İçeriğe atla

Tayyarzâde Ahmed Atâ

Tayyarzâde Ahmed Atâ (d. 1801 - ö. 1882), Osmanlı tarihçisi ve mülki memuru.

Enderûn'da memur olarak görev yapan Tayyar Efendi’nin oğlu olarak 1801 yılında İstanbul'da doğdu, Atâullah Ahmed adıyla da tanınmakta idi. İlk eğitimini Enderûn'da aldı ve sonrasında burada hoca tayin edildi. Dâr-ı Şûrâ kâtipliği ve Giritli Mustafa Nâilî Paşa’nın özel kâtipliği dışında serasker mektupçuluğu, İstanbul muhasebeciliği (1850), Karahisar ve Karasi mutasarrıflığı ve muhtelif müsteşarlık görevlerinde yer aldı. 1876'da Bâlâ rütbesine yükseldi ve Harem-i şerif müdürü tayin edildi (1876). Bazı Akdeniz illerinde mülki görevler de aldı ve Medine'de öldü. Mehmed Süreyya'nın Sicill-i Osmanî'sinde ölüm tarihi olarak 1877 yılı verilmekteyken bazı kaynaklara göre 1880 sonrasında öldüğü düşünülmektedir.[1] Mehmet Arslan ise ölüm tarihi olarak 1882 tarihini zikretmektedir.[2]

Devlet kademelerinde aldığı görevlerin aksine beş ciltten oluşan Tarih-i Atâ ile tanındı. Eserinde I. Süleyman'a kadar olan süreçte Osmanlı devlet ve Saray teşkilatına dair müstesna bilgiler muhteva etti, Enderun'da yetişmiş çok sayıda padişah ile şehzade ile üst düzey bürokrat ve şair biyografilerini yazdı. Son cildinde kronolojik bir Osmanlı tarihi izlencesi sundu. II. Mahmud ve Abdülmecid devirlerine ilişkin birincil kaynak değerinde bilgiler verdi.[1] Eserinin son iki cildi Türk edebiyat tarihi için de önemli bir kaynak olarak görüldü.[3]

Atâ Bey’in kendi hattı ile neşrettiği bir Divan' bulunmaktadır ve bu eser günümüzde Millet Yazma Eser Kütüphanesi'nde muhafaza edilmektedir. Arapçadan tercüme ettiği Tuḥfetü’l-fârisîn fî aḥvâli ḫuyûli’l-mücâhidîn ise at ve atçılık üzerine bir eser olup Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesinde bulunmaktadır. Vuku bulan muhtelif önemli olaylar ile kısa biyografileri içeren manzum parçalar da verdi.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b c İpşirli, Mehmet. "ATÂ BEY, Tayyarzâde". İstanbul: TDVİA. 23 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2021. 
  2. ^ Arslan, Mehmet. "ATÂ, Tayyâr-zâde". TEİS. 26 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2021. 
  3. ^ Eliaçık, Muhittin (2005). "Edebiyat Tarihimize Işık Tutan Bir Eser: Ata Tarihinin 4-5. Ciltleri". İlmî Araştırmalar : Dil, Edebiyat, Tarih İncelemeleri, 20. s. 67-87. 

Konuyla ilgili yayınlar

  • Mehmet Arslan (haz.), Tayyârzâde Atâ, Osmanlı Saray Tarihi - Târîh-i Enderun. C. 5. İstanbul. Kitabevi Yayınları, 2010.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Enderûn</span> Osmanlıda saray okulu

Enderûn Mektebi, Enderun'un II. Murad veya Fâtih Sultan Mehmed dönemlerinde açılmış olduğu şeklinde iki farklı görüş ileri sürülmekteyse de II. Murad zamanında Edirne Sarayı'nda teşkil edildiği, ancak gerçek teşkilâtına Fâtih döneminde kavuştuğu söylenebilir. Zamanla çeşitli değişikliklere uğramakla beraber Osmanlı Devleti'nin son zamanlarına kadar (1908) varlığını sürdüren bir saray okuludur. Hristiyan ailelerden devşirilen çocukların zeki ve gösterişlileri saraya alınarak özel bir şekilde yetiştirilirlerdi. Fatih Sultan Mehmet döneminde geliştirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed Cevdet Paşa</span> Osmanlı devlet adamı

Ahmed Cevdet Paşa veya Lofçalı Ahmed Cevdet Paşa, Osmanlı Devleti'nde on dokuzuncu asırda yetişen Türk devlet ve ilim adamı, tarihçi, hukukçu, şair.

<span class="mw-page-title-main">Nevşehirli Damad İbrahim Paşa</span> 118. Osmanlı sadrazamı

Nevşehirli Damad İbrahim Paşa, III. Ahmed saltanatında, 9 Nisan 1718 - 1 Ekim 1730 tarihleri arasında sadrazamlık yapmış Türk asıllı Osmanlı devlet adamı. Oğuzlar'ın Beydilli boyuna mensup Boynuinceli aşiretindendir. İsmi Lale Devri ve Nevşehir ile özdeşleşmiştir. Enderundan yetişen sadrazamların on üçüncüsü ve Osmanlı sadrazamlarının yüz otuzuncusudur.

Hersekzade Ahmed Paşa II. Bayezid saltanatında 1497-1498, 1503-1506, 1511 tarihlerinde dört defa ve I. Selim saltanatında 1515-1516 yılları arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. 1506-1511 döneminde Kaptan-ı Derya görevi de yapmıştır.

Sührablı Kavanoz Nişancı Ahmed Paşa III. Ahmed saltanatında, 22 Ağustos 1703 - 17 Kasım 1703 tarihleri arasında iki ay yirmi altı gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

Mehmet Sait Galip Paşa, Osmanlı diplomatı, yerel idarecisi ve II. Mahmud saltanatında 13 Aralık 1823 - 14 Eylül 1824 tarihleri arasında dokuz ay iki gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Yusuf Kâmil Paşa</span> 188. Osmanlı sadrazamı

Yusuf Kâmil Paşa, Osmanlı İmparatorluğu'nda görev yapmış Türk devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Mahmud Nedim Paşa</span> 189. Osmanlı sadrazamı

Mahmud Nedim Paşa, Abdülaziz saltanatında 2 değişik dönemde toplam bir yıl yedi ay on bir gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed Arifi Paşa</span> 200. Osmanlı sadrazamı

Ahmed Arifi Paşa II. Abdülhamid saltanatında 29 Temmuz 1879 - 18 Ekim 1879 tarihleri arasında iki ay yirmi gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Reşit Rey</span> Türk bürokrat ve siyasetçi

Ahmet Reşit Rey, Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde üst düzey bürokratlık ve bakanlıklar yapmış bir devlet adamıdır. Türk Beşleri'nden besteci Cemal Reşit Rey'in ve tiyatro yazarı Ekrem Reşit Rey'in babasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Diyarbekir (eyalet)</span> Diyarbakır

Diyâr-ı Bekr Eyaleti tam adı Diyâr-ı Bekr Beylerbeyliği, 1515 yılında kurulan Osmanlı Devleti eyaleti. Eyaletin merkezi Diyarbakır'dır. Doğrudan Osmanlı İmparatorluğuna bağlı olarak yönetilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed Midhat</span> Osmanlı yazar, gazeteci ve çevirmen

Ahmed Midhat, Türk yazar, gazeteci ve yayıncı. Tanzimat dönemi yazarlarındandır. Türk edebiyatının gerçek anlamda ilk popüler yazarıdır. 1870'te Devir (Çağ) adıyla bir gazete çıkardı ancak ilk sayıda kapandı. Çok kısa zaman sonra Bedir adıyla çıktı. 1878'de çıkarmaya başladığı ve yayın hayatını 1921'e kadar sürdürmüş olan Tercüman-ı Hakikat gazetesi Osmanlı basın tarihinin en uzun ömürlü ve etkili yayınlarından biri olmuştur. Kabri Fatih Camii içinde II. Mehmed'in türbesinin de bulunduğu ayrı kısımdadır.

<span class="mw-page-title-main">Bursalı Mehmed Tahir Bey</span> Türk yazar ve asker (1861- 1925)

Bursalı Mehmed Tahir Bey, Türk yazar, araştırmacı, asker.

Koçi Bey Sultan IV. Murad ve kardeşi Sultan İbrahim'e sunduğu risâleleri ile tanınan 17. yüzyıl Osmanlı yazar, düşünür ve devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Mehmed Şemseddin Paşa</span>

Mehmed Şemseddin Paşa, Osmanlı Devleti döneminde önemli görevlerde bulunan Çerkes - Ubıh kökenli bir devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kazasker Mustafa İzzet Efendi</span> Osmanlı hattatı (1801-1876)

Adaşı ve ustası olan bir diğer ünlü hattat Yeserizade Kazasker Mustafa İzzet Efendi ile karıştırılmamalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Dahiliye Nezâreti</span>

Dahiliye Nazırlığı veya Dahiliye Nezareti, son dönem Osmanlı hükûmetlerinde içişlerinden sorumlu bakanlığa verilen isimdir.

Ahmed Arif Hikmet Bey Efendi 1846 - 1854 doneminde Osmanlı Şeyhülislamı.

Bedros Cezveciyan, Osmanlı Ermenisi olan bir matbaacıdır. Reşad Ekrem Koçu'nun İstanbul Ansiklopedisi'nde maddesi bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Akif Halil Paşa</span>

Hacı Halil Akif Paşa, Osmanlı devlet adamı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.