İçeriğe atla

Tatar mimarisi

Acem Camii. Tatar mimarisinde işleme örneği

Tatar mimarisi (tatar.), Tatar halkının uyguladığı mimari. Örnekleri Rusya Federasyonu'nun çeşitli bölgelerinde, Finlandiya ve Kazakistan'da görülebilir.[1]

Tarihi

Ana madde: Tataristan tarihi

Yazılı tarihsel kaynaklar politik meselelerle daha çok ilgilenir. Bu nedenle, Tatar mimarlık tarihinin ana kaynağı arkeolojidir. Buna ek olarak, Sovyet döneminde Kırım Tatarlarına karşı gerçekleştirilen baskılar nedeniyle, Tatar halkının etnogenezinin oluşumu Altın Orda döneminde gelişmedi. Bunun yerine, araştırmalar Orta Volga'daki Bulgar dönemi üzerine yoğunlaştı.

Bu durum 1950'lerde değişti. 1951'de Saransk'tan Profesör Safargaliyev, Altın Orda'daki Tatar tarihi dönemine odaklandı. 1959'da Smirnov ve Fyodorov-Davidov, Altın Orda ve kentlerinin arkeolojik araştırmalarının amaçları hakkında bir makale yazdı. Aynı yıl, Fyodorov-Davidov önderliğinde Kızıl Orda kentlerinde kazılar başladı.[2]

Orta Çağ'da Tatar halkının kentsel planlaması ve mimarisi üç dönemde gelişti: İdil Bulgaristanı (X. yüzyılın başı - 1236), Bulgar Altın Orda Devleti (1240 - XV yüzyılın başı) ve Kazan Hanlığı (1445-1552).[3]

İdil Bulgarları

Ana madde: İdil Bulgarları
Bulgar tepe kalesinin temelleri (XIII-XIV yüzyıllar, Tataristan, Bulgar)

Orta Çağ'da Kazan gibi Bulgar şehirlerinde iki katlı feodal soylu evleri, han sarayı, mahkeme, kervansaray, hamam, mezarlar ve minareler bulunmaktaydı.[4]

10. ve 13. yüzyıllarda İdil Bulgarı'nın kasaba ve kentlerinde taş mimari gelişti. Böylece Bulgar mimarlık okulu Altı Orda ve Rus işgalinden önce kurulmuştu.[5]

Altın Orda dönemi

Ana madde: Altın Orda Devleti

XIII-XIV yüzyılların İslam dünyasının mimarisi, dekoratif sanat bilgisi ile karakterizedir. Bu durum Bulgarların mimarisini de etkilemiştir. Altın Orda döneminde, çeşitli hayvan, çiçek, yaprak veya geometrik figürlerin tasvirleri önemli bir rol oynadı. Bununla birlikte, Altın Orda devrinde, dekorasyon daha karmaşık şekillerde görülmektedir bu nedenle bu döneme ait örnekleri sadece bitkisel veya geometrik olarak sınıflandırmak zordur.[6]

Kazan Hanlığı

Ana madde: Kazan Hanlığı
Kazan'ın İşgalı (ikonanın bir parçası)

Altın Orda'nın çöküşü sırasında, Tatar topraklarındaki feodal çatışmaların bir sonucu olarak kaos ortaya çıktı[7] ve 15. yüzyılda Tatarlar Kazan Hanlığı'nı kurmak için kuzeye göç ettiler. Rus ve Osmanlı mimarisinin etkisi Tatarların mimarisinde görülebilir.[8] B Hem İdil Bulgarları hem de Altın Orda'dan etkilenen Kazan Hanlığı'nın mimarisi, bölgenin mimarisindeki son Müslüman örneklerinin görüldüğü dönemdir.[9]

Rus İmparatorluğu dönemi

Korkunç İvan'ın emriyle Kazan'ın sarayları ve mabetleri yıkıldı ve onların yerine yeni binalar ve kiliseler inşa edildi. Kazan Kremlini tamamen yeniden inşa edildi.[10] Kültür merkezleri tahrip edildi, katliamlar ve sürgünler Tatar ulusal kültürünün, mimarlık da dahil olmak üzere çökmesine neden oldu.[7]

Sovyet dönemi

Ana madde: Tataristan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti

Sovyet döneminde Tataristan'ın dini ve mimari anıtlarına verilen hasar, Orta Çağ'ın en kötü dönemleriyle karşılaştırılabilir.[7] Buna rağmen, cami inşaatları bazı yerleşim yerlerinde 1930'lara kadar devam etti. Bazı dini binalar başka amaçlarla yıkıldı veya değiştirildi. Bununla birlikte, 80'lerde camilerin inşasına iki farklı mimaride devam edildi: geleneksel (minareli çatılı Tatar mimarisi) ve evrensel. Camilerin projelerindeki yeniliklerin yanı sıra Kazan Hanlığı'nın mimarisini restore etme girişimleri de gözlemlenebilir.[11]

Kaynakça

  1. ^ "Путеводитель по татарской истории в памятниках архитектуры". 4 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2020. 
  2. ^ "Золотоордынские памятники Поволжья: итоги и перспективы изучения, сохранения и использования". 17 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2020. 
  3. ^ Градостроительная культура татарского народа и его предков, c.6
  4. ^ "Medieval Kazan architecture styles". 16 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2020. 
  5. ^ Волжские булгары, Авторы: А. П. Смирнов, Рипол Классик, 2013 стр. 78
  6. ^ "Художественная резьба в архитектуре и эпиграфике золотоордынских булгар, p.88" (PDF). 14 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Haziran 2020. 
  7. ^ a b c "Архитектура татарской мечети". 7 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2020. 
  8. ^ "Архитектурные стили". 17 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2022. 
  9. ^ ЗОЛОТООРДЫНСКОЕ ОБОЗРЕНИЕ. № 3(5). 2014. РАЗВИТИЕ ГРАДОСТРОИТЕЛЬНОЙ КУЛЬТУРЫ КАЗАНСКОГО ХАНСТВА (2) Х.Г. Надырова, с. 49
  10. ^ "КАЗАНСКОЕ ХАНСТВО". 28 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2020. 
  11. ^ "Мечети Татарстана". 30 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tataristan</span> Doğu Avrupa ve Kuzey Asyada yer alan federe yapı

Tataristan Cumhuriyeti, Rusya'ya bağlı ve Volga Federal Bölgesi'nin coğrafi sınırları içinde bulunan federal yapıdır. Rusya Federasyonu 2010 yılı nüfus sayımına göre 3.786.488 nüfusu ve 67.836 km2 alanı olan petrol ve maden zengini devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Çuvaşlar</span>

Çuvaşlar (Çăvaşsem), Orta Volga bölgesinde özerk Çuvaşistan Cumhuriyeti'nde yaşamakta olan, Çuvaşça konuşan yaklaşık 2 milyon nüfuslu bir Türk halkıdır. Ortodoks Hristiyan olan iki Türk halkından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Altın Orda Devleti</span> Türk-Moğol hanlığı

Altın Orda, Altın Ordu Devleti, Uluğ Ulus veya Kıpçak Hanlığı bir Türk hanlığıdır. Cengiz Han ölmeden önce topraklarını oğulları arasında paylaştırmış ve Seyhun Irmağı ile Balkaş Gölü'nün batısındaki yerleri büyük oğlu Cuci Han'a vermişti. Cuci Han'ın küçük oğlu Batu Han, batıya doğru giriştiği seferlerle bu toprakları genişletti. Cuci'nin toprakları sonradan Batu Han ile ağabeyi Orda Han arasında paylaşıldı. Balkaş ile Aral gölleri arasındaki ve Seyhun Irmağı'nın güneyindeki yerler Orda'ya verildi. Harezm ve yeni alınan topraklarsa Batu'nun yönetimine bırakıldı. Orda'nın yönetimindeki doğu bölgesine Ak Orda, Batu'un yönetimindeki batı bölgesine de Gök Orda adı verildi. Gök Orda sonradan Altın Orda olarak adlandırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Kazan, Tataristan</span>

Kazan, Rusya'ya bağlı Tataristan'ın en büyük şehri ve başkentidir. Volga ve Kazanka Nehirlerinin birleştiği noktada yer alan şehir, 425,3 kilometrekarelik bir alanı kaplamakta olup, nüfusu 1,3 milyonun üzerinde ve büyük metropol bölgesinde yaklaşık 2 milyona ulaşmaktadır. Kazan, Volga Federal Bölgesi'nin yanı sıra Volga üzerindeki en kalabalık şehir olarak Rusya'nın beşinci büyük şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Tatarlar</span> Doğu Asyadan köken alan etnik grup

Tatarlar veya Tatar Türkleri, "Tatar" ismini taşıyan farklı Türki etnik gruplar için kullanılan bir şemsiye terimdir.

<span class="mw-page-title-main">Kasım Hanlığı</span>

Kasım Hanlığı, Oka Nehri'nın kuzey kıyısında Ryazan kenti yakınında bugünkü Kasimov'da Kasım Han tarafından kurulmuş Tatar hanlığı. Hanlık adını, ilk hanı olan Kasım Han'dan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">İdil Bulgar Devleti</span> 7. yüzyılda kurulmuş bir Türki devleti

İdil Bulgar Devleti, 9. yüzyılda kurulmuş bir Türk Devleti. Büyük Bulgarya Hanlığı'nın Hazarlar tarafından dağıtılıp Ön Bulgarlar halkının bölünmesinden sonra meydana gelmiştir ve 13. yüzyılda Moğollar devleti yıkıncaya kadar ayakta kalmayı başaran bir devlet olmuştur. İslamiyeti kabul eden ilk müslüman Türk devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı mimarisi</span> Osmanlı mimarisine genel bakış

Osmanlı mimarisi, Osmanlı İmparatorluğu'nun beylik olarak kurulup, imparatorluk olarak yayıldığı ve hüküm sürdüğü dönemlerde inşa ettiği veya fikir öncülüğü yaptığı mimari üslupları ve eserleri kapsar. Osmanlı mimarisi kendinden önce gelen Erken dönem Anadolu Türk mimarisi, Selçuklu mimarisi, Bizans mimarisi, İran mimarisi ve Memlük mimarisi'nden etkilenmiştir. Osmanlı mimarisinin, Akdeniz ile Ortadoğu mimari geleneklerinin sentezi olduğunu düşünen mimarlık eleştirmenleri de vardır. Her ne kadar farklı dönemlerdeki ihtiyaca ve teknolojiye göre farklı yapı türleri inşa edildiyse de, genelde Osmanlı'nın hakim olduğu bölgelerde camiler ve çevresinde yapıların inşa edilmesi sıklıkla rastlanan bir olguydu. Camiler, çevrelerine yapılan sosyal yapılarla birlikte bir külliye teşkil ediyorlardı.

<span class="mw-page-title-main">Bulgar (şehir)</span>

Bulgar (Bolğar),, Divân-ı Lügati't-Türk'te;

<span class="mw-page-title-main">Bizans mimarisi</span> Doğu Roma mimarisine genel bakış

Bizans mimarisi, Bizans İmparatorluğu mimarisidir. İmparatorluk, Büyük Konstantin, Roma İmparatorluğu başkentini Roma'dan Byzantion'uma doğuya taşıdığı 330 yılından sonraki Roma İmparatorluğu'nun sanatsal ve kültürel varlığını adresler. Byzantion, "Yeni Roma", sonradan Konstantinopolis ismini almıştır, bugün İstanbul olarak adlandırılmaktadır. İmparatorluk, bir Milenyumdan fazla yaşamış, Avrupa'da Orta Çağ ve Rönesans mimarlığını etkin şekilde etkilemiş, 1453 yılında İstanbul'un fethinden sonra Osmanlı mimarisini etkilemiştir.

Kazan Tatarları, Tatar halkını oluşturan ana etnik gruplardan birisidir. Tatarcada Kıpçak grubunun Kazan lehçesinde Türkçe konuşulmaktadır. Kazan Tatarlarının etnik temelini Türkler ve İmenkovski kültürünün temsilcileriydi.

<span class="mw-page-title-main">Lipka Tatarları</span>

Lipka Tatarları Polonya Tatarları, 6 asırlık bir zaman diliminde, günümüzde Polonya, Litvanya ve Belarus'un sınırları içerisinde yaşayan kendine özgü geleneklere ve yaşantıya sahip bir topluluktur. Tatarlar'ın ilk olarak Avrupa topraklarına göç etmeleri Altın Orda Devleti'nin içerisinde yaşadığı karışıklıklardan sonraki döneme denk gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan mimarisi</span>

Azerbaycan mimarisi Azerbaycan'daki mimari gelişmeyi ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Kul Şerif Camii</span> Avrupanın en büyük camilerinden biri

Kul Şerif Camii, Kazan Kremlini'nde bulunan, inşaatın yapıldığı tarihte Rusya'nın ve İstanbul dışında Avrupa'nın en büyük camilerinden biri olarak bilinen cami.

<span class="mw-page-title-main">Kokkoz Camii</span>

Kökköz Cami veya Yusupov Camii, Kırım köyü Sokolinoye'de yer alan camidir. Camiye, bulunduğu köyün adı verilmiştir. Kırım Tatar Sürgünü'nün gerçekleştiği köy Kökköz'dür. Sürgünden sonra köyün adı Sokolinoye olarak değiştirildi. Caminin ismi Kırım tatarcası'ndan mavi göz olarak çevrilmiştir.

Bilär, İdil Bulgarları'nda yer alan bir Orta Çağ kentidir. İdil Bulgarları'nın Moğol istilası'ndan önce ikinci başkentiydi. Günümüzde Tataristan'ın Alexeeyevsky Bölgesi'ndeki Maly Cheremshan'ın sol kıyısında yer almaktadır. Bilyarsk'a uzaklığı 50 km, Kazan'a uzaklığı ise 150 km'dir.

<span class="mw-page-title-main">Özbekistan mimarisi</span>

Özbekistan mimarisi özgün bir tarza sahiptir. Ülkenin yaşadığı değişken ekonomik koşullara, teknolojik gelişmelere, demografik dalgalanmalara ve kültürel değişimlere rağmen Özbekistan'ın mimarisi dikkate değer yapısını korumaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tatar cami</span>

Tatar camisi, Tataristan ve diğer Volga Tatar nüfuslu bölgelerdeki Müslüman Tatarlar ve Başkurtlar arasında yaygın olan bir cami türüdür. Rusya'nın diğer bölgelerinde de zaman zaman görülen modern Tatar dini mimarisi, 18. yüzyılın sonlarında geliştirildi ve 19. yüzyılda İdil-Ural'da popülerlik kazandı.

Moğolların İdil Bulgar Devleti'ni istilası 1223'ten 1236'ya kadar sürmüştür. Aşağı Volga ve Kama merkezli Bulgar devleti, tarihinin büyük bölümünde Avrasya'daki kürk ticaretinin merkeziydi. Moğol fethinden önce Novgorod ve Vladimir Rusları bölgeyi defalarca yağmalayıp saldırarak Bulgar devletinin ekonomisini ve askerî gücünü zayıflatmışlardı. İdil Bulgar Devleti, 1223'ün sonlarında veya 1224'te Moğolları pusuya düşürdü 1229-1234 yılları arasında birçok çatışma yaşandı ve Moğol İmparatorluğu 1236'da Bulgarları fethetti.

Tatar halk müziği, Tataristan'ın ulusal folklorunu temsil eden müzik türü.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.