Tayvan aborjinleri

Tayvan aborjinleri

Önemli nüfusa sahip bölgeler
Tayvan
Diller
Austronezyen dil ailesi
Din
Yerli halkı Tayvan dinleri, Çin geleneksel dini, Hristiyanlık
İlgili etnik gruplar
Malaylar Polinezya halkları Japonlar[1]

Tayvan aborjinleri^[] (Çince: 原住民, yuan zhu min), Tayvan'da nüfusları 444.000'i (toplam Tayvan nüfusunun %2'si) bulan etnik grup.

Adaya 4.000 yıl önce yerleştikleri tahmin edilen Tayvan aborjinleri, genetik olarak Malay-Polinezya halklarına akrabadır. 16 kabilenin dilleri Austronezyen dil ailesi içinde sınıflandırılmıştır.

Bugün bu etnik grup içinde hükûmet tarafından tanınan ve kültürleri koruma altına alınan 16 kabile vardır:

• Amis (Ami, Pangcah) (阿美)
• Atayal (Tayal, Tayan) (泰雅)
• Bunun (布農)
• Kavalan (噶瑪蘭)
• Paiwan (排灣)
• Puyuma (卑南)
• Rukai (魯凱)
• Saisiyat (Saisiat) (賽夏)
• Tao (Yami) (雅美/達悟)
• Thao (邵)
• Tsou (Cou) (鄒)
• Truku (Taroko) (太魯閣)
• Sakizaya (撒奇萊雅)
• Seediq (賽德克)
• Saaroa (拉阿魯哇)
• Kanakanavu (卡那卡那富)

Bunlar daha çok Tayvan'ın dağlık bölgelerinde yaşamaktadır, bu nedenle Dağlılar (山地人, Shandi ren) olarak da anılırlar. Bunların dışında ovalara ve kıyı bölgelerinde yerleşmiş başka kabileler de vardı. Bunlar ise Ova Hakları (平埔族, Pinpu zu) olarak adlandırılır. Bu kabilelerden bazıları hükûmet tarafından resmen tanınmasa da varlıklarını bugün de devam ettirmekte: Siraya (西拉雅), Taokas (道卡斯), Ketagalan (凱達格蘭).

Tayvan aborjinleri yakın tarihlere kadar, ağırlıklı olarak avcı-toplayıcı bir kabile hayatı sürdürmekteydi. Tayvan aborjinlerine ait ilk kayıtlar 17. yüzyılda adayı ticaret kolonisi olarak kullanmak isteyen Hollandalılara aittir. Hollandalılar Tayvan'da yerlilerin direnişiyle karşılaştıklarını, yerlilerin vahşi, kelle avcısı olduklarını kaydetmiştir.

Daha sonraki dönemlerde ada Fujian ve Guangdong'dan gelen Çinli göçmelerin yoğun akınına uğramıştır. İlk Çinli yerleşimciler daha çok adanın batısındaki kıyı bölgelerini seçmişler, buraları tarıma açmışlardır. Dolayısıyla Ova Halkları kültürel bütünlüklerini koruyamamış, büyük oranda Çin kültürünü benimsemişlerdir. Çinli yerleşimcilerin baskılarından kendilerini korumayı başaran kimi Ova Halkı ile dağlık bölgelerdeki Tayvan aborjinleri, Japon Koloni Döneminde (1895-1945) bu kez Japonların uygarlaştırma baskılarına maruz kalmıştır. Japonca konuşmaya zorlanan, Japon okullarında eğitim verilen, hatta Japon ordusunun ön saflarında savaşa sürülen aborjinlerin kimi zaman başlattıkları ayaklanmalar, Japon Koloni İdaresi tarafından zorlukla bastırılmıştır.

Kabileler büyük oranda yok olmuş olsa da günümüz Tayvan'ın da hala Ova Halklarının dinlerinden, kültürlerinden kalıntılara rastlamak mümkündür.

• Bellwood, Peter. 1979. Man's Conquest of the Pacific. New York, Oxford University Press. ISBN 0-19-520103-5
• Ed. Blundell, David. 2000. Austronesian Taiwan: Linguistics; History; Ethnology; Prehistory. Taipei, Shung Ye Museum of Formosan Aborigines Publishing. ISBN 0-936127-09-0
• Ed. Blusse, Leonard & Everts, Natalie. 2000. The Formosan Encounter: Notes on Formosa’s Aboriginal Society-A selection of Documents from Dutch Archival Sources Vol. I & Vol. II. Taipei, Shung Ye Museum of Formosan Aborigines. ISBN 957-99767-2-4 & ISBN 957-99767-7-5
• Blust, Robert A. Austronesian Root Theory. 1988. Philadelphia, John Benjamins Publishing. ISBN 90-272-3020-X
• Borao Mateo, Jose Eugenio 2002. Spaniards in Taiwan Vol. I & Vol. II. Taipei, SMC Publishing. ISBN 957-638-566-0 & ISBN 957-638-589-X
• Brown, Melissa J. Is Taiwan Chinese? : The Impact of Culture, Power and Migration on Changing Identities. 2004, University of California Press. ISBN 0-520-23182-1
• Campbell, Rev. William. 1915. Sketches of Formosa. Marshall Brothers Ltd. London, Edinburgh, New York, reprinted by SMC Publishing Inc 1996. ISBN 957-638-377-3
• Chen, Chiu-kun, 1997, Qing dai Taiwan tu zhe di quan, (Land Rights in Qing Era Taiwan), Academia Historica, Taipei, Taiwan. ISBN 957-671-272-6
• Cohen, Marc J. 1988. Taiwan At The Crossroads: Human Rights, Political Development and Social Change on the Beautiful Island. Asia Resource Center, Washington D.C.
• Ed. Faure, David. 2001. In Search of the Hunters and Their Tribes. Taipei, Shung Ye Museum of Formosan Aborigines Publishing. ISBN 957-30287-0-0
• Ed. Harrison, Henrietta. 2001. Natives of Formosa: British Reports of the Taiwan Indigenous People, 1650-1950. Taipei, Shung Ye Museum of Formosan Aborigines Publishing. ISBN 957-99767-9-1
• Hong, Mei Yuan, 1997, Taiwan zhong bu ping pu zhu (Plains Tribes of Central Taiwan), Academia Historica, Taipei, Taiwan.
• Hsu, Mutsu, 1991, Culture, Self and Adaptation: The Psychological Anthropology of Two Malayo-Polynesian Groups in Taiwan. Institute of Ethnology, Academia Sinica, Taipei, Taiwan. ISBN 957-9046-78-6.
• Keliher, Macabe.2003. Out of China or Yu Yonghe’s Tales of Formosa. Taipei, SMC Publishing. ISBN 957-638-609-8
• Ed. Knapp, Ronald G. China’s Island Frontier: Studies in the Historical Geography of Taiwan. 1980. Honolulu, University of Hawaii Press. ISBN 957-638-334-X
• Leo T.S. Ching. 2001. Becoming “Japanese”. Berkeley, University of California Press. ISBN 0-520-22551-1
• Li, Paul Jen-Kuei & Tsuchida Shigeru. 2001. Pazih Dictionary. Academia Sinica Institute of Linguistics, Taipei, Taiwan. ISBN 957-671-790-6
• Li, Paul Jen-Kuei and Tsuchida, Shigeru. 2002. Pazih Texts and Songs. Institute of Linguistics Preparatory Office, Academia Sinica. ISBN 957-671-888-0
• Interview: 2003: Lin Tan Ah (age 94) -in Shi Men, Ping Tung
• Mackay, George L. 1896. From Far Formosa. London, Oliphant Anderson and Ferrier, Reprinted 1991,1998, SMC Publishing, Taipei. ISBN 957-638-072-3
• Meskill, Johanna Menzel. 1979. A Chinese Pioneer Family: The Lins of Wu-Feng, Taiwan 1729-1895. Princeton University Press, Princeton New Jersey
• Montgomery-McGovern, Janet B. 1922. Among the Head-Hunters of Formosa. Boston, Small Maynard and Co. Reprinted 1997, SMC Publishing, Taipei. ISBN 257-638-421-4
• Interview: 2003: Pan Jin Yu (age 93) -in Puli
• Peng, Tan Ming, 1999, Da du she gu wen shu (Old Records of the Da Du Tribes), Academia Historica, Taipei, Taiwan. ISBN 957-02-7661-4
• Peng, Tan Ming, 2000, Ping pu bai she gu wen shu (Old Records of 100 Plains Villages), Academia Historica, Taipei, Taiwan. ISBN 957-01-0937-8
• Pickering, W.A. 1898. Pioneering In Formosa. London, Hurst and Blackett, Republished 1993, Taipei, SMC Publishing. ISBN 957-638-163-0:
• Ed. Rubinstein, Murray A. 1999. Taiwan: A New History. New York, M.E. Sharpe, Inc. ISBN 1-56324-816-6
• Shepherd, John R. 1993. Statecraft and Political Economy on the Taiwan Frontier, 1600-1800. California, Stanford University Press. Reprinted 1995, SMC Publishing, Taipei. ISBN 957-638-311-0
• Shepherd, John Robert. 1995. Marriage and Mandatory Abortion among the 17th Century Siraya. The American Anthropological Association, Arlington VA
• Taylor, George. Ed. Dudbridge, Glen. 1999. Aborigines of South Taiwan in the 1880s. Taipei, Shung Ye Museum of Formosan Aborigines Publishing. ISBN 957-99767-1-6
• Teng, Emma Jinhuang. 2004. Taiwan's Imagined Geography: Chinese Colonial Travel Writing and Pictures, 1683-1895. Harvard University Press, Cambridge MA, ISBN 0-674-01451-0
• Wilson, Richard W. 1970. Learning To Be Chinese:The Political Socialization of Children in Taiwan. Massachusetts Institute of Technology, Cambridge, MA
• Yosaburo Takekoshi. 1907. Japanese Rule in Formosa. London, Longmans, Green and Co. Reprinted 1996, SMC Publishing, Taipei. ISBN 957-638-378-1

Wikimedia Commons'ta Tayvan aborjinleri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Introduction to the 10 tribes of Taiwanese indigenous peoples
• Council of Indigenous Peoples (Taiwan)
• Taiwan Aboriginal Handicraft Art 13 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Academia Sinica: Formosan Languages
• an overview of the tribes 5 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Taiwan Aborigines Studies
• Taiwan First Nations 11 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Reed Institute's Formosa Digital Library13 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Shung Ye Museum of Formosan Aborigines
• BBC News: Taiwan's aborigines find new voice 15 Mart 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (2005-07-04)