İçeriğe atla

Tartu Katedrali

Katedral kalıntıları
Kalıntıların üzerindeki kuleden görünüm

Tartu Katedrali (Estonca; Tartu toomkirik), önceden Dorpat Katedrali olarak da bilinen (Almanca; Dorpater Domkirche) Estonya'da Tartu (Dorpat) şehrinde yer alan eski bir Katolik kilisesidir. Bina şimdi bölgedeki kasabaya bakan heybetli bir harabedir. Yenilenmiş olan küçük bölümünde ise üniversitenin büyük resepsiyonlar için de kullandığı Tartu Üniversitesi'nin müzesi yer almaktadır.

Tarihçe

Katedralin daha sonra üzerinde durduğu tepe (Toomemägi veya "katedral tepesi") Emajõgi Nehri üzerinde, pagan Estonyalıların en büyük kalelerinden biriydi. Bu durum bölgenin stratejik yapısının muhtemelen eski zamanlardan beri kabul edildiğini göstermektedir. 1224'te Livonia'nın Hristiyan işgalcileri tarafından tahrip edildi. Fetihten hemen sonra, Hristiyanlar bu stratejik noktada bir piskopos kalesi olan Castrum Tarbatae'nin inşasına başladılar. (Önceki yapıların eski duvarlarının bir kısmı o zamandan beri arkeolojik kazılarla ortaya çıkarılmıştır).[1]

Katedral tepesinin kuzey tarafındaki Gotik katedralin yapımına muhtemelen 13. yüzyılın ikinci yarısında başlanmıştır. Etrafı bir mezarlık ve katedral bölümünün görevlileri için evler ile çevriliydi. Katedral, aynı zamanda şehrin koruyucu azizleri olan Aziz Peter ve Paul'a ithaf edilmiştir. Dorpat Piskoposluğunun merkeziydi ve Doğu Avrupa'nın en büyük dini yapılarından biriydi.

Kilise başlangıçta bir bazilika olarak planlanmıştı. Ancak daha sonra üç nefli bir yapının eklenmesi ona bir salon kilisesi karakterini verdi. Koro alanı (erken bir formda) ve nef 1299'da zaten kullanılıyordu. Yaklaşık 1470'te sütunları ve kemerleri ile yüksek Brick Gotik tarzında tamamlandı.[2] Katedral, 15. yüzyılın sonunda, batı cephesinin her iki tarafında, başlangıçta 66 metre yüksekliğinde iki büyük kale benzeri kulenin inşasıyla tamamlandı. Bir duvar, katedral arazisini ve piskoposun müstahkem konutunu aşağı kasabadan ayırıyordu.

Katedralin gözden düşüşü

1520'lerin ortalarında Reform hareketi Tartu'ya ulaştı. 10 Ocak 1525'te katedral Protestan ikonoklastlar tarafından ağır hasar gördü ve ardından giderek çürümeye başladı. Son Roma Katolik Dorpat Piskoposu Hermann Wesel'in (1554'ten 1558'e kadar piskopos; 1563'te öldü) Rusya'ya sürülmesinden sonra, katedral kilisesi terk edildi. Livonya Savaşı (1558-1583) sırasında Rus birlikleri şehri harap etti. 1582'de şehir Polonyalıların eline geçtiğinde, yeni Roma Katolik hükümdarları katedrali yeniden inşa etmeyi planladı. Ancak takip eden Polonya-İsveç Savaşı (1600-1611) nedeniyle planlar terk edildi. 1624'te çıkan bir yangın hasarı daha da artırdı.

1629'da Tartu İsveç yönetimine geçti. Yeni yöneticiler kendi zamanlarında daha fazla harabeye ve ihmale uğrayan terkedilmiş binaya çok az ilgi gösterdiler. Ancak kasaba halkının mezarlığı olarak 18. yüzyıla kadar kullanıldı. Ayrıca kilise ahır olarak da görev yaptı. 1760'larda iki kule, 66 metreden 22 metreye, yani nef çatısının seviyesine indirildi ve bir top için bir platform haline getirildi. Ana portal şu anda duvarla kapatılmıştır.

Üniversite

1837'de katedralin kalıntılarının bir tasviri.

Almanca konuşan Dorpat Üniversitesi'nin yeniden kurulmasıyla (Almanca; Kaiserliche Universität zu Dorpat; şimdi Tartu Üniversitesi) 1802'de Rusya Kralı I. Aleksandr tarafından Baltık Alman mimar Johann Wilhelm Krause, 1804 ve 1807 yılları arasında inşa edilen üç katlı bir bina olan üniversite kütüphanesini katedral kalıntıları arasında inşa etmek üzere görevlendirildi.[3] Krause ayrıca eski kulelerden birinde bir gözlemevi planladı, ancak bu gerçekleşmedi. 19. yüzyılın sonlarında kuzey kulesi su kulesi olarak kullanılmak üzere dönüştürülmüştür.

1960'larda kütüphane binası genişletildi ve merkezi ısıtma ile donatıldı. 1981 yılında yeni bir üniversite kütüphane binası ile değiştirildiğinde, eski kütüphane Tartu Üniversitesi'nin tarihi müzesinin evi oldu (Estonca; Tartu Ülikooli ajaloomuuseum). 19. yüzyıldan kalma iç mekanın büyük ölçüde restore edildiği 1985 yılında kapsamlı bir bina dönüşümü gerçekleşti. Bugün müze, üniversite tarihinin önemli eserlerinin, bilimsel aletlerin ve nadir kitapların sergilerini içeriyor. Katedral kalıntılarının geri kalanı ve kalenin dış duvarları yapısal olarak sağlamlaştırılmıştır.

Toomemägi

Katedrali çevreleyen alan - katedral tepesi veya Toomemägi - 19. yüzyılda bir park olarak düzenlenmiştir. Bir kafenin yanı sıra park şimdi Tartu'nun bilimsel ve edebi geleneklerine bağlı insanlara ait çok sayıda anıt içeriyor. Bunlar arasında şunlar yer alır: Tartu'nun en büyük doğa bilimcisi Karl Ernst von Baer (1792-1876); Kristjan Jaak Peterson (1801-1822), ilk Estonya şairi; Nikolay İvanoviç Pirogov (1810-1881), büyük Rus doktor; ve Estonya ulusal destanı Kalevipoeg'in başlatıcısı Friedrich Robert Faehlmann (1798–1850). Aşağı kasabaya giden yol, 1814 ve 1816 yılları arasında inşa edilmiştir. Ortadaki bir portre kabartması, 1802'de yeniden kurulan üniversitenin ilk rektörü Georg Friedrich Parrot'u (1767-1852) anısınadır. Üzerinde Otium reficit vires ("Boş Zaman Güçleri Yeniler") yazıtı vardır. Ayrıca Toomemägi'de Estonya Yüksek Mahkemesi'nin makamı, 1811'de inşa edilen Dorpat Gözlemevi (tähetorn), üniversite sınıfları ve üniversitenin eski anatomi salonu bulunmaktadır.

Dış bağlantılar

Okuma

  • Lukas, T., 1998: Tartu toomhärrad 1224–1558. Tartu
  • Suur, Aili, 1968: Tartu Toome Hill. Tallinn

Kaynakça

  1. ^ "Cathedral ruins". 2 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ "Tartu Cathedral". 25 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2022. 
  3. ^ previously open from 1632 to 1665

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tartu</span> Estonyada bir şehir

Tartu, Estonya'nın en büyük ikinci kentidir. 38,8 kilometre karelik yüzölçümü olan kentin nüfusu 2020 sayımına göre 92.972'dir. Tartu ile ilgili ilk yazılı belgeler 1030'a kadar dayanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Canterbury</span>

Canterbury, Birleşik Krallık'ın İngiltere ülkesinin Güney Doğu İngiltere bölgesinde bulunup Kent Kontluğu'na bağlı ikincil Canterbury Şehir Yerel İdaresi merkezi ve Orta Çağ'dan beri şehir statüsü de taşıyan bir yörel idare ve yerleşim birimidir.

<span class="mw-page-title-main">Notre Dame Katedrali</span> Paristeki katedral

Notre Dame Katedrali Paris, Fransa'da bulunan dünyaca ünlü bir katedraldir. Meryem Ana'ya ithafen isimlendirilmiştir. Gotik yapı Île de la Cité'nin doğu kısmında, Paris'in diğer tüm önemli yapıları gibi Seine Nehri'nin kıyısında bulunur. Girişi batıya bakar.

<span class="mw-page-title-main">Aziz Paul Katedrali</span> İngilterede tarihi bir katedral

Aziz Paul Katedrali veya Paul Katedrali, İngiltere'nin başkenti Londra'da bulunan Anglikan katedrali ve Londra Piskoposluğunun merkezidir. Günümüzde hizmet veren katedral binasının inşa edilişi 17. yüzyıla kadar dayanmaktadır. Yıkılıp yeniden yapılanlar sayılmazsa, bu katedral Londra'da bulunan beşinci Aziz Paul Katedrali'dir. Bugün gerek yerli, gerek yabancı turistler tarafından kentin en çok ziyaret edilen yerlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Brescia</span> Brescia iline bağlı komün (Lombardiya, İtalya)

Brescia, kuzey İtalya'da Lombardiya bolgesinde, merkezi olduğu Brescia ilinde bulunan bir sanayi şehri ve bir komün'dür. Şehir Alp Dağları eteklerinde kuruludur. Lombardiya Bölge merkezi olan Milano'dan sonra, Lombardiya bölgesinde ikinci büyüklükte olan yerleşim merkezidir. Şehir sınırları içindeki nüfusu 2019 itibarıyla 200.423 kişidir. Brescia ili, İtalya'da bulunan en büyük il olup nüfusu 1.2 milyondur.

<span class="mw-page-title-main">Rieti</span> İtalyanın Lazio bölgesinde, Rieti iline bağlı ilçe (komün)

Rieti, merkezi İtalya'nın Lazio Bölgesi'nde kendi ismini taşıyan Rieti ilinde bir küçük tarihi şehir ve komün.

<span class="mw-page-title-main">Sevilla Katedrali</span> İspanyada bulunan bir Roma Katolik katedrali

Sevilla Katedrali veya Azize Meryem Katedrali İspanya’nın Endülüs bölgesinin Sevilla şehrinde yer alan bir Roma Katolik katedralidir. Dünyanın en büyük gotik kilisesi ve en büyük üçüncü kilisesidir. Ayrıca dünyanın en büyük katedrali olan bu dini yapı 1987 yılında UNESCO tarafından Alcázar ve Batı Hint Adaları Genel Arşivi yapıları ile birlikte Dünya Mirası ilan edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Gendarmenmarkt</span>

Gendarmenmarkt, Berlin'de Konzerthaus, Fransız Katedrali ve Alman Katedrali'nin bulunduğu bir meydan.

<span class="mw-page-title-main">Zagreb Katedrali</span>

Zagreb Katedrali, Zagreb’de bir Katolik Kilisesi'dir.

<span class="mw-page-title-main">Cefalù</span> İtalyanın Sicilya bölgesinde, Palermo iline bağlı ilçe (komün)

Cefalù, Sicilya'nın Tiren kıyılarında, eyalet başkentinin yaklaşık 70 km doğusunda yer alan İtalyan Metropolitan Şehri Palermo'da bir şehir ve komündür ve Messina'nın 185 km batısındadır. Nüfusu 14.000'in biraz altında olan kasaba, bölgedeki en önemli turistik yerlerden biridir. Büyüklüğüne rağmen, her yıl Sicilya'nın her yerinden ve ayrıca İtalya ve Avrupa'nın her yerinden milyonlarca turisti kendine çekiyor.

<span class="mw-page-title-main">Bedia Katedrali</span>

Bedia Katedrali, Abhazya'nın Tkvarçeli rayonuna bağlı Bedia köyünde yer alan bir Orta Çağ Gürcü Ortodoks katedralidir. Gürcistan'ın altbölümlerine göre Oçamçire Belediyesinde yer alan katedral, Karadeniz sahillerindeki tartışmalı bir bölgede yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mokvi Katedrali</span>

Mokvi Katedrali Gürcistan/Abhazya'nın Oçamçıra rayonundaki Mokvi köyünde konumlanmış bir Gürcü Ortodoks katedralidir.

<span class="mw-page-title-main">Urbnisi Katedrali</span>

Urbnisi İlk Şehit Aziz Stephen Katedrali, yaygın olarak bilinen adıyla Urbnisi Sioni Kilisesi, Doğu Gürcistan'ın Şida Kartli bölgesindeki Urbnisi köyünde konumlanmış bir Gürcü Ortodoks katedralidir. İlk kez 6. yüzyılda inşa edilmiş olan kilise, 10 ve 17. yüzyıllarda yeniden inşa edilmiştir. Yapı, görece büyük bir üç nefli bazilikadır. Kilise duvarları, Gürcü alfabesinin kullanıldığı en eski örneklerin de bulunduğu birçok yazıt içermektedir. Katedral, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Nantes Katedrali</span>

Nantes Katedrali veya Nantes St. Peter ve St. Paul Katedrali, Nantes, Pays de la Loire, Fransa'da bulunan bir Roma Katolik kilisesidir. Katedral, Gotik mimari üslubundadır. Kilisenin inşası, daha evvel Romanesk katedralin bulunduğu konumda 1434'te başladı ve bitmesi 457 yıl sürdü ve sonunda 1891'de tamamlandı. 1862'den beri Fransız Kültür Bakanlığı tarafından bir tarihi anıt olarak listelenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Salzburg Katedrali</span>

Salzburg Katedrali Almanca: Salzburger Dom, Avusturya'nın Salzburg eyaletinde yer alan, Salzburglu Rupert ve Salzburglu Vergilius'a adanmış olan Salzburg'daki Roma Katolik Başpiskoposluğu'nun 17. yüzyıl Barok katedralidir. Aziz Rupert kiliseyi 774 yılında bir Roma kasabasının kalıntıları üzerine kurdu, katedral 1181 yılında bir yangından sonra yeniden inşa edildi. 17. yüzyılda, katedral, Prens-Piskopos Wolf Dietrich von Raitenau yönetiminde Barok tarzında bugünkü görünümüyle yeniden inşa edildi. Salzburg Katedrali besteci Wolfgang Amadeus Mozart'ın vaftiz edildiği vaftiz kurnasını içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Església de Sant Serni de Canillo</span>

Església de Sant Serni de Canillo, Andorra'nın Canillo kentinde bulunan bir kilisedir. Andorra Kültür Mirası'nda kayıtlı bir miras varlığıdır. 17-18. yüzyılda inşa edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Aziz John Kilisesi (Tartu)</span>

Aziz John Kilisesi, Estonya'nın Tartu şehrinin simge yapılarından biri olan tuğla yapıda Gotik Lutheran kilisesidir. Vaftizci Yahya'ya ithaf edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Haapsalu Kalesi</span>

Haapsalu Kalesi. Estonya'nın Haapsalu kentinde, on üçüncü yüzyılda Ösel-Wiek Piskoposluğunun merkezi olarak kurulan katedral yapısında bir kaledir. Efsaneye göre, ağustos ayının dolunayları sırasında, şapelin iç duvarında bir bakire olan Beyaz Hanım'ın görüntüsü belirir.

<span class="mw-page-title-main">Aziz Martin Katedrali (Bratislava)</span>

Aziz Martin Katedrali, Slovakya'nın başkenti Bratislava'da bulunan bir katedraldir. Katedral, 1452 yılında tamamlanmış olup Bratislava Katolik Başpiskoposluğu'na bağlıdır. Tarihi kent merkezinin batı sınırında, Bratislava Kalesi'nin aşağısında yer almaktadır.

Estonya mimarisi, kalelerle öne çıkan antik dönem ve çeşitli tarzlarda mimari örneklerinin inşa edildiği Hristiyanlığın yayılmasından sonraki dönem olarak iki bölüme ayrılabilmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.