı321[2]
Web sitesiwww.arianespace.com
Arianespace füzeleri

Arianespace SA, uzay fırlatma hizmeti sağlayan uluslararası şirkettir.[3] Şirket, 1980 yılında kurulmuş olup Ariane programının üretimini, faaliyetleri ve pazarlamasını gerçekleştirmektedir.[4] Merkezi Fransa'nın Courcouronnes kentinde yer almaktadır.[5]

Arianespace tarafından yönetilen ilk ticari uçuş 23 Mayıs 1984'te başlatılan Spacenet F1 oldu. Şirket, ana fırlatma merkezi olarak Fransız Guyanası'nda bulunan Guyana Uzay Merkezi'ni kullanmaktadır. Mayıs 2017 tarihi itibari ile 228 Ariane, 17 Soyuz-2 misyonu ve 9 Vega misyonu olmak üzere toplam 254 kalkışta uzaya 550 adet uydu gönderildi.[6]

Şirket, günümüzde ağır kaldırma Ariane 5, orta kaldırma alternatifi Soyuz-2 ile hafif yükler için katı yakıtlı Vega olmak üzere çeşitli fırlatma araçları portföyü sunmaktadır.[7]

Kaynakça

  1. ^ "Expendable Launch Vehicles". spacetethers.com. 4 Mayıs 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2018. 
  2. ^ "2014 Annual Report" (PDF). Courcouronnes, Fransa: Arianespace. 15 Haziran 2015. 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Eylül 2017. 
  3. ^ Jaeger, Ralph-W.; Claudon, Jean-Louis (Mayıs 1986). Ariane - The first commercial space transportation system. Proceedings of the 15th International Symposium on Space Technology and Science. 2. Tokyo, Japonya: AGNE Publishing, Inc. Bibcode:1986spte.conf.1431J. A87-32276 13-12. 22 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2017. 
  4. ^ "Arianespace was founded in 1980 as the world's first launch services and solutions company". arianespace.com. 18 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2017. 
  5. ^ "Russians, French sign space contract.(UPI Science Report) 13 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.." United Press International. 12 April 2005. 28 Eylül 2017 tarihinde erişilmiştir.
  6. ^ "Arianespace company profile" (PDF). Arianespace. 5 Mayıs 2017. 17 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Eylül 2017. 
  7. ^ "Service & Solutions". arianespace.com. 12 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2017. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Avrupa Uzay Ajansı</span> AB ülkelerinin uzay kuruluşu

Avrupa Uzay Ajansı veya yaygın İngilizce kısaltmasıyla ESA, 1975 yılında, uzayın keşfini amaçlayan, hükûmetlerarası bir organizasyon olarak kurulmuştur. Şu an 22 üyesi olan ajansın merkezi Fransa'nın başkenti Paris'tedir. 2021 yılı itibarıyla 4,55 milyar Euro'luk bütçeye ve yaklaşık 2200 çalışana sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Uzay aracı</span> araştırma yapmak üzere uzaya gönderilen insanlı veya insansız araçların ortak adı

Uzay aracı ya da uzay gemisi, Dünya'nın atmosferi dışında, özellikle dış uzayda çalışmak üzere tasarlanmış araç ya da makinedir. Uzay araçları insanlı ya da insansız olabilir. Bir uzay aracı telekomünikasyon, Dünya'nın gözlemlenmesi, meteoroloji, yolbul, uzay kolonizasyonu, gezegen keşfi, uzay turizmi, uzay savaşımı, uzay ortamında insan ve kargo taşınması gibi görevler için yapılmış olabilir. Bu tanım aynı zamanda yapay uyduları da kapsamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">SpaceX</span> Amerikan özel havacılık şirketi

SpaceX, merkezi ABD'nin Kaliforniya eyaletindeki Hawthorne şehrinde bulunan bir Amerikalı uzay taşımacılığı şirketidir. SpaceX; Falcon 9, Falcon Heavy, Starlink, Dragon Kargo, Starship gibi uzay misyonu araçlarını bünyesinde bulundurmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ariane 5</span> ESAnın en geliştirilmiş kargo roketi

Ariane 5, ESA'nın en geliştirilmiş kargo roketidir. Son zamanlarda güvenilirliği de önemli ölçüde dikkatleri çekmiştir. 22 kez üst üste başarılı uçuş yapmıştır. Uzunluğu yaklaşık 54 metre çapı ise 5,4 metredir. Yüksüz ağırlığı yaklaşık 780 tondur.

<span class="mw-page-title-main">Falcon 9</span> Merkezi Kaliforniyanın Hawthorne şehrinde olan SpaceX şirketi tarafından tasarlanıp geliştirilen yeniden kullanılabilir bir fırlatma araçları ailesi

Falcon 9, merkezi Kaliforniya'nın Hawthorne şehrinde olan SpaceX şirketi tarafından tasarlanıp geliştirilen yeniden kullanılabilir bir fırlatma araçları ailesidir. Bu fırlatma araçları ailesi Falcon 9 v1.0, Falcon 9 v1.1, Falcon 9-R'den oluşmaktadır. Bu yörüngeye iki aşamada çıkan aracın her iki aşaması için de güç, yakıt olarak sıvı oksijen (LOX) ve roket-sınıfı kerosen (RP-1) kullanan roket motorları tarafından sağlanır. Falcon 9'un şu anki haliyle alçak Dünya yörüngesine 13150 kilogram (28990 lb) ağırlığında ve yer istasyonu transfer yörüngesine 4,850 kilogram (10,690 lb) ağırlığında görev yüklerini taşıyabilmektedir. Her üç Falcon 9 aracı da orta ölçekteki fırlatma sistemleri sınıfındadır.

Vega, Avrupa Uzay Ajansı'nın kullandığı, İtalya Uzay Ajansı ve Avrupa Uzay Ajansı'nın ortaklaşa geliştirdiği ArianeSpace tarafından kullanılan bir harcanabilir fırlatma sistemidir. Geliştirilmesi 1998'de başladı ve 13 Şubat 2012 tarihinde Guyana Uzay Merkezi'nde ilk fırlatma gerçekleşti. ArianeSpace 2018'in sonuna kadar Vega'yı kullanmak istediğini belirtmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Falcon 1</span> SpaceX şirketi tarafından özel sermaye ile geliştirilmiş ve üretilmiş olan, bir harcanabilir fırlatma sistemi

Falcon 1, SpaceX şirketi tarafından özel sermaye ile geliştirilmiş ve üretilmiş olan, bir 'harcanabilir fırlatma sistemidir. Yörüngeye-iki-aşamalı-çıkan türdeki roket her iki aşama için de yakıt olarak LOX/RP-1 karışımını kullanmaktadır, ilk aşamada tek bir Merlin motoru ve ikinci aşamada ise tek bir Kestrel motoru kullanılmaktadır. Roket baştan sona SpaceX tarafından tasarlandı ve özel sermaye ile geliştirilerek yörüngeye çıkabilen ilk başarılı sıvı-yakıt-itkili fırlatma aracı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Falcon (roket ailesi)</span>

Falcon roket ailesi, Space Exploration Technologies (SpaceX) şirketi tarafından geliştirilen ve işletilen bir dizi fırlatma aracıdır. Tamamen 21. yüzyılda tasarlanmış ilk yörüngesel fırlatma araçlarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Draco (roket motoru ailesi)</span>

Draco, SpaceX tarafından fırlatma araçlarında ve uzay kapsüllerinde kullanılmak üzere tasarlanmış olan Hipergolik sıvı yakıtlı roket motoru ailesidir. Şimdiye kadar iki çeşidi üretilmiştir : Draco ve SuperDraco.

<span class="mw-page-title-main">Falcon Heavy</span>

Falcon Heavy, SpaceX tarafından tasarlanmış ve üretilmiş, kısmen yeniden kullanılabilen bir ağır yük fırlatma aracıdır. Falcon Heavy, Falcon 9 fırlatma aracının bir uyarlamasıdır ve Falcon 9 roket çekirdeğinin yanı sıra, Falcon 9 ilk aşamasından türetilmiş olan, fazladan iki adet sonradan eklenen roketten oluşmaktadır. Bu yapılandırma Alçak Dünya yörüngesine (ADY) çıkarılabilen görev yükü miktarını yaklaşık 54 tona yükseltecektir, bununla karşılaştırılacak olursa Falcon 9 v1.1 aracı 13 ton'a kadar görev yükünü ADY'ye çıkarabilmektedir. Falcon Heavy için ilk fırlatma 6 Şubat 2018 tarihinde başarılı olarak gerçekleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Evrilmiş Harcanabilir Fırlatma Aracı</span>

Evrilmiş Harcanabilir Fırlatma Aracı - EHFA, ABD Hava Kuvvetleri (USAF) bünyesindeki bir harcanabilir fırlatma sistemi programıdır, ABD Savunma Bakanlığına ve ABD Hükümetine ait diğer görev-yüklerinin uzaya erişimini sağlama amacı gütmektedir. 1990'larda hükûmetin uzaya fırlatışlarını daha ucuz ve güvenilir hale getirme amacıyla başlatılan bu programın sonucunda Delta IV ve Atlas V isimli iki adet fırlatma sistemi geliştirilmiştir. Bu iki fırlatma sistemi, ABD askeri uydularının fırlatılmasında kullanılan asıl yöntemlerdir. ABD Hava Kuvvetleri, EHFA ailesindeki fırlatma araçlarını, en azından, 2030 sonlarına kadar kullanmayı planlamaktadır. Ayrıca geliştirme süreci devamında oluşan (Follow-on) teknolojiler üzerinde duruluyor, bunlardan birisi aslen, iptal edilene kadar, Tekrar-kullanılabilir Hızlandırıcı Sistemiydi.

<span class="mw-page-title-main">Fırlatma aracı</span> uzaya bir obje taşımayı sağlayan roket

Uzay yolculuğu alanında fırlatma aracı ya da taşıyıcı roket bir görev-yükünü Dünya'nın yüzeyinden uzaya taşımak için kullanılan bir rokettir. Bir fırlatma sistemi fırlatma aracından, fırlatma rampasından ve diğer çeşitli altyapı bileşeninden oluşmaktadır. Genelde taşıyıcı roketler yörüngeye yapay uydu yerleştirmek için kullanılırken, araştırma roketi gibi bazı uzay uçuşları Yörünge-altı uzay uçuşu olarak sınıflandırılır. Bazı roketler ise bir uzay aracının Dünya'nın yörüngesinden tamamen kurtulamasını sağlarlar.

Yeniden kullanılabilir fırlatma sistemleri sayesinde uzaya birden fazla kez yük taşıması yapılabilir. Bu sistem genişletilebilir fırlatma sistemlerininin çalışma prensibinin tam zıttında yürüyordu. Genişletilebilir fırlatma sistemlerinde araç bir kere kullanıldıktan sonra kullanılmıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Hindistan Uzay Araştırma Organizasyonu</span>

Hindistan Uzay Araştırma Organizasyonu merkezi Bengaluru şehrinde bulunan Hint hükümeti'nin uzay ajansıdır. Vizyonu, uzay bilimi araştırması ve gezegensel araştırmayı takip ederken "ulusal kalkınma için uzay teknolojisini kullanmaktır".

<span class="mw-page-title-main">Ariane (roket ailesi)</span>

Ariane, Avrupa yapımı uzay fırlatma aracı serisidir. Adını bir mitolojik karakter olan Ariadne'nin Fransızca telaffuzundan almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Arianespace</span>

Arianespace SA, uzay fırlatma hizmeti sağlayan uluslararası şirkettir. Şirket, 1980 yılında kurulmuş olup Ariane programının üretimini, faaliyetleri ve pazarlamasını gerçekleştirmektedir. Merkezi Fransa'nın Courcouronnes kentinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Artemis Programı</span> Ay ve Marsta insan keşfine olanak sağlayacak üç aşamadan oluşan uzay programı

Artemis Programı ya da Artemis görevi, Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) liderliğinde, Avrupa Uzay Ajansı (ESA), Japonya Uzay Araştırma Ajansı (JAXA) ve Kanada Uzay Ajansı (CSA) gibi uluslararası ortaklar tarafından yönetilen bir robotik ve insanlı Ay keşif programıdır. Projenin amacı "ilk kadın ve sıradaki erkeği" Ay'ın güney kutbuna indirmek olarak ifade ediliyor. Projenin ismini aldığı Artemis, Yunan mitolojisinde tanrı Apollon'un ikiz kız kardeşi ve ay tanrıçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Firefly Aerospace</span>

Firefly Aerospace, Austin, Teksas merkezli, yörüngeye ticari fırlatmalar için fırlatma araçları geliştiren bir Amerikan özel havacılık firmasıdır. Şirket, DADA Holdings tarafından yönetilen 75 milyon dolarlık A Serisi yatırım turunu Mayıs 2021'de tamamladı. Mevcut şirket, eski Firefly Space Systems şirketinin varlıklarının Mart 2017'de EOS Launcher tarafından satın alınmasıyla kuruldu ve daha sonra Firefly Aerospace olarak yeniden adlandırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Dream Chaser</span>

Dream Chaser, Sierra Space adlı Uzay şirketi tarafından geliştirilmekte olan Amerikan yapımı bir yeniden kullanılabilir gövdeden taşımalı (ing:lifting-body) uzay uçağıdır. Orijinalde mürettebatlı bir araç olarak tasarlanmış olan Dream Chaser Uzay Sistemi, kargolu versiyonu olan Dream Chaser Kargo Sistemi operasyonel hale geldikten sonra üretilecektir. Mürettebatlı versiyonunun, yer ile alçak Dünya yörüngesi arasında kargo ile birlikte 7 kişiye kadar mürettebat da taşıyabilmesi planlanmaktadır.

International Launch Services, Inc. (ILS), ticari Angara ve Proton roket fırlatma hizmetlerinin dünya çapında satışına ilişkin münhasır haklara sahip bir ortak girişimdir. Proton fırlatıcıları Kazakistan'daki Baikonur Cosmodrome'da gerçekleşirken Angara, Rusya'daki Plesetsk ve Vostochny Cosmodrome'dan fırlatılır.