Tavla

Tavla
Günümüzde kullanılan haliyle, taşları dizili bir tavla seti
Oyuncular	2
Yaş sınırı	5+
Yükleme süresi	10-30 saniye
Oyun süresi	5-30 dakika
Gerekli yetenek	Taktik, Olasılık Hesabı
Yükleme süresi, pulları dizme sırasıdır.

Tavla, özel bir platform üzerinde 2 zar ve 15 siyah, 15 beyaz tavla pulu ile oynanan iki kişilik bir oyundur. Tavla anlamında Osmanlıca ﻧﺮﺩ /nerd/^[1] sözcüğü de kullanılırdı. Tavlanın eş anlamlısı olarak nert, nerttahta verilmektedir.^[2][3][4] Dünyadaki en eski oyunlardan birisidir ve mirası pek çok millet tarafından sahiplenilir. Oyunun ilk ortaya çıktığı devirde tavladaki zarlar ve taşların kemiklerden yapıldığı düşünülmektedir.

Tavlanın tarihi MÖ 3000 yıllarına uzanır. Antik Romalıların Ludus Duodecim Scripture (12 çizgi oyunu) denen ve modern tavla ile neredeyse aynı bir oyun oynadığı bilinmektedir.^[5] Zamanla oyunun farklı toplumlarda farklı versiyonları türetilmiştir.

Tavladaki karşılıklı altışar hane yılın 12 ayını, 15 beyaz ve 15 siyah pul bir aydaki 15 gece ile 15 gündüzü, karşılıklı on ikişer hane de günün 24 saatini temsil eder.^[]

Tavlada, 4.500 civarında hamle ihtimali bulunduğundan oyunda ustalaşmak önemlidir. Ancak zar oyunu olmasından ötürü şans faktörü de kendisini hissettirmektedir.

Bazı kaynaklarda "modern" ve "geleneksel" tavla şeklinde ayrım yapılır. Modern tavla ile kast edilen zar tutmayı engellemek için zarların fincanla atılması ya da tavla takımlarının 21 inç olması gibi federasyon standartlarına uygun oyun oynanmasıdır.

Osmanlı döneminde 1400'lü yıllarda Türkler arasında tavla oyunu yaygınlaşmıştır. Osmanlı'nın yükseliş döneminde tavla çok büyük bir önem taşımaya başlamıştı. Tavla oyunu, Türkiye'de halen popülerliğini sürdürmektedir.

Türkiye'de usta tavla oyuncuları arasında, bir zar kombinasyonlarının Farsçadan Türkçeye geçen isimlerini kullanma geleneği vardır.

Tavla oynamak için bir tavla takımı, bir çift zar ve 15'i bir renkte, diğer 15'i farklı bir renkte olmak üzere toplam 30 tavla pulu gerekir. Tavla takımı, üzerinde "hane" adı verilen, üçgen dilimi şeklindeki 24 çizimin bulunduğu dikdörtgen şeklindeki oyun alanıdır. Tavla takımında, her biri altışar haneden oluşan 4 bölge bulunur. Bölgelerin her biri şöyle isimlendirilir: "iç saha" (kale), "dış saha", "rakip iç sahası" (rakip kalesi) ve "rakip dış sahası." İç ve dış sahalar birbirinden bir çıkıntı ile ayrılmıştır. Oyuna başlamak için öncelikle pullar, başlama pozisyonunda dizilir. Oyuncuların yüzleri birbirine dönük olduğundan pulların dizilimi birbirlerine göre terstir.

Oyuncular sırayla zar atarak pullarını ilerletirler. Oyunun amacı tüm pulları kaleye getirip toplamaktır. Tüm pullarını önce toplayan taraf oyunu kazanmış olur. Oyuncuların pullarını toplamayı aynı anda bitirmesi mümkün olmadığından tavlada beraberlik yoktur. Her tavla oyunu 5 tur oynanır. Bu turların en az 3’ünü kazanan o oyunun galibi olur.

Oyuna kimin başlayacağını belirlemek için, oyuncular karşılıklı olarak tek bir zar atar. Büyük zar atan oyuncu, oyuna başlar.

Her oyuncu zar atma sırası kendine geldiğinde zarların ikisini birden avucunda sallar ve tavlanın kendine göre sağ tarafına atar. Zarlar tavla zeminine düz oturmazsa atış geçersiz sayılır ve tekrarlanır. Oyuncu gelen zara göre pullarını ilerletir.

Pullar, iki zardaki rakamların toplamı kadar ilerletilir. Oyuncu tek bir pulu her iki zardaki sayıların toplamı kadar ilerletebileceği gibi, bir pulunu zarlardan birindeki sayı kadar, diğer bir pulunu ise öteki zardaki sayı kadar ilerletmeyi de seçebilir. Örneğin zarlar 5-3 ise, oyuncu bir pulunu 5 hane, başka bir pulunu 3 hane ilerletebileceği gibi isterse aynı pulu önce 3, sonra 5 hane veya önce 5, sonra 3 hane ilerletebilir. Bir haneye konabilecek pulların sınırı yoktur. Oyuncu isterse 15 pulunu da aynı haneye koyabilir. Pullar her zaman ileri bir haneye oynanır, asla geriye doğru gidilmez.

Bir pul ancak boş bir haneye, kendi pullarının bulunduğu bir haneye ya da rakibin tek bir pulunun bulunduğu haneye ilerleyebilir. İki ya da daha fazla pulun bulunduğu haneye "kapı" denir ve rakip oyuncu pulunu o haneye koyamaz. Hatta rakibin kapısı olan bir haneyi geçiş noktası olarak kullanamaz.

Pullar tahtanın bir ucundan öbür ucuna giderken U şekli çizer. Bir oyuncu zar atıp gelen sayıya göre ilerledikten sonra hamle sırası diğer oyuncuya geçer.

Oyunda ilk hamleyi kimin yapacağını belirlemek için oyuncular kendi sağ taraflarına birer zar atarlar. Yüksek atan oyuncu oyuna başlar. İki taraf aynı zarı atarsa zarlar farklı gelene kadar atılmaya devam edilir.

1-1: Hep Yek

2-2: Dubara;

2-1: yek-i dü;

3-3: Dü Se;

3-2: Seba-i Dü;

3-1: Se Yek;

4-4: Dört Cihar ("Dört Caar" gibi de okunur);

4-3: Cihar-ü Se ("Caar-i Se" gibi de okunur);

4-2: Cihar-i Dü ("Caar-i Dü" gibi de okunur);

4-1: Cihar-ı Yek ("Caar-i Yek" gibi de okunur);

5-5: Dü Beş;

5-4: Cihar-ü Penc ("Caar-i Penc" gibi de okunur);

5-3: Penc-ü Se;

5-2: Penc-i Dü;

5-1: Penc-i Yek;

6-6: Dü Şeş;

6-5: Şeş Beş;

6-4: Şeş Cihar;

6-3: Şeş-ü Se;

6-2: Şeş-i Dü;

6-1: Şeş-i Yek;