İçeriğe atla

Tarsiiformes

Tarsiiformes
Yaşadığı dönem aralığı: 54,8-0 myö
Wasatchian-Günümüz[1] 
Filipin cadı makisi (Carlito syrichta)
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Sınıf:Mammalia
Takım:Primates
Alt takım:Haplorhini
İnfra takım:Tarsiiformes
Gregory, 1915[2][3]
Familyalar
Metne bakınız.
kardeş: Simiiformes
Sinonimler
Omomyiformes (Kladistik olarak Tarsiidae'yi içerir.[4])

Tarsiiformes; bir zamanlar Avrupa, Kuzey Afrika, Asya ve Kuzey Amerika'da yaşamış, ancak mevcut türlerinin tümü Güneydoğu Asya adalarında bulunan bir primat infra takımıdır.

Açıklama

Tarsius tumpara

Cadımakiler (Tarsiidae familyası) infra takımın yaşayan tek üyeleridir ve ayrıca Eosen'den soyu tükenmiş Tarsius eocaenus'u [5] ve Miyosen'de yaşamış Tarsius thailandicus'u da içerirler.[6] Soyu tükenmiş iki cins, Xanthorhysis ve Afrotarsius, yaşayan tarsierlerin yakın akrabaları olarak kabul edilir ve genellikle ilki Tarsiidae ailesi içinde gruplanır, ikincisi ise Tarsiiformes içinde incertae sedis (tanımsız) olarak sınıflandırılır. Omomyidler genellikle yaşayan cadımakilerin soyu tükenmiş akrabaları ve hatta ataları olarak kabul edilirler ve genellikle Tarsiiformes içinde sınıflandırılırlar. Fosil kanıtları tartışılsa da Microchoeridae, Carpolestidae,[7] ve Eosimiidae,[8] gibi diğer fosil primatlar bu sınıflandırmaya dahil edilmiştir. Eosimiidae ayrıca Simiiformes (maymunlar ve insansı maymunlarla birlikte) infra takımı altında sınıflandırılmıştır.[9] Benzer şekilde, Carpolestidae ise genellikle primatların çok yakın, soyu tükenmiş bir akrabası olan Plesiadapiformes düzeninde sınıflandırılır.[10] Bu çelişkili sınıflandırmalar, erken primat evrimi konusundaki tartışmanın merkezinde yer almaktadır. Tarsiiformes'in Haplorhini alt takımına (maymunlar ve insansı maymunlarla birlikte) yerleştirilmesi bile hala tartışılmaktadır.[11]

Sınıflandırma

Anaptomorphus'un kafatası, bir Omomyid

Bu infra takımın genel olarak kabul edilen üyeleri arasında yaşayan tarsierler,[2] soyu tükenmiş omomyidler, iki soyu tükenmiş fosil cinsi ve Tarsius cinsi içinde soyu tükenmiş iki fosil türü bulunur.[5] Tarsiiformlar, haplorhinler olarak, lemurlar, galagoları ve lorisleri içeren strepsirrhine primatlarından ziyade, insansı maymunlar ve maymunlarla daha yakından ilişkilidirler.

  • Takım Primatlar
    • Alt takım Strepsirrhini (Lemurlar, lorisiler ve galagolar)
    • Alt takım Haplorhini
      • İnfra takım Simiiformes (Maymunlar ve İnsansı maymunlar dahil)
      • İnfra takım Tarsiiformes/Omomyiformes
        • Cins † Afrotarsius?
        • † Archicebidae
        • Tarsiidae Ailesi: Cadımakiler
          • Cins † Xanthorhysis
          • Cins Tarsius
          • Cins Cephalopachus
          • Cins Carlito[12]

Kaynakça

  1. ^ "Tarsiiformes". paleobiodb.org. 11 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2021. 
  2. ^ a b Groves, C. P. (2005). "Order Primates" 9 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. In Wilson, D. E.; Reeder, D. M (eds.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference 5 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (3rd ed.). Johns Hopkins University Press. pp. 111–184. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.
  3. ^ "Tarsiiformes". Mindat.org. 
  4. ^ Morse, Paul E.; Chester, Stephen G. B.; Boyer, Doug M.; Smith, Thierry; Smith, Richard; Gigase, Paul; Bloch, Jonathan I. (1 Mart 2019). "New fossils, systematics, and biogeography of the oldest known crown primate Teilhardina from the earliest Eocene of Asia, Europe, and North America". Journal of Human Evolution (İngilizce). 128: 103-131. doi:10.1016/j.jhevol.2018.08.005. ISSN 0047-2484. 11 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2021. 
  5. ^ a b "Tarsiiformes: Evolutionary History and Adaptation". The Primate Fossil Record. Cambridge University Press. 2002. ISBN 978-0-521-66315-1.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "Hartwig1" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
  6. ^ Walker's Mammals of the World. 6th. Johns Hopkins University Press. 1999. ss. 94-97. ISBN 978-0-8018-5789-8. 
  7. ^ McKenna, M.C., and Bell, S.K. 1997.
  8. ^ Simons, E.L.; Gursky, S., (Ed.) (2003). "The Fossil Record of Tarsier Evolution". Tarsiers: past, present, and future. ISBN 978-0-8135-3236-3.  r eksik |soyadı1= (yardım)
  9. ^ "Basal Anthropoids". The Primate Fossil Record. Cambridge University Press. 2002. ISBN 978-0-521-66315-1. 
  10. ^ Fleagle, J. G. 2013.
  11. ^ Primate Anatomy. 3rd. Academic Press. 2007. s. 96. ISBN 978-0-12-372576-9. 
  12. ^ Groves, Colin; Shekelle, Myron (30 Ekim 2010). "The Genera and Species of Tarsiidae". International Journal of Primatology. 31 (6): 1071-1082. doi:10.1007/s10764-010-9443-1. ISSN 0164-0291. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Paleoantropoloji</span>

Paleoantropoloji, arkeolojik ve biyolojik kanıtlardan yararlanarak insan ataların evrimini ve insan ile diğer büyük insansı maymunlar (Hominidae) arası evrimsel ilişkileri araştıran bilim dalıdır. Hem paleontoloji hem de antropolojinin bir alt dalıdır. İnsan evrimini anlamak için fosil kalıntıları, genetik kanıtlar ve insan yapımı eşyalardan elde edilen veriler ortak olarak değerlendirilir.

<span class="mw-page-title-main">Primat</span> memeli takımı

Primatlar veya iri beyinli yüksek memeliler, memeliler sınıfının Euarchontoglires üst takımına ait bir takımdır. Maymun adı kimi zaman bütün primatları kapsarken yalnızca simiyenler için de kullanılabilir. Primatları inceleyen bilim dalı primatolojidir.

<span class="mw-page-title-main">İnsansılar</span> Eski Dünya maymunlarından bir primat üst familyası

İnsansılar veya insansı maymunlar (Hominoidea), Eski Dünya maymunlarından bir primat üst familyası. İnsansılar üst familyası iki familyaya bölünür: Gibongiller veya küçük insansı maymunlar (Hylobatidae) ve insangiller veya büyük insansı maymunlar (Hominidae).

<span class="mw-page-title-main">Önmaymunlar</span> Eski primat taksonu

Önmaymunlar ya da prosimiyenler (Prosimii), çağdaş zooloji'de artık kabul edilmeyen bir sınıflandırmaya göre primatlar (Primates) takımının bir alt takımı. Makimsileri, lorisleri, galagoları, ay-ayları ve cadı makileri kapsar. Parafiletik bir grup olan önmaymunlar, kladistik sınıflandırmaya göre insansıları ve maymunları (simiyenler) da kapsar. Simiyenlere göre daha ilkel özelliklere sahiplerdir.

<span class="mw-page-title-main">Islak burunlu primatlar</span> primatların alt takımı

Islak burunlu primatlar, Madagaskar'ın makimsileri, Afrika'nın galagoları ve pottoları ile Hindistan ve Güneydoğu Asya'da yaşayan lorislerden oluşan bir primat alt takımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kuru burunlu primatlar</span> primat alt takımı

Kuru burunlu primatlar, primatlar (Primates) takımının, Simiiformes ve Tarsiiformes infra takımlarını içeren bir alt takımı. Nemli burunlu primatlar alt takımı ile birlikte, primatlar (Primates) takımını oluşturular.

<span class="mw-page-title-main">Cadı makigiller</span> gececil, uzun bacaklı primatlar

Tarsiidae bir primat familyasıdır. Güneydoğu Asya'nın adalarında yaşayan, küçük, gece faal hayvanlardır.

<span class="mw-page-title-main">Catarrhini</span> insanlar da dahil olmak üzere Eski Dünya maymunlarının ve insansıların alt takımı

Catarrhini ya da Eski Dünya maymunları, köpeksi maymunlar ve insansılardan (Hominoidea) oluşur. Geoffroy 1812 yılında bu iki grubu bir araya getirerek Catarrhini, "Eski Dünya maymunları" adını vermiştir. Simiiformes alt takımındaki kız kardeşi Platyrrhini alt takımıdır. Bilimsel kanıtlara rağmen insansıların doğrudan maymun olarak tanımlanmasına karşı bazı dirençler olmuştur, bu nedenle "Eski Dünya maymunu" Cercopithecoidea veya Catarrhini anlamına gelebilir. Aslında insansıların maymun olduğu 18. yüzyılda Georges-Louis Leclerc tarafından zaten fark edilmişti. Linnaeus bunu 1758 yılında, bugün cadı makiler ve Yeni Dünya maymunları olarak tanıdığımız türlerle birlikte tek bir cins olan "Simia" içine yerleştirmiştir. Catarrhini'nin tamamı Afrika ve Asya'ya özgüdür.

<span class="mw-page-title-main">Maymun</span> bazı primatlar için kullanılan terim

Maymun, Primatlar takımındaki kimi memelileri kapsayan bir terimdir. Kimi kullanımlarda terim tüm primatları kapsarken genelde Simiiformes infra takımındaki primatlar için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Simiyen</span> primat infra takımı

Simiyenler, antropoidler ya da yüksek primatlar (Simiiformes); köpeksi maymunlar (Cercopithecoidea) ve insansılar üst familyalarından oluşan Eski Dünya maymunlarını (Catarrhini) ve Yeni Dünya maymunlarını (Platyrrhini) içeren bir primat infra takımıdır. Genelde "maymun" adıyla anılır.

<i>Darwinius</i> tarih öncesi primat cinsi

Darwinius (Darwin'in), Orta Eosen'de Almanya'da yaşamış bir önmaymun cinsidir. Cinse ait bilinen tek tür olan Darwinius masillae, yaklaşık 47 milyon yıllık (Lütesiyen) tortul kayaçta bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Adapiformes</span> soyu tükenmiş primat infra takımı

Adapiformes veya Adapoidler, Eosen ila Miyosen dönemleri arasında yaşamış bir erken primat grubudur. Adapiformlar kuzey yarımkürenin çoğuna ve ayrıca tropikal Asya'ya kadar güneye ulaştılar. Grup Eosen'den Miyosen çağına kadar yaşadı. Bazı adapiformlar yaşayan makilere benziyordu.

<i>Notharctus</i> tarih öncesi primat

Notharctus, geç ve orta Eosen boyunca Kuzey Amerika ve Avrupa'da yaşamış bir adapiform primat cinsidir.

<i>Archicebus</i> Erken Eosen zamanında ormanlarda yaşamış primat cinsi (~ 55 milyon yıl önce)

Archicebus, erken Eosen ormanlarında yaşamış bir fosil primat cinsidir. 2003 yılında orta Çin'deki Hubei eyaletindeki Jingzhou'da keşfedilmiştir.

Altiatlasius, Fas'tan Geç Paleosen'e tarihlenen ve bilinen en eski primat olan, soyu tükenmiş bir memeli cinsidir. Cinse ait tek tür olan Altiatlasius koulchii, 1990 yılında tanımlanmıştır.

<i>Afrotarsius</i>

Afrotarsius, Afrika Paleojeninde bulunan bir primat cinsidir.

Marcgodinotius, erken Eosen döneminde Asya'da yaşayan bir adapiform primat cinsidir. Monotipik bir cinstir, tek türü Marcgodinotius indicus'tur. Anthrasimias, Marcgodinotius'un küçük eşanlamlısıdır ve Anthrasimias gujaratensis, Marcgodinotius indicus'un genç eşanlamlısıdır.

Branisella, yaklaşık 26 milyon yıl önce sırasında, şimdiki Bolivya'da olan Salla Formasyonundan, yalnızca Branisella boliviana türünü içeren, Yeni Dünya maymunlarının soyu tükenmiş bir cinsidir. Peru cinsi Canaanimico ile birlikte, keşfedilen en eski Yeni Dünya maymunu fosillerindendir.

<span class="mw-page-title-main">Omomyidae</span> bazal primat familyası

Omomyidae, Eosen döneminde yaklaşık 55 ila 34 milyon yıl önce yaşamış bir erken primat grubudur. Fosil omomyidler Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya'da bulunur ve onu holarktik kıtaları kapsayan bir coğrafi dağılıma sahip iki Eosen primat grubundan biri yapar, diğeri ise adapidlerdir. Omomyidae ve Adapidae'nin ilk temsilcileri, Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya'da Eosen'in başında aniden ortaya çıkar ve bilinen en eski taç primatlarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Primatların kökeni ve evrimi</span> Primatların jeolojik zaman boyunca kökeni ve çeşitlenmesi

Primatların kökeni ve evrimi, yaklaşık 55 milyon yıl önce küresel olarak ortaya çıkan "gerçek" primatların (Euprimates) kökenini ve evrimsel tarihini konu alır. Bilinen en eski gerçek primat, geç Paleosen döneminde Fas'ta yaşamış, Altiatlasius'tur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.