Taupo Gölü - Turkipedia

Taupō Gölü Lake Taupō (İngilizce)


Havza
Konum	Waikato, Yeni Zelanda
Koordinatlar	38°49′0″G 175°55′0″D / 38.81667°G 175.91667°D / -38.81667; 175.91667
Genel bilgiler
Akarsu (giden)	Waikato Nehri
Göl türü	Krater gölü
Uzunluk	46 km (29 mi)
Genişlik	33 km (21 mi)
En derin noktası	110 m (360 ft)
Su hacmi	59 km³ (14 cu mi)
Kıyı uzunluğu	193 km (120 mi)
Özellikler	Yeni Zelanda'nın en büyük gölü
Wikimedia Commons
Taupo Gölü (Yeni Zelanda)

Taupo Gölü, Yeni Zelanda'nın Kuzey Adası'nda yer alan bir göldür. Taupo Volkanı'nın kalderasında yer almaktadır. 616 kilometrekarelik yüzölçümü ile Yeni Zelanda'daki en büyük göldür ve Papua Yeni Gine'deki Murray Gölü'nden sonra jeoplitiksel Okyanusya'daki yüzey alanı itibarıyla ikinci en büyük tatlı su gölüdür. Motutaiko Adası, gölün güneydoğu bölgesinde yer almaktadır.

Taupo Gölü, yaklaşık 193 kilometre genişliğe ve 186 metre derinliğe sahiptir. Yeni Zelanda'nın en uzun nehri olan Waikato Nehri'ne boşalmakta ve ve ana kolları Waitahanui Nehri, Tongariro Nehri ve Tauranga Taupo Nehri'dir. Kahverengi ve Gökkuşağı alabalığı ile alabalık balıkçılığı yapılmaktadır.

Gölün oluşumu ve volkanizma

Taupo Gölü, yaklaşık 26.500 yıl önce meydana gelen bir süper yanardağ patlamasının yarattığı bir kalderada yer almaktadır. Jeolojik kayıtlara göre yanardağ, son 27 bin yılda 28 kez patlamıştır. Tauhara Dağı, dasitik lavdan oluşmuş olmasına rağmen çoğunlukla riyolitik lavlar akıtmıştır.

26.500 yıl önceki ilk olay Oruanui patlaması olarak bilinir. Son 70 bin yılda dünyanın en büyük patlaması meydana gelmiştir ve 1170 kilometreküp materyal püskürtmüş, yüzlerce kilometrekareye varan arazinin çökmesine ve kalderanın oluşmasına neden olmuştur. Kaldera daha sonra suyla dolmuş ve sonuç olarak taşmıştır. Taupo Gölü olayı, Son Buzul Maksimum'un başlamasına katkı sağladığı düşünülmektedir.

Bitki ve hayvan türleri

Taupo Gölü havzasının büyük bölümü kayın ve podocarpaceae ormanından oluşmaktadır. Blechnum filiforme, Asplenium flaccidum, Doodia media, Hymenophyllum demissum, Microsorum pustulatum ve Microsorum scandens gibi eğreltiotlarına sahip alt bitki örtüsü mevcuttur.

Gölün yerli faunal türleri arasında kuzey koura veya kerevit (Paranephrops planifrons) ve kokopu veya ringa balığı yavrusu (Galaxias türleri) bulunur. Süngerler ve bunlarla ilişkili omurgasızlar topluluğu su altındaki jeotermal havalandırma kanallarının çevresinde yaşamaktadır.

Turizm

Turizm, Taupo'nun ticaret sektörünün önemli bir bileşenidir ve şehir yılda 2 milyondan fazla ziyaretçiyi cezbetmektedir. Sektör için en yoğun zaman, Noel ve Yeni Yıl'ı içeren yüksek yaz sezonudur.

Göl alanı ılıman bir iklime sahiptir. Taupo için kaydedilen günlük maksimum sıcaklıklar, Ocak ve Şubat aylarında ortalama 23.3 °C, Temmuz ayında 11.2 °C aralığındayken gece minimum sıcaklıkları Şubat ayında 11.6 °C'den Temmuz ayında 2.2 °C'ye değişmektedir. Her mevsim yağışlı geçmektedir ancak hazirandan aralık ayına kadar kış ve ilkbahar, yağışın en fazla düştüğü dönemdir.

Kaynakça

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Taupo Gölü ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Taupo Gölü Resmi Ziyaretçi Bilgileri Web Sitesi 31 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Turangi ve Taupo Gölü Web Sitesi 4 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Taupo Gölü Webcam
Taupo Gölü 5 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Taupo Gölü alanı 25 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

İlgili Araştırma Makaleleri

Yanardağ ya da volkanik dağ, magmanın yeryüzünden dışarı püskürerek çıktığı coğrafi yer şekilleridir. Güneş Sistemi'nde bulunan kayalık gezegen ve uydularda birçok yanardağ olmasına rağmen, bu olgu, en azından Dünya'da, genellikle tektonik plaka sınırlarında görülür. Ne var ki, sıcak nokta yanardağlarında önemli istisnalar vardır. Yanardağların araştırıldığı bilim dalına volkanoloji denir.

Erebus Dağı, Antarktika'daki Ross Adası'nın batısında bulunan ve dünyadaki etkin yanardağlar içinde en güneyde yer alan bir stratovolkandır. Ross Adası'nı oluşturan dört yanardağdan Erebus dışındakiler, sönmüş yanardağlardır.

Nemrut Dağı ya da Nemrut Stratovolkanı, Bitlis'in Ahlat, Güroymak ve Tatvan ilçeleri sınırları içerisinde, Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan yüksek dağlardan biridir. Dağın büyük bölümü Ahlat ilçesi sınırları içerisinde bulunmaktadır. Van Gölü'nün batısında yer almaktadır. Nemrut, uyuyan aktif bir yanardağdır ve 1441 yılında son kez lav çıkışı olmuştur. Tepesindeki kraterde Nemrut Gölü yer alır. Krater etrafında, en yüksek tepe olan Sivritepe 2935 m, Doğu Nemrut Tepesi 2625 m, güneydeki Tursuktepe 2828 m ve batıda Nemrut Dağı Tepesi 2801 m yüksekliğindedir.

Tendürek Dağı (Ermenice:Թոնդրակ) Ağrı ve Van illerinin arasında İran sınırının yakınında bulunan bir stratovolkandır. Nuh'un Gemisi'nin muhtemel konumu yakınlarında olmasıyla bilinen bu yanardağ oldukça büyüktür; kurumuş lav akıntıları düz bir arazi üzerinde yaklaşık 650 km²'lik bir alanı kaplar. Dağın iki ana yapısı, zirve krateri olan Büyük Tendürek ve ana kraterin doğusunda bulunan Küçük Tendürek'tir. Yamaçları çok yumuşak olup, ismini aldığı kalkanı andırır. Tendürek Dağı'nın, Hawaii adasındaki volkanlar gibi akışkan lav püskürttüğü bilinmektedir.

Kaldera, volkanik patlama sonucu toprağın çökmesiyle oluşmuş volkanik yer şekli. Bazen volkanik kraterlerle karıştırılmaktadır. Kelime, İspanyolcada ‘caldera’ ve Latincede ‘calderia’ denilen 'pişirilmiş çömlek' anlamına gelmektedir.

Stratovolkan, pek çok sertleşmiş lav, tüf ve kül tabakasından oluşmuş, yüksek, konik biçimli bir volkandır. Bu volkanlar dik yamaçlarıyla ve periyodik patlamalarıyla tanınırlar. Bunlardan fışkıran lavın akışkanlığı azdır ve çok uzağa yayılmadan önce soğur ve sertleşir. Magmaları asidik ya da yüksek-orta düzeyde silika içeriklidir. Buna karşın bazik içerikli magmanın akışkanlığı yüksektir ve Hawaii'deki kalkan biçimli Mauna Loa dağı gibi yayvan dağları oluşturur. Pek çok stratovolkanın yüksekliği 2500 metreden fazladır. Türkiye'den Ağrı Dağı ve Nemrut Dağı birer stratovolkan tipindeki volkanlardır.

Lav ya da püskürtü, yanardağ patlaması sırasında çıkan çok sıcak, sıvı ve akıcı erimiş maddeye denilmektedir. Yanardağ ağzından ilk çıktığında sıvı halde bulunmaktadır. Lavın sıcaklığı "700 °C "ile "1200 °C" arasında değişmektedir.

Nemrut Gölü, dünyanın ikinci, Türkiye'nin en büyük krater gölü olup, adını MÖ 2100'de yaşamış Babil Hükümdarı Nemrut'tan almıştır.

Süper yanardağlar bilinen en büyük volkanlar olup normal yanardağların hilâfına magma haznesinin büyüklüğünden dolayı patlamalardan sonra bir volkan konisi yerine yerde dev boyutlarda kalderalar (göçükler) oluştururlar.

Semeru ya da Mahameru, bir stratovolkan olup aynı zamanda 3676 metre yükseklikle Endonezya’nın Java Adası’nın en yüksek dağıdır. Krater çapı 500 metre civarındadır.

Petropavlovsk-Kamçatski, Rusya'nın doğu ucundaki Kamçatka yönetim biriminin merkezi olan şehirdir. Büyük Okyanusun Kamçatka Yarımadasında oluşturduğu bir girinti olan Avaçinskaya Körfezi kıyısında yer alır. 2020 itibarıyla 179586 kişi yaşamaktadır.Rusya Pasifik Filosu üssü buradadır. Hava ve denizle diğer Rus şehirlerine bağlıdır.

Bu, Türkiye'deki uykuda ve sönmüş yanardağların listesidir.

Mazama Dağı, ABD'nin Oregon eyaletinde bulunan Krater Gölü Ulusal Parkı'na ismi veren, zirvesi içine çöküp ortaya çıkan kaldera'da bir Krater Gölü adlı bir göl oluşturmuş bir stratovolkanik dağdır. Bu dağ Cascade Sıradağları üzerinde bulunan bir sıra eski yanardağdan birisidir. Günümüzde Mazama Dağı ve üstünde bulunan Krater Gölü tümüyle Krater Gölü Ulusal Parkı arazisi içindedir ve ABD Ulusal Park Hizmeti tarafından idare edilmektedir.

Katmai Dağı, ABD'nin Alaska eyaletinin güneyinde Alaska Yarımadası üzerinde tümüyle Katmai Ulusal Parkı ve Koruma Bölgesi içinde bulunan masif bir aktif stratovolkan dağıdır..

Pleistosen dönemi volkanik patlamalar, Kuvaterner'in alt dönemi olan Pleistosen yaklaşık 2.588 milyon yıl önce başlamıştır.

Hatepe patlaması, Taupo Gölü'nün MS 180 yılında meydana gelen patlamasına verilen isimdir. Hatepe Plinian ponza tefra tabakasından ötürü bu adı almıştır ve bazen Taupo patlaması olarak anılmaktadır. Son 20 bin yıl içinde Yeni Zelanda'da gerçekleşen en büyük patlama olarak kabul edilir. VEI 7 patlama olarak sınıflandırılan patlama sonucu 120 kilometreküplük bir fışkırma meydana geldi ve bunun 30 kilometreküpü ise ilk birkaç dakikada fışkırtıldı. Böylece, son 5000 yılda meydana gelen en şiddetli patlamalardan biri olmuştur ve M.Ö. 2. bin yıldaki Minoan patlaması, Paektu Dağının 946'daki patlaması ve Tambora Dağı'nın 1815'teki patlaması ile karşılaştırılabilir. Ortaya çıkan kül, gökyüzünü Roma ve Çin üzerinden kırmızıya çevirdi.

Pribaikalsky Millî Parkı Güneydoğu Sibirya'daki Baykal Gölü'nün güneybatı kıyılarını kapsayan milli parktır. Kıyı şeridi, batıda bazı dağ sırtlarının yanı sıra doğuda Olkhon Adası gibi açık göl adalarını da kapsar. Irkutsk Oblastı'ndaki İrkutsk şehrinin yaklaşık 50 km güneydoğusunda yer alır. Park, diğer üç doğa koruma alanı ile birlikte yönetilmektedir ve UNESCO Dünya Mirası Alanı "Baykal Gölü"nün önemli bir bileşenini oluşturmaktadır. Baykal Gölü'nün batısında Yenisey Nehri havzasına çıkışı olan Angara Nehri parkın içinden geçmektedir. Park, yüksek seviyede biyolojik çeşitlilik ve endemik türlere sahiptir.

Taupō, Yeni Zelanda'nın orta Kuzey Adası'ndaki Taupo Gölü kıyısında bir kasabadır. Kasaba, Taupo Bölgesi'nin en büyük kentsel alanı ve merkezi ve Hamilton'dan sonra Waikato Bölgesi'ndeki ikinci en büyük kentsel alandır. 2020 yılı nüfusu 25.400'dür.

Terkhiin Tsagaan Gölü Beyaz Göl olarak da bilinir, Moğolistan'ın merkezindeki Arhangay Aymag eyaletinde, Khangai Dağları'nda bir Tariat ilçesinde bir tatlı su gölüdür İlçenin başkenti olan Tariat kasabası gölün doğusunda yer almaktadır.

Ruapehu Dağı, Yeni Zelanda'nın Manawatu-Wanganui bölgesinde bulunan bir stratovolkandır. Dağ, Tongariro Millî Parkı içinde, Ohakune'nin 23 km kuzeydoğusunda ve Taupō Gölü'nün güney kıyısının 23 km güneybatısında yer almaktadır. Kuzey Adası'nın başlıca kayak merkezi olup yalnızca yamaçlarında buzul bulunmaktadır.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.