Taşkent Hakimliği

Taşkent Hanlığı
1784-1808
Başkent	Taşkent
Yaygın dil(ler)	Farsça(Resmi Dil)/ Özbekçe(Halk Dili)
Hükûmet	Monarşi
Han/Hoca
• 1784 - 1801 Yunus Hoca • 1801 - 1805 Muhammed Hoca • 1805 - 1807 Sultan Hoca • 1807 - 1808 Hamid Hoca
Tarihçe
• Kuruluşu 1784 • Dağılışı 1808
Öncüller Ardıllar Kazak Hanlığı Hokand Hanlığı
Günümüzdeki durumu	Özbekistan Kazakistan

Taşkent Hakimliği Orta Asya'da, günümüzde Özbekistan'ın Taşkent ili'nin yanı sıra Kazakistan'ın Türkistan Eyaleti'ni oluşturan bağımsız bir devletti . 1784 yılında Yunus Hoca ve 1808 yılında Kokand Hanlığı tarafından işgal edildikten sonra ykılmıştır. Ülkenin başkenti Taşkent'tir .

Özbekistan’ın kuzey doğusunda Sır Derya’nın sağ kollarından Çirçik Nehri’nin suladığı vahada kurulan Taşkent, günümüzde Özbekistan’ın yönetim merkezidir. Tarih boyunca önemli ticaret yollarının kesişme noktasında bulunan Taşkent, haliyle her cazibe merkezi gibi çatışmaların, savaşların ve mücadelelerin hayli fazla yaşandığı bir bölge oldu. Arap kaynaklarında bölgenin adının Şaş, yani “büyük verimli bir bölge, cengâver halk” şeklinde geçmesi, tarihsel bağlamda Türkistan şehirleri arasında Taşkent’in nasıl konumlandırıldığının da göstergesiydi. Şehrin bulunduğu bölgeye verilen en eski ad Çaç olup Çin kaynaklarında Çö-çi, Çö-şi veya Şi şeklinde geçmekteydi. Ancak şehrin günümüzdeki adıyla anılması en erken XI. yüzyıla dayanmaktaydı. Bunun yanı sıra Taşkent’in Terken olarak anıldığı da bilinmekteydi. Nihayetinde mevcut kullanımının yaygınlık kazanması XVI.yüzyıla denk gelmekteydi. Taşkent’te bulunan çok sayıda akarsuyun kanallar ile birbirine bağlanması şehirde ekili biçili alanın düzenli sulanmasını sağlamaktaydı. Dolayısıyla şehir önemli bir ticari merkez haline gelmişti.

XVIII. yüzyılın başlarında Türkistan coğrafyasının kadim şehri Taşkent, Moğol (Kalmuk) ve Kazaklar arasında hâkimiyet mücadelelerine sahne oldu. Bu minvalde şehir 1598-1723 yılları arası Kazakların, 1723-1747 yılları arasında ise Kalmukların hâkimiyetine girdi. 1747 yılında Kalmuklar adına şehri yöneten Özbek Hakim Bey Taşkent’te bağımsızlığını ilan etmiş, ancak bu şehir devlet süreci iki yıl sürebildi. Taşkent bir müddet sonra Çin nüfuzu altına girmiş, yerel yönetimler zaman zaman bu boyunduruktan kurtulsa da bağımsızlık yolunda verilen mücadelede birlik sağlanamadığından başarılı olunamadı. Öyle ki şehir her birinin kendi yöneticisi olduğu dört ana bölgeye ayrıldı.Bu bölgeler sırasıyla Şeyhantahur, Kaffal eş Şaşi (Sibzar), Şeyh Zeynüddin (Kökçe) ve Zengiata (Beşağaç) idi. Bu dört büyük yönetim merkezi içerisinde 42 küçük mahalleye ayrılan şehri çevreleyen bir sur ve 12 kapısı vardı.

Taşkent bulunduğu konum itibarıyla Buhara ve Hokand gibi önemli güç merkezlerinin kavşağında yer almaktaydı. Ayrıca şehir Moğolistan, Çin ve Rusya gibi devletlerin de ilgi odağındaydı. Dolayısıyla stratejik bakımdan mühim bir yer tutan Taşkent’in Buhara ve Hokand Hanlığı arasında yedi kez el değiştirmesi de bu durumu kanıtlar niteliktedir. Bu nedenle Taşkent tarih boyunca hem bu türden güç mücadelelerinin tam ortasında yer almış hem de kendi meşruluğunu ispatlama mücadelesi vermiştir. Ayrıca zikredildiği üzere kendi içerisinde birbirinden ayrı güç odaklarının yönetimi ele geçirme mücadelesi şehri dışardan gelecek saldırılara karşı savunmasız bırakmıştır. Ancak kısa süre de olsa 1784 yılında Şeyhantahur bölgesi hâkimi Yunus Hoca’nın (1780-1800) diğer üç mahalli yöneticiye karşı üstünlük sağlaması Taşkent’in bağımsızlık kazanmasını sağlamıştır. Taşkent’in bağımsızlık elde etmesinin nedenleri arasında civarda bulunan hanlıkların kendi aralarında mücadele etmesi ve bu sebeple Taşkent üzerindeki baskıların azalması da vardır. Bu dönemi iyi değerlendiren Taşkent Hanı Yunus Hoca’nın başarılı bir siyaset yürütmesi, şehrin diğer hanlıklara bağlı olmadan kendi ilişkilerini kurmasını sağlamıştır.

Makale serilerinden
Türk tarihi
İlk Çağ • Büyük Hun İmparatorluğu (İÖ 220-İS 92) • Batı Hiung-nu (İÖ 56-36) • Kuzey Hiung-nu (48-156) • Güney Hiung-nu (48-216) • Siyenpi İmparatorluğu (93-234) • Avrupa Hun İmparatorluğu (352-469) • Sabar Hanlığı (5. yy-6. yy)
Orta Çağ • Ak Hun İmparatorluğu (420-670) • Göktürk Kağanlığı (552-744)   • Doğu Göktürk (583-630)   • Batı Göktürk (583-659)   • İkinci Göktürk (681-744) • Avar Kağanlığı (562-803) • Seyanto Hanlığı (628-647) • Hazar Kağanlığı (630-1048) • Büyük Bulgar Hanlığı (632-668) • İdil Bulgarları (7. yy-1240'lar) • Kangar Birliği (659-750) • Birinci Bulgar İmparatorluğu (681-1018) • Uygur Kağanlığı (742-840)   • Kansu Uygur (848-1036) • Kırgız Kağanlığı (693-1207)   • Karahoca Uygur (991-1209) • Karluk Hanlığı (743-1220) • Oğuz Yabguluğu (750-1055) • Karluk Yabgu Devleti (756-940) • Şirvanşahlar Devleti (799-1539) • Karahanlılar (840-1212)   • Doğu Karahanlılar (1032-1210)   • Batı Karahanlılar (1041-1212) • Peçenek Hanlığı (860-1091) • Tolunoğulları (868-905) • Akşitler (935-969) • Gazne Devleti (961-1186) • Büyük Selçuklu İmparatorluğu (1040-1157)   • Türkiye Selçuklu (1077-1308)   • Kirman Selçuklu (1092-1187)   • Suriye Selçuklu (1092-1117)   • Irak Selçuklu (1118-1194) • Mengüçlü (1072-1277) • Harezmşahlar İmparatorluğu (1077-1231) • Danişmendliler (1080-1178) • Çaka Bey (1081-1098) • Çubukoğulları (1085-1092) • Dilmaçoğulları (1085-1192) • Saltuklu Beyliği (1092-1202) • İnaloğulları (1098-1183) • Ahlatşahlar (1100-1207) • Artuklu Beyliği (1102-1408) • Böriler (1104-1154) • Zengiler (1127-1250) • İldenizliler (1142-1225) • Erbil Beyliği (1146-1232) • Salgurlular (1148-1286) • Eyyûbîler (1171-1348) • Cengiz İmparatorluğu (1206-1368) • Delhi Sultanlığı (1206-1527) • Çobanoğulları (1227-1309) • Çağatay Hanlığı (1227-1347)   • Doğu Çağatay Hanlığı (1347-1680)   • Batı Çağatay Hanlığı • Altın Orda Devleti (1242-1502) • Memlûk Sultanlığı (1250-1517) • Karamanoğulları (1256-1483) • İnançoğulları (1261-1368) • Sâhib Ataoğulları (1275-1342) • Pervaneoğulları (1277-1322) • Eşrefoğulları (1280-1326) • Menteşe Beyliği (1280-1424) • Karesi Beyliği (1297-1360) • Candaroğulları (1299-1462) • Osmanlı İmparatorluğu (1299-1922) • Germiyanoğulları (1300-1423) • Hamitoğulları (1301-1423) • Saruhanoğulları (1302-1410) • Taceddinoğulları (1303-1415) • Aydınoğulları (1308-1426) • Tekeoğulları (1321-1390) • Ramazanoğulları (1325-1608) • Eretna (1335-1381) • Dulkadiroğulları (1339-1521) • Taşanoğulları (1350-1398) • Sufi Devleti (1361-1379) • Timur İmparatorluğu (1370-1507) • Akkoyunlular (1378-1508) • Erzincan Beyliği (1379-1410) • Karakoyunlular (1380-1469) • Kadı Burhâneddin Devleti (1381-1398) • Malva Sultanlığı (1392-1562) • Nogay Ordası (1398-1642) • Şeybani Hanlığı (1428-1599) • Kazan Hanlığı (1438-1552) • Kırım Hanlığı (1441-1783) • Astrahan Hanlığı (1446-1556) • Kasım Hanlığı (1452-1681)
Yeni Çağ • Sibir Hanlığı (1464-1598) • Kazak Hanlığı (1465-1729) • Buhara Hanlığı (1500-1785) • Safevî Devleti (1501-1736) • Yarkand Hanlığı (1514-1680) • Hive Hanlığı (1515-1920) • Kutbşah Devleti (1518-1687) • Babür İmparatorluğu (1526-1858) • Bakü Hanlığı (1718-1806) • Afşar İmparatorluğu (1736-1796) • Hokand Hanlığı (1740-1876) • Revan Hanlığı (1747-1828) • Buhara Emirliği (1785-1920)
Yakın Çağ • Kaçar İmparatorluğu (1794-1925) • Batı Trakya Bağımsız Hükûmeti (1913) • Türkistan Millî Özerk Hükûmeti (1917-1918) • Aras Türk Cumhuriyeti (1918-1919) • İdil Ural Devleti (1918-1919) • Alaş Orda (1917-1920) • Kırım Halk Cumhuriyeti (1917-1918) • Azerbaycan DC (1918-1921) • Güneybatı Kafkas Geçici Milli Hükümeti (1918-1919) • Azadistan (1919-1920) • Buhara Sovyet Halk Cumhuriyeti (1920-1925) • Harezm Sovyet Halk Cumhuriyeti (1920-1925) • Tıva Halk Cumhuriyeti (1921-1944) • Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti (1932-1934) • Hatay Devleti (1938-1939) • Doğu Türkistan Cumhuriyeti (1944-1949) • Azerbaycan Millî Hükûmeti (1945-1946) • Kıbrıs Geçici Türk Yönetimi (1964-1974) • Özerk Kıbrıs Türk Yönetimi (1974-1975) • Kıbrıs Türk Federe Devleti (1975-1983) • Türkiye • Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti • Kırgızistan • Özbekistan • Azerbaycan • Kazakistan • Türkmenistan Tarihi Türk devletleri listesi   • Tarihî ve çağdaş Türk devletleri   • Türk tarihi edebiyatı'