İçeriğe atla

Tayvan tarihi

Tayvan tarihi, Tayvan adasının ve halkının tarihidir. Tayvan'da insan yerleşimine ait kanıtlar on binlerce yıl geriye uzanır.[1][2] MÖ 3000 civarında bir tarım kültürünün aniden ortaya çıkmasının, günümüz Tayvan aborjinlerinin atalarının gelişini yansıttığına inanılır.[3] Ada, 17. yüzyılda Hollandalılar tarafından sömürgeleştirildi. Bunu Çin anakarasının Fujian ve Guangdong bölgelerinden Tayvan Boğazı üzerinden gelen Hakka göçmenleri de dahil olmak üzere Han Çinlilerinin akını izledi. İspanyollar da kısa süreliğine kuzeyde bir yerleşim inşa ettiler, ancak 1642 yılında Hollandalılar tarafından sürüldüler. Adanın Çince adı, "臺灣" ("Tayvan"), bir aborjin terimden türemiştir. Geçmişte (16. yüzyıldan itibaren) adaya batıda "Formosa" (Portekizce Ilha Formosa, "Güzel Ada") adı verilmiştir. 1644 yılında Çin anakarasında hakimiyetini kaybeden Ming Hanedanı'na sadık olan Koxinga (Zheng Cheng-gong), 1662 yılında Hollandalıları mağlup etti ve adada operasyonel bir üs kurdu. Zheng'in güçleri daha sonra 1683 yılında Qing Hanedanı tarafından yenilgiye uğratıldı. O zamanda itibaren, Tayvan'ın bazı kısımları Qing Hanedanı'na daha da entegre oldu. Ada, Birinci Çin-Japon Savaşı ardından 1895 yılında Penghu ile birlikte Japon İmparatorluğu'na dahil edildi. Tayvan, Japon İmparatorluğu'na ihraç edilecek pirinç ve şeker üretti. Aynı zamanda II. Dünya Savaşı sırasında Japonya'nın Güneydoğu Asya ve Pasifik'te sömürgeci genişlemesi için bir üs olarak kullanıldı. Bu dönemde Tayvan'da Japon imparatorluk eğitimi uygulandı ve birçok Tayvanlı savaş sırasında Japonya için savaştı.

1945 yılında, İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinin ardından, Kuomintang liderliğindeki Çin Cumhuriyeti, Tayvan'da yönetimi ele geçirdi. 1949 yılında, iç savaşın ardından Çin'de kontrolü kaybeden Çin Cumhuriyeti hükûmeti Tayvan'a çekildi ve Çan Kay Şek adada sıkıyönetim ilan etti. Japonya, San Francisco Barış Antlaşması ile 1952 yılında Tayvan üzerindeki tüm bölgesel haklarından resmen feragat etti. Kuomintang, 1980'lerde Chiang Ching-kuo tarafından demokratik reformlar ilan edilinceye kadar, 40 yıl boyunca tek partili bir devlet olarak Tayvan'ı (Kinmen, Wuchiu ve Tayvan Boğazı'nın karşı tarafındaki Matsu Adaları ile birlikte) yönetti. Reformlara Chiang'ın halefi Lee Teng-hui ile devam edildi ve 1996 yılında ilk kez doğrudan başkanlık seçimleri düzenlendi. 2000 yılında, Chen Shui-bian Tayvan'da Kuomintang üyesi olmayan ilk devlet başkanı seçildi. 2004 yılında seçimleri yine kazandı. 2008 yılında, Kuomintang üyesi Ma Ying-jeou devlet başkanı seçildi ve daha sonra 2012 yılında tekrar seçildi.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Olsen & Miller-Antonio (1992).
  2. ^ Jiao (2007), ss. 89–90.
  3. ^ Jiao (2007), ss. 91–94.
  • Olsen, John W.; Miller-Antonio, Sari (1992), "The Palaeolithic in Southern China", Asian Perspectives, 31 (2), ss. 129-160, 16 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 23 Nisan 2014. 
  • Jiao, Tianlong (2007), The neolithic of southeast China: cultural transformation and regional interaction on the coast, Cambria Press, ISBN 978-1-934043-16-5. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Çin Komünist Devrimi, Çin'in kurulması yolunda, 1934'te imparatorluk içinde başlayan ve Çin-Japon Savaşı ve II. Dünya Savaşı'nı da içine alarak sonuca ulaşan Maocu bir halk devrimidir.

Tayvan, Doğu Asya'da Çin'in ve Japonya'nın güneyinde, Filipinler'in kuzeyinde bir adadır. Günümüzde Tayvan adı, Tayvan (Formoza) adasıyla birlikte Büyük Okyanus'undaki Lanyu ve Lüdao adaları, Tayvan Boğazı'ndaki Penghu, Matzu ve Kinmen adaları gibi Çin Cumhuriyeti yönetimi altındaki topraklara işaret etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tayvan</span> Doğu Asyada bir ülke

Tayvan ya da resmî adıyla Çin Cumhuriyeti, Tayvan Adası ile Penghu, Kinmen, Matsu ve bazı diğer adacıklarda yerleşik bir Doğu Asya ada ülkesi. Tayvan resmî olarak, Çin'i yöneten Çin Komünist Partisi'ni Çin anakarasında işgalci güç olarak kabul eder. 1949 yılından günümüze kadar sık sık Çin Halk Cumhuriyeti ile olan rekabetiyle gündeme gelen Tayvan yönetimi, Çin anakarasında kontrol ve yönetim hakkı iddia ederek kendini gerçek Çin olarak tanımlar.

<span class="mw-page-title-main">Çin İç Savaşı</span> 1927-1950 yılları arasında Çinde süren iç savaş

Çin İç Savaşı, Çin'de Milliyetçi Parti (Kuomintang) ile Komünist Parti arasında yaşanmış bir savaştır. 1927 yılında Kuzey Seferi sonrasında, Çan Kay Şek tarafından yönetilen Çin Milliyetçi Partisi'nin sağ kanadının ÇMP-ÇKP ittifakındaki komünistleri temizlemesi ile başladı. Asıl çatışma 1950 yılında düşmanlığın bitmesi ile sona erdi. Komünistler şu anki Çin'i kontrolleri altına alırlarken, milliyetçilerin elinde ise şu anki Tayvan, Penghu ve birkaç ada kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Çan Kay Şek</span> Tayvanın ilk devlet başkanı

Çan Kay Şek, Çin doğumlu Tayvanlı asker ve siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Japon İmparatorluğu</span> 1868-1947 yılları arasında Asya-Pasifik bölgesindeki imparatorluk

Japon İmparatorluğu, Doğu Asya'da, en geniş sınırlarında bugünkü Japonya, Kuzey Kore, Güney Kore, Tayland, Endonezya, Filipinler, Vietnam, Tayvan ile Çin'in Mançurya bölgesine buyruğu altına almış yıkılmış bir imparatorluktur. 1868'deki Meiji Restorasyonu'ndan II. Dünya Savaşı sonrası Amerika Birleşik Devletleri tarafından ele geçirilmesi ve 1947 anayasasının yürürlüğe girmesine kadar varlığını sürdüren bu imparatorluk, Avrupa devletlerinden sonra dünyadaki en büyük sömürge devletiydi. II. Dünya Savaşı'nda Nagazaki ve Hiroşima'ya atılan atom bombaları ile büyük bir sarsıntıya uğramıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kuomintang</span> Çin Cumhuriyetindeki siyasi parti

Kuomintang ya da Çin Milliyetçi Partisi, daha çok Tayvan olarak bilinen Çin Cumhuriyeti’nde kurulu bir siyasi partidir. Çin Cumhuriyeti’nin kurucu partisidir. Merkezi Tayvan adasındaki Taipei’dedir. KMT, Uluslararası Demokrat Birliği üyesidir. Önceki cumhurbaşkanı Ma Ying-jeou bu görevi üstlenen yedinci KMT üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Tayvan Boğazı</span>

Tayvan Boğazı, Çin kontrolü altındaki Çin anakarası ile Çin Cumhuriyeti kontrolü altındaki Tayvan adasını birbirinden ayıran 180 kilometrelik boğazdır. Boğaz Güney Çin Denizi'nin bir parçasıdır ve kuzeydoğusunda Doğu Çin Denizi bulunur. En dar yeri 130 kilometre genişliğindedir.

<span class="mw-page-title-main">Tayvan bayrağı</span>

Tayvan bayrağı, sınırlı sayıda ülke tarafından tanınan Tayvan Cumhuriyeti'ne ait devlet bayrağı. Günümüzde kullanılan hâli ile 8 Ekim 1928 tarihinde göndere çekilerek kullanılmaya başlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Formosa Cumhuriyeti</span>

Formosa Cumhuriyeti (台灣民主國), Tayvan adası üzerinde 1895 yılında kısa bir süre var olan bağımsız devlet.

<span class="mw-page-title-main">Çin tarihi</span> ulusal tarih

Çin tarihi, yazılı kaynaklara göre 3500 yıldan fazla geriye uzanmakta olup yazılı Çin tarihi ise MÖ 1500'lerde Shang Hanedanı döneminden başlamaktadır. Çin binlerce yıllık tarihi ile dünyanın en eski medeniyetlerinden biri ve uygarlığın beşiği olarak kabul edilmektedir. Çin uzun tarihi boyunca değişimli olarak birleşik bir devlet olarak veya birçok devlet halinde parçalanmış olarak varlığını sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Çin Halk Cumhuriyeti tarihi</span>

Çin Halk Cumhuriyeti tarihi, 1 Ekim 1949 tarihinde Çin İç Savaşı'nın Çin Komünist Partisi tarafından kazanılmasının ardından Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşunun ilan edilmesiyle itibaren başlamaktadır. Çin Halk Cumhuriyeti birkaç on yıl boyunca "Çin" ile eşanlamlıydı, ancak Çin Cumhuriyeti'ni ve öncesinde binlerce yıllık imparatorluk hanedanlıkları tarafından yönetilen Çin anakarasını yöneten son siyasi varlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Şimonoseki Antlaşması</span> 17 Nisan 1895 tarihinde Japon İmparatorluğu ile Çing Hanedanı arasında yapılan ve Birinci Çin-Japon Savaşını sona erdiren antlaşma

Şimonoseki Antlaşması, Maguan Antlaşması olarak da bilinir, 17 Nisan 1895 tarihinde Japon İmparatorluğu ile Çing Hanedanı arasında yapılan ve Birinci Çin-Japon Savaşı'nı sona erdiren antlaşmadır. Barış konferansı 20 Mart-17 Nisan 1895 tarihleri arasında Japonya'nın Şimonoseki kentindeki Shunpanrō salonunda gerçekleşti. Bu antlaşma 1871'deki Çin-Japon Dostluk ve Ticaret Anlaşması'nı yerini almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tungning Krallığı</span>

Tungning Krallığı veya Formosa Krallığı, 1661-1683 yılları arasında Tayvan'ın güneybatısında varlığını sürdüren bir krallık idi. Krallık Koxinga tarafından, Çin'deki Ming Hanedanı'nın Mançu Qing Hanedanı tarafından devrilmesi üzerine Ming yanlısı hareketin bir parçası olarak kuruldu. Koxinga, birliklerini yerleştirmek ve eğitmek amacıyla adayı bir harekât üssü olarak kullanarak Çin anakarasını yeniden ele geçirmeyi amaçladı.

<span class="mw-page-title-main">Japon yönetiminde Tayvan</span>

Japon yönetiminde Tayvan, 1895-1945 yılları arasında Tayvan'ın Japon İmparatorluğu yönetiminde olduğu dönemdir.

Çin Cumhuriyeti, Doğu Asya'da yer alan, Tayvan adıyla bilinen bir ülke

<span class="mw-page-title-main">Sheng Shicai</span>

Sheng Shicai, 1933-1944 yılları arasında Sincan eyaletini yöneten bir Çinli siyasetçi ve savaş ağası.

<span class="mw-page-title-main">Tayvan-Türkiye ilişkileri</span>

Tayvan-Türkiye ilişkileri, Tayvan ile Türkiye arasında sürdürülen uluslararası politikaları içerir. Türkiye, 1971'den beri Tayvan ile hükûmet dışı, çalışma düzeyinde ilişkiler sürdürmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Fort Zeelandia Kuşatması</span>

Fort Zeelandia Kuşatması, Mart 1661-Şubat 1662 tarihleri arasında Hollanda Formosası'nın başkenti Fort Zeelandia'da Ming yanlıları ve Hollanda Doğu Hindistan Şirketi arasında meydana gelen bir kuşatmadır.

<span class="mw-page-title-main">28 Şubat katliamı</span>

28 Şubat katliamı veya 228 katliamı Tayvan'da iktidarı zorla ele geçirerek adada Çin Cumhuriyetini ilan etmiş olan Kuomintang rejimine yönelik gösterilerin 28 Şubat 1947 tarihinden itibaren zorla bastırılmasını ve sonrasında düzenlenen katliamı anlatır. Vali Chen Yi ve Cumhurbaşkanı Çan Kay Şek tarafından örgütlenen katliamda binlerce sivil öldürülmüştür. Olay Tayvan'ın modern tarihindeki en önemli olaylar arasında sayılır ve Tayvan bağımsızlık hareketinin temellerinden birisidir.