İçeriğe atla

Tautirut

Tautirut, 19. yy

Tautirut (Doğu Kanada İnuitçesi ᑕᐅᑎᕈᑦ)[1] ya da Eskimo kemanı (İngilizce Eskimo fiddle), Kanada'da İnuit Eskimolarınca kullanılan eğri kanun benzeri bir müzik aleti. Çoğu tek tellidir. Kanadalı antropolog Ernest William Hawkes tarafından 1916 yılında tanımlanmıştır[2]

Köken

Apaçi kemanı gibi Eskimo kemanı da Amerika yerlilerinin müzik kültürüne uymasa da Kolomb öncesi kökenli olabileceği de vurgalanmaktadır.[3] Etnomüzikolog Anthony Baines Eskimo tautirut çalgısıyla İzlanda çalgısı fiðla arasında benzerlik olduğunu belirtir.[4] Kanada'da yalnızca Hudson Körfezi civarındaki İnuitler arasında görülmesi bu çalgının Hudson's Bay Company denizcilerince Orkney ve Shetland Adalarından getirilmiş olabilieceğini gösterir.[5]

Kaynakça

  1. ^ Lucien Schneider (1985). Ulirnaisigutiit
  2. ^ Hawkes, E. W. The Labrador Eskimo. Ottawa: Government Printing Bureau, (Geological Survey of Canada) Memoir 91; Anthropological Series, No. 14., pg 122
  3. ^ Beverley Diamond, M. Sam Cronk, Franziska Von Rosen, Contributor M. Sam Cronk, Franziska Von Rosen. Visions of sound: musical instruments of First Nations communities in Northeastern America. University of Chicago Press, 1994 ISBN 0-226-14476-3, 978-0-226-14476-4. Pg 56.
  4. ^ Anthony Baines. The Oxford companion to musical instruments. Oxford University Press, 1992 ISBN 0-19-311334-1, 978-0-19-311334-3 Pg 189.
  5. ^ Peter Cooke. The fiddle tradition of the Shetland Isles. CUP Archive, 1986. ISBN 0-521-26855-9, 978-0-521-26855-4. p. 5.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Manitoba</span>

Manitoba, Kanada'nın Batı Kanada bölgesindeki bir eyâletidir. Manitoba'da İngilizce daha yoğun olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Antonio Vivaldi</span>

Antonio Lucio Vivaldi, İtalyan barok dönem klasik müzik bestecisi, virtüöz kemancı ve rahip. "Kızıl Papaz" lakabıyla tanınan Vivaldi, konçerto türünde beş yüzden fazla eser bestelemiştir ve 'konçertonun babası' olarak da anılmaktadır. En bilinen eserleri Op. 8 eser sayılı Dört Mevsim başlıklı keman konçertolarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Flüt</span> üflemeli çalgı

Flüt nefesli grubundaki müzik aletlerindendir. Kamışlı nefesli çalgıların aksine flüt sesini bir açıklık boyunca hava akışından çıkaran bir aerofon veya kamışsız nefesli çalgıdır. Hornbostel – Sachs alet sınıflandırmasına göre oluklar kenardan üflemeli aerofonlar olarak sınıflandırılır.

<i>Kuzeyli Nanook</i>

Kuzeyli Nanook, 1922 yapımı bir Robert J. Flaherty filmidir. Belgesel sinemanın en önemli örneklerinden biri sayılır. Kesif yöntemli bir belgesel türüdür. Flaherty önceden yazılmış bir senaryo yerine o günün şartlarında teknoloji ve her şeyden uzak yaşayan Doğu Kanada İnuit Eskimolarının yaşayış biçimlerini, avlanmalarını, günlük hayatlarını aktarmıştır. İlkel insanın içinde yaşadığı doğal çevreyle savaşını ve uzlaşmasını konu edinmiş ve gerçekte var olanı sağlıklı bir şekilde görüntülemiştir. Filmin adı Doğu Kanada İnuitçesinde Kutup ayısı anlamına gelen nanuk kelimesinden gelir.

<span class="mw-page-title-main">Shetland</span> İskoçyanın kuzeydoğusunda yer alan takımadalar

Shetland, İskoçya'nın 32 idarî yönetim biriminden biridir. Bir takımada olan Shetland, Orkney Adaları'nın ve İskoçya anakarasının kuzeydoğusundadır. Adaların bütünü yaklaşık olarak 1.466 km²dir. Takımadaların en büyüğü olan Mainland, İskoçya'nın en büyük üçüncü adası olduğu gibi Büyük Britanya'yı da çevreleyen en büyük üçüncü adadır. Adalarda toplam 26.000 kişi yaşamaktadır ve nüfus yoğunluğu 15/km²dir.

<span class="mw-page-title-main">John Cage</span> Amerikalı besteci (1912 – 1992)

John Milton Cage Jr., Amerikalı besteci, filozof, sanatçı, müzik teorisyeni, yazar ve baskıcı.

<span class="mw-page-title-main">Eskimo halkları</span> Eski bir kuzey dünya topluluğu

Eskimolar ya da İnuit ve Yupikler, Arktik bölgedeki dört ülkeye dağılmış olarak, Doğu Sibirya, Alaska, Kanada ve Grönland'da yaşayan ve Eskimo - Aleut dillerini konuşan Eskimo - Aleut halklarının en büyük grubunu oluşturan avcı ve toplayıcı halk.

<span class="mw-page-title-main">Kanada yerlileri</span> Vikimedya liste maddesi

Kanada yerlileri ya da Kanada Aborijinleri, Kanada'daki Amerika yerlileri için kullanılan ve Kızılderili, İnuit ve Métis olmak üzere üç ana yerli grubunu kapsayan yasal terimdir. Kanada'da Kızılderili (Indian) ve Eskimo adları "aşağılayıcı" (pejorative) bulunduğu için resmi olarak kullanılmaz. Günümüzde Kızılderililer için «İlk Milletler», Eskimolar için de «İnuit» adı kullanılır.

Kelutviaq ya da Qelutviaq, Amerika Birleşik Devletlerinde Alaska eyaletinin güneybatısında ve Nelson Adasında Yupik Eskimolarınca 19. yüzyılda ender olarak kullanılan lavta ya da keman benzeri oyma tahtadan tek telli bir müzik aleti. 1971 yılında etnomüzikolog Ronald Walcott tarafından kaydedilmiştir. Eskimo müzik kültürüne yabancı olan bu çalgının Beyazlardan etkilenerek oluşturulduğu sanılıyor.

<span class="mw-page-title-main">Guçinler</span>

Guçinler ya da Kuçinler, Kuzey Kutup Dairesinde kabaca 65° ve 69° Kuzey enlemde, 130° ve 150° Batı boylamında, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin kuzeydoğusunda İç Alaska coğrafi bölgesindeki Yukon Nehri civarında ve Kanada'nın Yukon ile Kuzeybatı Toprakları bölgelerinde yaşayan, rengeyiği avlayan avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, anasoylu, önceleri animist ya da şamanist, şimdi ise Hristiyan olan Alaska Atabasklarından Kızılderili halkı. Alaska Guçinleri ya da Batı Guçinleri ile Kanada Guçinleri ya da Doğu Guçinleri olmak üzere iki ana gruba ayrılırlar. Alaska'da nüfusça Koyukonlardan sonra en büyük ikinci Atabask halkıdır. En yakın akrabaları dilce birlikte grup oluşturan Alaska ve Kanada Hanlarıdır. 2010 yılındaki nüfusları 9.000 kişidir ve anadillerini akıcı biçimde konuşabilenlerin sayısı UNESCO'ya göre 400 kişidir. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska'daki 1.000 kişilik nüfustan 150 kadarı, Kanada'daki 1.900 kişilik nüfustan ise 400 tanesi anadillerini konuşabiliyor. Huş kabuğundan kano ve kar ayakkabısı yapımıyla, iki yönlü kızaklarıyla, oklu kirpinin dikenleriyle yapılan kirpi işi ile karmaşık ve süslü boncuk işi (naagąįį) bezemeleriyle tanınırlar. Günümüzde avcılık, balıkçılık ve mevsimlik istihdamdan oluşan karma ekonomi görülür.

<span class="mw-page-title-main">Sallirmiut İnuitleri</span> böcekleri yiyen bitki.

Sallirmiut İnuitleri ya da Sallirmiutlar, Kanada'da Hudson Körfezi'nde Coats Adası, Walrus Adası ve Southampton Adasında yaşamış olan ve 1902-03 yılında Avrupalı balina avcıları tarafından bölgeye getirilen yabancı salgın hastalıklardan tamamı etkilenip soyları tükenen Eskimo halkı. Anakaradaki İnuit gruplarından farklı bir kültüre sahip olan Sallirmiut İnuitlerinin Dorset kültürünün (Tuniit) mirasçısı olduğu düşünülmektedir; zira günümüzdeki Kanada İnuitleri Dorset kültüründen sonra gelişen Thule kültürünün mirasçısıdırlar. Bununla birlikte, aksini gösteren bir kanıt ortaya konmadığı sürece, Sallirmiutların kültürünün Dorset ve Thule kültürlerinin kombinasyonu olabileceği görünüyor.

<span class="mw-page-title-main">Dorset kültürü</span>

Dorset kültürü ya da bugünkü İnuit efsanelerine göre Tuniit, Sivullirmiut, MÖ 500 ilâ MS 1500 yılları arasında Arktik Kuzey Amerika'da gelişen Paleo-Eskimo kültürü. Bu kültür, insanların avcılık ve alet yapımıyla ilgili dört aşamadan oluşur. Farklı üçgen bıçak uçları, sabun taşı lambaları ve keskileri (burin) vardı.

Ahiarmiutlar ya da İhalmiutlar, Kanada'nın Nunavut bölgesinde Hudson Körfezi'nin batı içbölgelerinde Kazan Nehri Ennadai Gölü, Küçük Dubawnt Gölü kıyılarında ve Thlewiaza (Aglirnaqtuq) nehrinin kuzeyinde yaşayan Kanada İnuitlerinin denizcil olmayan Kivalliq İnuitleri grubundan Eskimo halkı. Diğer Kivalliq İnuitleri gibi bunlar da Rengeyiği İnuitleri kültür grubunda yer alan rengeyiği avlayarak geçimlerini sağlayan avcı ve toplayıcı halktır. Sözlü tarihlerine göre 1886 yılındaki nüfusları tahmini 7.000 kişi iken sonraki yıllarda sayıları büyük ölçüde azalarak, 1920 yılında 450 kişi, 1947-48 yılında 40 kişi, 1950 yılına gelindiğinde ise yalnızca 30 kişi kalmışlardır. Günümüzde büyük ölçüde Arviat adlı mezrada yaşamaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Rengeyiği İnuitleri</span>

Rengeyiği İnuitleri ya da Rengeyiği Eskimoları, Kanada anakarasının doğu kıyılarında, Hudson Körfezinin batısında Nunavut bölgesinin Kivalliq Bölgesi denen kısmında yaşayan Kanada İnuitlerinden Eskimo halkı ve Kivalliq İnuitleri ile Utkuhiksalik İnuitlerinin oluşturduğu kültür grubu. Merkezi Kanada İnuitleri üst kültür grubunda ele alınırlar. Batı Kanada İnuitçesi içindeki Utkuhiksalik İnuitçesi lehçesini konuşanlar hariç diğerleri Doğu Kanada İnuitçesi içinde sınıflandırılan Kivalliq İnuitçesi konuşurlar. Adları tuktu dedikleri çorak rengeyiği alt türünden rengeyiği avcılığı yapmalarından ileri gelir. "Caribou Eskimo" adını ilk kez Danimarkalı Kutup kâşifi ve antropolog Knud Rasmussen beşinci Thule keşif gezisinde (1921-24) kullanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Merkezî Kanada İnuitleri</span>

Merkezi Kanada İnuitleri ya da Merkezî İnuitler veya Merkezi Eskimolar, Kanada'nın Kuzeybatı Toprakları ile Nunavut topraklarında yaşayan Kanada İnuitlerinden Eskimo kültür grubu.

<span class="mw-page-title-main">Kanada'da insan hakları</span>

Kanada'da insan hakları, 1948 yılında İnsan Hakları Evrensel Bildirisi'ni imzalamasından sonra Kanada hükûmetinin bu bildirinin Kanada yasalarının bir parçası olması için çalışmaları. Kanada'da insan haklarını korumak için dört temel mekanizma bulunmaktadır: Canadian Charter of Rights and Freedoms, Kanada İnsan Hakları Yasası, Kanada İnsan Hakları Komisyonu ve Kanada'nın eyaletleri ve bölgelerindeki insan hakları yasaları ile mevzuatı.

<span class="mw-page-title-main">Yüksek Arktik Tehciri</span>

Yüksek Arktik Tehciri, 1950 lerdeki Soğuk Savaş döneminde Kanada Hükûmeti tarafından Nunavik İnuitçesi konuşan 87 İnuitin Québec'ten alınıp Nunavut'un verimsiz toprakları olan Yüksek Arktik'e zorla tehcir ettirilmesidir. 1953 yılında on aile, 1955 yılında ise sekizden fazla aile tehcir edilmiştir. Tehcir tartışma kaynağı olmuştur: hükûmet kanadı yerlilerin kaldıkları açlık tehlikesine karşı koruyucu önlem olarak geçimlerini sürdürmeleri için insani jest yapıldığını iddia ederken, İnuit Eskimoları ve insan hakları savunucuları bu zorunlu göçün hem Soğuk Savaş döneminde hem de Kanada Arktik Takımadaları'nın tartışmalı toprak iddialarının sürdüğü dönemde "insan bayrak direkleri" olarak kullanıp Uzak Kuzey egemenliğini savunmak için federal hükûmet tarafından kışkırtıldığını söylerler. Her iki taraf da, Inukjuak'tan Resolute Bay'a yapılan zorunlu tehcirden sonraki ilk yıl aç kalmamaları için İnuitlere yeterli gıda takviyesi yapılmadığında hemfikirdir. Bu tehcir Kanada'da insan hakları içinde etnik ihlallerden biri olarak görülmektedir.

Sosyal sorumluluk, etik çerçevede bir kuruluşun ya da bir bireyin kendi çıkarlarının olduğu kadar toplumun genel çıkarlarının yararına da hareket etmesi durumu. Sosyal sorumluluk, her bireyin ekonomi ve ekosistem arasında bir denge sağlamak amacıyla gerçekleştirdiği bir çeşit görevdir. Eğitim, sağlık, yardım ve çevre konuları sosyal sorumluluğun öncelikli konularıdır.

<span class="mw-page-title-main">Göksel küreler</span>

Göksel küreler, Eflâtun, Eudoxus, Aristo, Batlamyus, Kopernik ve diğerleri tarafından geliştirilen kozmolojik modellerin temel unsurlarıydı. Bu kozmolojik modellerde, sabit yıldızların ve gezegenlerin görünen hareketleri, sanki kürelere yerleştirilmiş mücevherler gibi, eterik, şeffaf bir beşinci elementten (esîr) yapılmış dönen kürelere gömülü olarak düşünülmüştür. Sabit yıldızların birbirlerine göre konumlarını değiştirmediğine inanıldığından, bunların tek yıldızlı bir kürenin yüzeyinde olması gerektiği ileri sürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">L'estro armonico</span>

L'estro armonico, Op. 3, İtalyan besteci Antonio Vivaldi'nin ilk olarak 1711'de Amsterdam'da yayınlanan yaylı çalgılar için 12 konçertodan oluşan setin adıdır. Vivaldi'nin Op. 1 on iki trio sonatı ve Op. 2 on iki keman sonatı, sadece sonat biçimde eserler içeriyordu, bu yüzden L'estro Armonico bestecinin yayımlanan ilk konçerto derlemesi olma özelliğini de taşımaktadır. Ayrıca ilk kez bir İtalyan yayın evi yerine yabancı bir yayın evi olan Estienne Roger'ı seçti. Her konçerto sekiz partili şekilde basılmıştır: 4 keman, 2 viyola, viyolonsel ve sürekli bas.