İçeriğe atla

Tay-Kaday dilleri

Tay-Kaday
Kra-Day
Coğrafi dağılımGüneydoğu Asya
SınıflandırmaTemel dil ailelerinden biri
Alt bölümlerSınıflandırma kısmına bakınız
ISO 639-2 / 5tai
Tay-Kaday dillerinin dağılımı.

Tay-Kaday veya Kra-Day dilleri, Güney Çin, Kuzeydoğu Hindistan ve Güneydoğu Asya'da konuşulan tonlamalı bir dil ailesidir. Bu aileye ait Tayca ve Laoca, Tayland ve Laos'ta resmi dildir.[1] Yaklaşık 93 milyon insan, %60'ı Tayca olmak üzere Kra-Day dillerini konuşmaktadır.[2] Ethnologue, ailede 95 dili listeler ve bunlardan 62'sini Tay dilleri dalına atamaktadır.[3]

Güney Çin'deki Kra-Day dillerinin çeşitliliği, bu dil ailesinin kökenilerinin bu bölge olduğuna işaret etmektedir. Ailenin Tay şubesi Güneydoğu Asya'ya MS 1000'de gelmiştir.

Genetik ve dilbilimsel analizler, Tayland'da Kra-Day konuşan insanlar arasında büyük homojenlik göstermektedir.[4]

Sınıflandırma

Kra-Day; Kaday, Kam–Suy, Tay, Be ve Hlay olmak üzere en az beş şubeden oluşur (Ostapirat 2005: 109).

  • Tay dilleri (güney Çin ve Güneydoğu Asya; en geniş şubeyle)
  • Kaday dilleri (güney Çin, kuzey Vietnam; diğer ismi Kra)
  • Kam–Suy dilleri (Guizhou ve Guangksi, Çin)
  • Be dilleri (Hainan)
  • Hlay dilleri (Hainan)

Kladogram

Edmondson ve Solnit, 1988'de Tay-Kaday dillerini şu şekilde sınıflandırmıştır:[5][6]

Kra–Dai 

Kaday

Hlay

 Kam–Tay 

Lakkia–Biao

Kam–Sui

Be

Tay

Kaynakça

  1. ^ Diller, Anthony, Jerry Edmondson, Yongxian Luo. (2008). The Tai–Kadai Languages. London [etc.]: Routledge. 978-0-7007-1457-5
  2. ^ "Taikadai". www.languagesgulper.com (İngilizce). 21 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2017. 
  3. ^ Ethnologue Tai–Kadai family tree
  4. ^ Srithawong, Suparat; Srikummool, Metawee; Pittayaporn, Pittayawat; Ghirotto, Silvia; Chantawannakul, Panuwan; Sun, Jie; Eisenberg, Arthur; Chakraborty, Ranajit; Kutanan, Wibhu (Temmuz 2015). "Genetic and linguistic correlation of the Kra-Dai-speaking groups in Thailand". Journal of Human Genetics. 60 (7). ss. 371-380. doi:10.1038/jhg.2015.32. ISSN 1435-232X. PMID 25833471. 25 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2019. 
  5. ^ Edmondson, Jerold A. and David B. Solnit, editors. 1988. Comparative Kadai: Linguistic studies beyond Tai. Summer Institute of Linguistics and the University of Texas at Arlington Publications in Linguistics, 86. Dallas: Summer Institute of Linguistics and the University of Texas at Arlington. vii, 374 p.
  6. ^ Edmondson, Jerold A. and David B. Solnit, editors. 1997. Comparative Kadai: the Tai branch. Summer Institute of Linguistics and the University of Texas at Arlington Publications in Linguistics, 124. Dallas: Summer Institute of Linguistics and the University of Texas at Arlington. vi, 382 p.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Komançice</span>

Komançice ya da Komançi dili, Amerika Birleşik Devletlerinde geçmişte Teksas, New Mexico, Kansas, Kolorado ile Oklahoma'da, günümüzde ise yalnızca Oklahoma eyaletinde yaşayan Komançiler tarafından konuşulan Uto-Aztek dilleri ailesinden bir Numi dilidir. 2000 yılı rakamlarına göre 10.000 kişilik etnik Komançiden anadilini konuşabilen yalnızca 200 kişidir. En yakın akrabası Şoşonicedir.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi Trablus Arapçası</span>

Yahudi Trablus Arapçası(veya Trablus Yahudi Arapçası, Yahudi Trablus-Libya Arapçası, Tripolita'it, Yudi olarak da bilinir) eskiden Libya'da yaşayan Yahudilerin konuştukları Arapça çeşididir. Bu dili konuşanların birçoğu bugün İsrail ve İtalya'da yaşamaktadır. Bu dili 40 yaş ve üzeri insanlar bilmektedir. Yahudi Tripolitan Arapçası, Libya Arapçasına göre farklılıklar gösterir; bu dil daha çok yerleşik hayatta kullanılan Arapçaya benzerken Libya Arapçası göçebe yaşayan bedevi Arapçası'ndan etkilenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi Irak Arapçası</span>

Yahudi Irak Arapçası Eskiden Irak'ta yaşamış veya hâlen Irak'ta yaşamakta olan Yahudilerin konuştuğu bir Arapça çeşididir. Bu dili konuşanların çoğunluğu 100.000 kişilik nüfusuyla İsrail'dedir. Konuşanlar genelde yaşlı nesillerdir. Irak'ta 100 ila 150 adet konuşanı vardır, ayrıca Hindistan ve İngiltere'de de konuşulur. Musul gibi farklı yörelerde farklı lehçeleriyle karşılaşılırken en çok bilinen formu Yahudi Bağdat Arapçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Yahudi Tunus Arapçası</span>

Yahudi Tunus Arapçası Tunus'ta yaşamış veya hâlâ yaşamakta olan Yahudilerin konuştuğu bir Arapça çeşididir. Konuşanların %99'u İsrail'de yaşamaktadır. Bu dili konuşabilenler genelde yaşlı nesillerdir.

<span class="mw-page-title-main">Dil ailesi</span> birbirleriyle bağlantılı dil topluluğu

Dil ailesi, birbiriyle aynı kökten gelen ve soysal açıdan akraba dil topluluğuna verilen ad. Aynı dil ailesine mensup dillerin, ortak bir proto dilden türediği kabul edilir. Ethnologue'a göre dünyada 7.000'i aşkın yaşayan dili kapsayan 142 farklı dil ailesi bulunmaktadır.

Doğu Algonkin dilleri, Kuzey Amerika'nın doğusunda Kanada'nın Maritime eyaletlerinden Amerika Birleşik Devletlerinde Kuzey Karoline'ya kadar olan Atlantik kısmında konuşulan Algonkin dilleri ailesinden Kızılderili dilleri alt grubu.

<span class="mw-page-title-main">Numi dilleri</span>

Numi dilleri ya da Numik dilleri, ABD'nin batısında Kızılderililer tarafından konuşulan Uto-Aztek dilleri ailesinden dil grubu.

Yurokça ya da Yurok dili, Amerika Birleşik Devletleri'nin Kaliforniya eyaletinin kuzeybatısında Yuroklar tarafından konuşulmuş olan Algonkin–Yurok dilleri ailesinden bir Amerind Kızılderili dilidir. Bir düzine konuşanı olan dil yok olma sürecine girmiştir. En yakın akrabası birlikte Ritwan adıyla da ele alınan Viyotça en uzak akrabaları ise Algonkin dilleridir. Hem Viyotça hem de Yurokça Algonkin dillerinin coğrafyasından oldukça uzakta izole bir alandadır.

<span class="mw-page-title-main">Vintu dilleri</span>

Vintu dilleri, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Kaliforniya eyaletinin kuzey merkezinde yaşayan Vintu halkları tarafından konuşulan Amerind Kızılderili dil ailesi. Biri tükenmiş olan diğerleri de tükenmekte olan dört dilden oluşur.

Zhuangca ya da Zhuang dili, Çin'de yaşayan Zhuang halkının konuştuğu çeşitli lehçelere verilen isimdir. Zhuangcayı konuşanların çoğu, Zhuangcanın resmi dil olduğu Guangksi Zhuang Özerk Bölgesi'nde yaşar. Asilimasyon yoluyla bu dilin yayılımı geri alınıyor.

<span class="mw-page-title-main">Çin'de konuşulan diller</span>

Ethnologue verilerine göre Çin'de toplam 298 yaşayan dil konuşulmaktadır. Bu dillerin birçoğu, Çin'deki tanınmış etnik gruplar tarafından konuşulur. Çin'deki en yaygın dil yedi ana lehçe grubuna bölünür ve Hanyu olarak bilinir. Çin'de bu dille ilgili çalışmalar, kendine özgü bir akademik disiplin olarak düşünülmektedir. Hanyu kapsamına giren lehçe grupları, birbirinden hem morfolojik hem de fonetik açıdan o kadar çok farklılık gösterir ki farklı bölgelerde konuşulan lehçeler karşılıklı olarak anlaşılmaz. Çince, Moğolca, Tibetçe, Uygurca ve Zhuangca, Çin'de en çok öğrenilen ve hükûmetten en çok destek gören dillerdir.

<span class="mw-page-title-main">Şanlar</span>

Şanlar,, Tai Long ya da Tai Yai olarak da bilinir, Güneydoğu Asya'da yaşayan Tay etnik grubu.

Huasteka Nahuatl dili, Meksika'nın La Huasteca bölgesinde Hidalgo (Doğu) ve San Luis Potosí (Batı) eyaletlerinde bulunan bir milyondan fazla insanın konuştuğu bir Nahua dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Çamca</span>

Çamca, Avustronezyan ailesine ait bir Malaya-Polinezya dilidir ve Güneydoğu Asya'da yaşayan Çamlar tarafından konuşulur. İlk olarak modern Doğu Kamboçya ve Güney Vietnam'ı kapsayan eski Çampa Krallığı topraklarında konuşulmaya başlanmıştır. Batı türünü Kamboçya'da 220.000 kişi, Vietnam'da 25.000 kişi, doğu türünü Vietnam'da yaklaşık 73.000 kişi konuşmakta olup dil, toplamda yaklaşık 320.000 kişi tarafından konuşulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Liler</span>

Liler ya da Hlailar, Kra-Day dillerini konuşan bir etnik grup. Çin Halk Cumhuriyeti'nin resmî olarak tanıdığı 56 etnik gruptan biridir. Lilerin çoğu, Çin'in güney kıyısında yer alan Hainan Adası'nda yaşar. Hainan'daki en büyük azınlık grubunu teşkil ederler. Qi (Gei), Ha, Run (Zwn), Sai ve Meifu (Moifau) dallarından oluşmak üzere beş farklı daldan oluşan Li halkının kendilerine özgü kültür ve adetleri var.

<span class="mw-page-title-main">Tay dilleri</span>

Tay ("Tai") ya da Zhuang-Tai dilleri, Tay-Kaday dil ailesinin bir dalıdır. Tay dilleri kapsamında Tayland'ın ulusal dili olan Standart Tay dili, Laos'un ulusal dili olan Laoca, Myanmar'da konuşulan Şanca ve Çin'in güneyinde yer alan Guangşi eyaletinde yaygın olarak konuşulan Zhuang dili dahil olmak üzere en fazla konuşan sayılarına sahip olan Tay-Kaday dilleri yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Taylar</span>

Taylar, Merkez/Güney Tayları, Siyamlılar ya da Thai noi halkı, dar anlamıyla, Merkez ve Güney Tayland'daki en yaygın etnik grubu teşkil eden bir Tai halkıdır. Güneydoğu Asya, Güney Çin ve Kuzeydoğu Hindistan'a yerli olan büyük etnolinguistik Tay grubunun bir parçası olan Taylar, Tay-Kaday dil ailesine ait Merkez Tay dilini konuşurlar. Tayların çoğu Theravada Budizmi inancını uygular.

<span class="mw-page-title-main">Sui halkı</span>

Sui ya da Shui halkı, çoğu Çin Guizhou eyaletinde yaşayan bir etnik grup. Çin Halk Cumhuriyeti devletinin resmî olarak tanıdığı 56 etnik gruptan birini teşkil eder.

Mulaolar, Çin'de bulunan bir etnik grup. Çin Halk Cumhuriyeti devletinin resmî olarak tanıdığı 56 etnik gruptan birini teşkil ederler. 2010 yılı itibarıyla Çin'de 216.257 Mulao var; bunların neredeyse %80'i Guangşi eyaletinde yaşamaktadır. Hechi iline bağlı Luocheng Mulao Özerk İlçesi, Guangşi'deki Mulaoların büyük bir kısmını barındırır.

Japon dillerinin sınıflandırılması ve diğer dillerle ilişkileri belirsizdir ve bu konuda dilbilimciler tarafından ortaya atılmış onlarca teori mevcuttur. Dilbilimciler geleneksel olarak Japon dillerinin bağımsız bir aileye ait olduğunu düşünürler; gerçekten de, Ryukyuucanın Japon lehçesi olmak yerine Japon dil ailesi içinde ayrı bir dil olarak sınıflandırılmasına kadar, Japonca izole edilmiş bir dil olarak kabul ediliyordu.