İçeriğe atla

Teişebaini

Teişebaini
Կարմիր Բլուր
Erivan, Ermenistan
Karmir-Blur / Kızıl-Tepe
Armenia üzerinde Teişebaini
Teişebaini
Teişebaini
Ermenistan'daki konumu
Koordinatlar40°09′14″N 44°27′12″E / 40.153888°K 44.453366°D / 40.153888; 44.453366
Tipşehir, saray ve kale
Alan44,5 ha (110 akre)
Yükseklik901 metre (2.955 ft)
Yapı bilgisi
Halka açık mı?Evet
Bugünkü durumuKalıntılar (duvarların bazı kısımları kalmış)
Web sitesiErebuni Tarihi ve Arkeolojik Koruma Alanı: Teishebaini Kalesi
Yapı tarihçesi
İnşaMÖ 650 ile 600 arasında
İnşa ettirenII.Rusa[1]

Teişebaini (Teşebani, modern Karmir-Blur/Kızıl-Tepe; Ermenice: Կարմիր Բլուր) Karmir-Blur'deki antik Urartu Kalesi'nin yer aldığı tepeye verilen isimdir. Urartu Transkafkasyası'nın başkentiydi. Ermenistan'ın Erivan ilinin yakınlarındadır. Kulesi, surları, büyük kapıları, tören alanı olan bir hükûmet merkeziydi. Şehir, kraliyet sarayı ve surların içerisinde kalan kale ile birlikte 110 dönümlük (0.45 km²) arazi üzerindeydi.[2]

Karmir-Blur/Kızıl-Tepe'de bulunan bir tablet.

Şehrin bulunduğu yerdeki tepenin renginin kızıllığı nedeniyle Karmir-Blur / Kızıl-Tepe olarak adlandırılmaktadır. Tepenin renginin kırmızımsı olması, vaktiyle şehrin yakılmasıyla neticesinde tüften yapılan üst duvarların ufalanması ve böylece tepenin kızıla bürünmesi nedeniyledir. Şehrin duvarlarının alt kısmı daha güçlü taşlardan yapıldığı için hala ayaktadır.

Arkeolojik sitenin bugünkü durumu

Açık havada kalan sıkıştrılmış kil kütlesinin zamanla yok olması neticesinde kale duvarları kolayca erozyona maruz kalmış, tuğlalar erimiş, aktif aşınma sebebiyle surlar tahrip olmuş ve günümüzdeki manzara ortaya çıkmıştır.

Teişebaini'nin aşınmaya uğramış olan surlarının günümüzdeki görüntüsü
Yerleşkenin genel görünümü Teişebaini surlarının yapısı
Surlar bazalt taşların üzerine tuğla kullanmak suretiyle inşa edilmiştir. Çevre şartlarının etkisiyle günümüzde kale duvarları tamamen yok olmağa yüz tutmuş ve tahrip olmuş vaziyettedir.


Volkanik Bazalt taşlardan oluşan Teişebaini surlarının temel duvarları
Surların volkanik bazalt kaya parçacıklarından oluşan ve arkeolojik çalışmalar sırasında kısmen kurtarılabilen bölümleri


Karmir-Blur (Kızıl-Tepe) arkeolojik kazı alanı

Karmir-Blur, Kızıl-Tepe anlamına gelmektedir. Teişebaini Kalesi'nin yer aldığı tepenin civarları Karmir-Blur mıntıkası olarak adlandırılmakta, antik kalenin yer aldığı tepe ise "Teişebaini Kalesi" olarak adlandırılmaktadır.

Kızıl-Tepe (Karmir-Blur) arkeolojik kazı alanı
Sol taraf: Karmir-Blur (Kızıl-Tepe) mevkii.Orta: Teyşebaini Kalesi kazılarında ele geçirilen yaklaşık olarak I. Argişti dönemine ait olan bronz başlık kalıntısı. Sağ taraf: Kızıl-Tepe (Karmir-Blur) arkeolojik çalışmaları neticesi ortaya çıkarılabilen harabeler.


Teişebaini Kalesi

Bir zamanlar site, büyük kapılara sahip ve yüksek payanda duvarları ile çevrili bulunan Ararat Kalesi ile zemin katı büyük depolama odalarından müteşekkil bir hükûmet merkeziydi. Şehir, kraliyet sarayı ve surlarıyla birlikte toplam 110 dönüm (0.45 km²) bir alan üzerinde konuçlandırılmıştı.[2]

Teişebaini Kale Şeması
Karmiblurskoy arkeolojik keşifine göre.
Semboller:
Tahıl ambarları
Bira ve bira depolama
Susam yağı imâlat atölyesi
Şarap Depoları
➀ Merkez kapısı
➁ Batı kapısı (yardımcı kapı)
➂ Avlu
➃ Komutanın Konutu
➄ Arşiv (Çivi yazılı bir tablet bulundu)
Koordinat: (Gri) hatlarının her bir 50 metre aralıkla çizilmiştir..
Karmir-Blur/Kızıl-Tepe'de bulunan Teişebaini Kalesi. (Mimarî görüntüsü.)

Kale arşivinde bulunan çivi yazılı bir tabletten anlaşıldığı kadarıyla, depolar, sütunlu salonlar ve küçük evlerden oluşan iç kale, hem valinin ikametgâhı olarak kullanılmakta, hem de üretim atölyeleri de dahil olmak üzere çok sayıda iş binaları, bir susam yağı atölyesi, bira fabrikaları, tahıl ambarları, peynir, et, süt ve diğer başlıca gıda ürünlerini muhafaza edebilmek için yapılmış depolar ile silah, demir ürünleri, seramik, vb. maddelerin depolanabilmesi için yapılmış odaları ihtiva etmekteydi.

Kaynakça

  1. ^ Ian Lindsay and Adam T. Smith, A History of Archaeology in the Republic of Armenia, Journal of Field Archaeology, Vol. 31, No. 2, Summer, 2006:173.
  2. ^ a b Sir Banister Fletcher, Sir Banister Fletcher's a History of Architecture - Sahife 74.

Bibliografya

  • Chahin, Mack (2001), The Kingdom of Armenia: New Edition (Caucasus World), Richmond, England: Curzon Press, ISBN 0-7007-1452-9 
  • Diakonoff, Igor (1988), The Pre-History of the Armenian People, New York, New York: Caravan Books, ISBN 0-88206-039-2 
  • Kiesling, Brady (2005), Rediscovering Armenia: Guide, Erivan: Matit Graphic Design Studio 
  • Piotrovskii, Boris (1969), The Ancient Civilization of Urartu, Londra: Cowles Book Co., ISBN 0-402-10171-5 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Urartular</span> Van Gölü civarında kurulmuş Demir Çağ krallığı

Urartular, başkenti Tuşpa (Van) olan tarihi krallık. Urartu Devleti en güçlü döneminde, günümüzdeki Doğu Anadolu Bölgesi, Kuzeybatı İran, Irak'ın küçük bir bölümü ile kuzeyde Aras Vadisi'ne egemendi.

<span class="mw-page-title-main">Yılankale</span>

Yılankale, Ceyhan'a 13 km mesafede E-5 karayoluna 3 km'dir. O-52'de bulunan Yılankale Kavşağı (K-4), ismini buradan almaktadır. Çok sarp bir tepe üzerine Ceyhan Ovası'na tamamen hakim şekilde kurulan bu kale Kilikya Ermeni Krallığı döneminde Kral I. Levon tarafından yaptırılmıştır. Yöre halkı tarafından Şahmeran kalesi olarak da adlandırılmaktadır.

Altıntepe, Erzincan iliniin Üzümlü ilçesi sınırlarında Urartu, Bizans ve Osmanlı medeniyetlerine ev sahipliği yapmış eski bir yerleşim yeridir. Urartu döneminde kurulan yerleşim yerinde hâlen arkeolojik kazılar sürdürülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Van Kalesi</span> Urartu Krallığı tarafından kütle halindeki taştan yaptırılan istihkam yapı

Van Kalesi, Urartu Krallığı tarafından kütle halindeki taştan yaptırılan ve Urartu başşehri Tuşba'yı kuş bakışı gören bir istihkam yapıdır. Van Gölü kıyısında olup, Van şehrine 5 km uzaklıkta bulunan bu kale sarp bir kayalık üzerine inşa edilmiştir. Yapı 1800 m uzunluğunda, 120 m genişliğinde ve 80 m yüksekliğindedir. Kale MÖ 9. yüzyılda Lutipri'nin oğlu Sarduri tarafından MÖ 840-MÖ 825 tarihleri arasında kurulmuştur. Çok sayıdaki bu tür istihkamlara şimdiki Ermenistan, Türkiye ve İran'da rastlanır. Genellikle bu tür yapılar yeryüzüne çıkmış kayalarda ve yamaçların içinde yapılır. Bu tür kaleler genellikle yabancı ordulara karşı koymak için değil, bölge kontrolü için kullanılır. Van şehri eteklerindeki bu yapının harabeleri onun duvarlarının Orta Çağda yapıldığını destekler. Ayrıca bu kalenin, o zamanlarda yaşayan dev insanlar tarafından yapıldığına dair söylentiler vardır. Çünkü Van Kalesi'nin o zamanın şartlarıyla yapılmasının olanaksız olduğu düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Erebuni Kalesi</span>

Erebuni Kalesi, MÖ 8. yüzyılın başlangıcında I. Argişti ve II. Sarduri'nin buyruğuna göre inşa edilen bir Urartu kalesidir. Zamanımızda Ermenistan'ın Erivan şehrinin kenar mahallelerinden birisinde bulunan Arin Berd adlı bir alanda bulunmaktadır. Bazı araştırmalara göre Erivan şehrinin ismi, bu kalenin isminden türetmiştir. Harabeler 1947 senesinden beri Rus ve Ermeni arkeologlar tarafından araştırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tsitsernakaberd</span>

Tsitsernakaberd veya Ermeni Soykırımı Anıt Kompleksi, Ermenistan'ın Erivan'daki Tsitsernakaberd tepesine 1967'de inşa edilen ve Ermeni Kırımı kurbanlarına ithaf edilen anıttır.

<span class="mw-page-title-main">I. Argişti</span>

I. Argişti, MÖ 785-763 arasında hüküm sürmüş bir Urartu kralıdır. Günümüzdeki Ermenistan'ın başkenti olan Erivan kentinin temelini oluşturan Erebuni Kalesi'ni inşa etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Mimarlık tarihi</span>

Mimarlık tarihi farklı uygarlıklar, ülkeler ve zamanlardaki mimarlık tarihininin gelişimini inceler.

<span class="mw-page-title-main">Bizans mimarisi</span> Doğu Roma mimarisine genel bakış

Bizans mimarisi, Bizans İmparatorluğu mimarisidir. İmparatorluk, Büyük Konstantin, Roma İmparatorluğu başkentini Roma'dan Byzantion'uma doğuya taşıdığı 330 yılından sonraki Roma İmparatorluğu'nun sanatsal ve kültürel varlığını adresler. Byzantion, "Yeni Roma", sonradan Konstantinopolis ismini almıştır, bugün İstanbul olarak adlandırılmaktadır. İmparatorluk, bir Milenyumdan fazla yaşamış, Avrupa'da Orta Çağ ve Rönesans mimarlığını etkin şekilde etkilemiş, 1453 yılında İstanbul'un fethinden sonra Osmanlı mimarisini etkilemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tuşpa</span> Urartuların başkenti olan antik şehir

Tuşpa, MÖ 9. yüzyıldan yıkılışına kadar Urartular'ın başkentliğini yapan şehir. Şehrin antik kalıntıları; Van ilinde, Van Gölü'nün doğu kıyısında, Van'ın batısında bulunmaktadır. Dünya'nın hâlâ yaşanılan en eski kentlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Urartu Dini</span>

Urartu Dini; Van / Mehr Kapısı (Mağara Tapınağı) anıtındaki yazıta göre, Urartuların inandığı, kutsadığı ve adlarına belirli dönemlerde kurban kestiği 79 tanrı, tanrıça ve tanrısal özellik bulunmaktadır. Bunlardan ilk üç sırayı Haldi, Teişeba ve Şivini paylaşır. Haldi - Urartuların baştanrısı idi. İsim olarak kökeni MÖ 13. yüzyıl Asur yazıtlarına kadar inmektedir. En büyük tapınağı Musaşirin'de idi. Teişeba Hurri kökenlidir ve Hititlerde Teşup ile aynı tanrı olmalıdır. Şivini de olup Hurri kökenlidir. Hititler'deki Şimegi'nin karşılığıdır. Urartular büyük merkezlerde tanrıları için kule tipi tapınaklar ve açık alanlardaki kayalara kapı görünümlü kutsal nişler yapmışlardı.

<span class="mw-page-title-main">Castel del Monte</span>

Castel del Monte, güneydoğu İtalya'nın Apulia bölgesindeki Andria'daki bir tepede yer alan 13. yüzyıldan kalma bir kale ve sur. 1240'lı yıllarda topraklarını annesi Hautville'li Konstanza'dan devralan İmparator II. Frederick tarafından yaptırılmıştır. 18. yüzyılda kalenin iç mermerleri ve kalan mobilyalar çıkarıldı. Çevresinde bir hendek ya da köprünün yokluğu, kalenin bir savunma kalesi olmadığı sonucunu düşündürmektedir. Bununla birlikte, arkeolojik araştırmalar kalenin bir perde duvarına sahip olduğunu göstermektedir. Encyclopedia Italiana tarafından "Frederick II tarafından yaptırılan en büyüleyici kale" olarak nitelendirilen yapı site bir Dünya Mirası Alanı olarak korunmaktadır. Ayrıca bir sent Euro'nun İtalyan sürümünde de görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Şaori Kalesi</span> Gürcistanda bir kale

Şaori Kalesi Güney Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesindeki Ahalkalaki Belediyesinde yer alan bir Tunç Çağı megalit yapısıdır. Kale, taş yapı tekniği kullanılarak inşa edilen bir kiklop duvar örgüsüdür. Sıradışı bir plana ve dairesel boşluklu eşkenar dörtgen şekle sahip olan yapı, denizden 2752 metre yükseklikteki Şaori dağının tepesinde konumlanmıştır. Küçük Kafkasya dağlarında yer alan kale, Paravani Gölünün kuzeybatısındadır. Kale, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Abuli Kalesi</span>

Abuli Kalesi Güney Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesindeki Ahalkalaki Belediyesinde yer alan bir Tunç Çağı megalit yapıdır. Kale, taş yapı tekniği kullanılarak inşa edilen bir kiklop duvar örgüsüdür. Patara Abuli dağının güney yamaçlarında konumlanan kalenin deniz seviyesinden yüksekliği 2670 metredir. Küçük Kafkasya dağlarında yer alan kale, Paravani Gölünün güneydoğusundadır. Kale, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Orta Çağ'da mimari</span>

Orta Çağ'da mimari, mimarlıkla ilgili dini, medeni, askeri ve sivil binaları içermektedir. Stilleri Romanesk ve Gotik mimaridir. Hayatta kalan Orta Çağ mimarisinin çoğu kiliselerde ve kalelerde görülür.

Doğubayazıt Kalesi, Ağrı ilinin Doğubayazıt ilçesinin 7 km güneydoğusunda kalan, Belleburç denilen yerde sarp kayalıklardan oluşan tepe üstüne inşa edilmiş bir kale.

Hripsime Canpoladyan, Ermeni arkeolog ve kitabeci.

<span class="mw-page-title-main">Ayanis Kalesi</span>

Ayanis Kalesi, Van iline 35 kilometre mesafedeki Ayanis Köyü’nün kuzeybatısında bir tepe üzerine kurulmuştur. Van Gölü doğusunda yer alan kale, 150 metre genişliğinde 400 metre uzunluğunda Doğu-batı doğrultusunda uzanan tepelikte imar edilmiştir. 250 metre Van Gölü'nden yüksekliktedir.

<span class="mw-page-title-main">Erivan Kalesi</span> Kale

Erivan Kalesi, Erivan'da 16. yüzyıldan kalma bir kaleydi.

<span class="mw-page-title-main">Rus mimarisi</span>

Rus mimarisi, Rusya'nın modern mimarisinin yanı sıra hem orijinal Kiev Knezliği'nin, Rus prensliklerinin hem de İmparatorluk Rusyası'nın mimarisini ifade eder. Modern ve İmparatorluk Rusyası'nın coğrafi büyüklüğü nedeniyle, genellikle Avrupa Rusyası'nda uygulanan mimarinin yanı sıra imparatorluğun fethedilen bölgelerinde Avrupa'dan etkilenen mimariyi ifade etmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.