Greenwich Ortalama Zamanı, Greenwich Saati veya kısaltmasıyla GMT, başlangıç meridyeni üzerinde ortalama güneş zamanı. GMT, Britanya Adaları'nın standart zaman dilimidir. Adını Londra'nın güneydoğusundaki Greenwich banliyösünden alır. Burada bulunan rasathanenin üzerinde bulunduğu kabul edilen meridyen, baş meridyen (0°) kabul edilir.
Ekvator ya da eşlek, kuzey ve güney yarımküreleri birbirinden ayıran hayalî dairesel hattır. Kuzey ve güney kutup noktalarına eşit uzaklıkta olan noktaların birleştirilmesiyle elde edilen çizgidir. Ekvatorun enlemi tanım gereği 0°dir. Yerkürenin Ekvator uzunluğu 40.076,4 km'dir.
- Paralel (enlem) dairelerinin başlangıcıdır. 0° paraleli dünyayı kuzey ve güney olmak üzere iki yarım küreye ayırır.
- Çizgisel hızın en fazla, yerçekiminin en az olduğu yerdir.
- Ekvator üzerinde meridyenlerin (boylamların) birbirlerine uzaklığı eşit ve 111 km'dir.
- Gine Körfezi'ndeki Greenwich meridyeni ile kesişiyor.
- Ekvatorun kuzeyinde bulunan 23°27' Kuzey enlemi olan Yengeç Dönencesi ve güneyinde bulunan 23°27' Güney enlemi olan Oğlak Dönencesi arası ekvatoral bölgedir.
- 21 Haziran günü 23°27' kuzey enlemi güneş ışınlarını tam dik açı ile alır. Yerin eksen eğikliğine ve yıllık hareketine bağlı olarak güneşin tam dik açıyla geldiği alan güneye doğru kaymaya başlar. 23 Eylül günü 0° enlemi olan ekvatora dik gelir ve güneye doğru kaymaya devam eder. 21 Aralık'ta ise 23°27' güney enlemine dik açı ile gelir. Bu tarihten sonra ise kuzeye kaymaya başlar. 21 Mart günü ise tekrar Ekvatora dik gelir.
- Ekvator enlemi güneş ışınlarını yılda iki kez tam dik açı ile alır. Diğer günlerde ise dike yakın açı ile alır. Buna rağmen üzerinde gece ve gündüz süreleri her gün eşittir. Çünkü aydınlanma dairesi her zaman ekvator çizgisini iki eşit parçaya böler.
- Tropikal alçak basınç alanıdır, 30° kuzey ve 30° güney enlemlerinde hâkim olan subtropikal yüksek basınç alanlarından Ekvatora doğru sürekli rüzgarlar olan alizeler eser.
- Ekvatoral iklimde sıcaklık bütün yıl boyunca 20 dereceden aşağı düşmez. Yıl içinde sıcaklık oynamaları sadece birkaç derecedir. Her mevsimi yağmurludur. Güneşin baş ucundan geçtiği iki defaya uyan iki bol yağmurlu zaman vardır. Bunlar arasındaki zamanlarda da yağmur yağar fakat biraz azalmış bulunur. Bununla ilgili olarak buralarda yerleşmiş olan Avrupalılar bol yağmurlu zamana kış mevsimi anlamına gelen "invierno" (İspanyolca) ve "hivernage" (Fransızca) adını vermiş, az yağmurlu zamanlara da yaz mevsimi anlamına gelen "verano" (Portekizce) demişlerdir. Gerçekte ise burada kış ve yaz mevsimleri, öbür ülkelerde bilinen biçimiyle yoktur.
- Ekvator çizgisi, dünyanın şeklinden dolayı gökyüzüne en yakın noktadır. Aynı zamanda deniz seviyesinin, dünyanın çekirdeğinden en uzak noktası yine Ekvator çizgisidir.
- Ekvatorun üzerinden geçtiği ülkeler:
- Afrika kıtasında Gabon, Kongo Cumhuriyeti, Kongo DC, Uganda, Kenya, Somali.
- Asya kıtasında Maldivler, Endonezya.
- Güney Amerika kıtasında Ekvador, Kolombiya, Brezilya.
Baltık Denizi, Kuzey Avrupa'da 53° ile 66° kuzey enlemleri ve 20° ile 26° doğu boylamları arasında yer alır. Kuzeyinde Botni Körfezi vardır. İsveç, Finlandiya, Danimarka, Almanya, Polonya, Rusya, Estonya, Letonya ve Litvanya devletleri ile çevrili bir iç denizdir. Baltık Denizi, Beyazdeniz'e Beyazdeniz Kanalı ve Kuzey Denizi'ne Kiel Kanalı ile bağlanmıştır.
Boylam, başlangıç meridyeninin doğusundaki veya batısındaki herhangi bir noktanın açısal mesafesi. Boylam anlamında tul derecesi, tul dairesi ve uzunluk dairesi sözleri de kayıtlıdır. Boylamlar, doğu ve batı boylamları olmak üzere ikiye ayrılır; derece, dakika ve saniye cinsinden ifade edilir. Dünya üzerindeki aynı boylama sahip noktaların birleşmesi ile oluşan yarım daire şeklindeki varsayımsal yaylara ise meridyen denir. Meridyenler bir kutuptan diğerine uzanır ve Dünya'yı portakal dilimi gibi dilimlere ayırır.
Enlem, Ekvator'un kuzeyindeki veya güneyindeki herhangi bir noktanın Ekvator'a olan açısal mesafesi. Enlemler, kuzey ve güney enlemleri olmak üzere ikiye ayrılırlar; derece, dakika ve saniye cinsinden ifade edilirler. Dünya üzerindeki aynı enleme sahip noktaların birleşmesi ile oluşan varsayımsal çemberlere ise paralel denir.
Coğrafi koordinat sistemi, dünya üstündeki herhangi bir yeri, topografik bir nokta olarak tanımlamayı sağlayan bir koordinat sistemi. Küresel koordinat sistemindeki üç bileşenden ikisi kullanılarak belirtilir. Burada aşılması gereken zorluk, dünyanın bir küre değil de jeodezi bağlamında yaklaşık olarak bir elipsoit ya da basık sferoit şeklinde olmasıdır.
7 Haziran 1494 tarihli Tordesillas Antlaşması dönemin deniz güçleri Portekiz ve İspanya arasında gerçekleşti. Cabo Verde Adaları’nı başlangıç noktası alarak, bu noktanın 370 fersah batısında Kuzey-Güney meridyeni çizildi. Çizgi, Avrupa’nın haricindeki dünyayı Portekiz ve İspanya’ya ait iki imtiyazlı yarıya ayıran sınır kabul edildi. Sınırın batısında kalan keşfedilmiş ve keşfedilecek bütün bölgeler İspanya’ya aitti. Sınırın doğusunda kalan keşfedilmiş ve keşfedilecek bütün bölgeler ise Portekiz’e aitti. İspanya antlaşmayı 2 Temmuz 1494'te, Portekiz 5 Eylül 1494'te onayladı. Ancak iki ülke için de birer istisna vardır. Filipinler, İspanya'nın; Brezilya, Portekiz'indir.
Yeni Güney Galler, Avustralya'nın güneydoğusunda eyalet. Başkenti Sidney. Kuzeyinde Queensland, batısında Güney Avustralya, güneyinde Victoria eyaletleri yer alır. Doğuda Büyük Okyanus'a kıyısı vardır. Avustralya Başkent Bölgesi eyalet içerisinde bir enklav oluşturur. Eyaletin başkenti Sidney'dir ve şehir hem eyaletin hem de Avustralya'nın en kalabalık şehridir. 2019 verilerine göre eyalet nüfusu 8 milyonu aşkın olup, bu nüfusun yaklaşık 5,1 milyonu Büyük Sidney bölgesinde yaşamaktadır.
Yarımküre, yarım küre, yarıküre ya da yarı küre, Yerküre'nin ekvator vasıtasıyla ikiye bölündüğü farzedildiğinde kuzeyde ve güneyde kalan yarıları ve 0° boylamı ile bölündüğü farzedildiğinde doğuda ve batıda kalan yarılarından her birine verilen isim. Yerküre tam bir küre değil, bir geoit olduğu için Dünya'nın yarımküreleri tam bir geometrik yarımküre değillerdir.
Gökküre, Gökbilim ve seyrüseferde, Dünya'yla eşmerkezli ve eşeksenli, devasa çaplı varsayımsal bir küredir. Gökyüzündeki tüm cisimlerin iç yüzeyinde yer aldığı bir küre şeklinde düşünülebilir. Gök ekvatoru yer ekvatoruyla, gök kutupları da yerin kutup noktalarıyla aynı doğrultuda çakışıktır. Gökküre yansıtması gökcisimlerinin konumlarının belirlenmesi için çok pratik bir yöntemdir.
Başlangıç meridyeni, boylamı 0° olarak tanımlanan, başlangıç meridyenidir.
180. meridyen, Greenwich'ten geçen baş meridyenin 180° doğusunda ya da batısında yer alan boylamdır. Uluslararası tarih değiştirme çizgisinin temeli olarak kabul edilir. Çoğunlukla Pasifik Okyanusu'nun açık sularından geçse de Antarktika ve birkaç ülkeden geçer. Tarih değiştirme çizgisi ülkelerin üzerinden geçirilmemeye çalışıldığı için bu çizgiyle birebir eş değildir.
90° Batı meridyeni, Greenwich'te yer alan başlangıç meridyeninin batısında bulunan boylamdır. Kuzey Kutbu'ndan başlar ve Kuzey Okyanusu'nu, Asya'nın en doğu noktalarını, Pasifik Okyanusu'nu, Güney Okyanusu'nu ve Antarktika'yı geçerek Güney Kutbu'nda sonlanır.
40. doğu meridyeni, Başlangıç meridyeni Greenwich'e 40° açısal uzaklıkta, doğu tarafında yer alır. 40. doğu meridyeni Kuzey kutbu, Kuzey Okyanusu, Asya, Avrupa, Afrika, Hint Okyanusu, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinde uzanan boylam çizgisidir.
45. doğu meridyeni, Başlangıç meridyeni Greenwich'ten 45 açısal derece doğuda yer alan, kuzey kutbundan güney kutbuna uzanan hayali çizgi. 45°D meridyeni, Kuzey kutbu, Kuzey Okyanusu, Avrupa, Asya, Afrika, Hint Okyanusu, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinden uzanır. Türkiye'nin matematik konumu; 26°-45° doğu meridyenleri, 36°- 42° kuzey paralelleridir. Türkiye'nin uç noktalarından olan meridyen, Türkiye'nin en doğusundan geçer. Iğdır ili Aralık ilçesindeki Dilucu Sınır Kapısı'nın 1,2 km. doğusunda, Azerbaycan sınırını oluşturan Aras Nehri'den Türkiye'nin en doğudaki meridyeni uzanır.
30. doğu meridyeni, Başlangıç meridyeni Greenwich'ten 30 açısal derece doğuda yer alan, kuzey kutbundan güney kutbuna uzanan hayali çizgi. 30°D meridyeni, Kuzey kutbu, Kuzey Okyanusu, Avrupa, Türkiye, Afrika, Hint Okyanusu, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinden geçer.
35. doğu meridyeni Başlangıç meridyeni Greenwich'e 35° açısal uzaklıkta, doğu tarafında yer alır. 35. doğu meridyeni Kuzey Kutbu, Kuzey Okyanusu, Asya, Avrupa, Afrika, Hint Okyanusu, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinde uzanan boylam çizgisidir.
11°15 Doğu Meridyeni Arno Peters tarafından Peter'in Dünya Atlası'nın başlangıç meridyeni olarak tanımlanmaktadır. Bu boylam Bering Boğazından geçen yerkürenin tam tersindeki yeru 168°45' Batı meridyeniyle Peter'in Dünya Atlasının tarih değiştirme çizgisi olarak belirlenmiştir. Peter'in Dünya Atlasında Greenwich merkezli haritalarda olduğu gibi Asya ve Rusya, Alaska'nın solunda bulunmamakta, Rusya ve Asya'nın geri kalanı gibi sağ tarafta belirtilmektedir.
25. batı meridyeni, Başlangıç meridyeni Greenwich'ten 25 açısal derece doğuda yer alan, kuzey kutbundan güney kutbuna uzanan hayali çizgi. 25°B meridyeni, Kuzey kutbu, Grönland, Yeşil Burun Adaları, Kuzey Okyanusu, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinden uzanır.
Büyük Diomede Adası veya Yarın Adası Bering Boğazı'nın ortasındaki iki Diomede Adası'ndan batıda olanıdır. Ada, Rusya'nın Çukotka Özerk Okrugu'nun Çukotsky Bölgesi'nin bir parçasıdır. Rusya ile Amerika Birleşik Devletleri'ni ayıran sınır, Diomede Adaları arasında kuzey-güney yönünde uzanır.
Taveuni, Fiji'deki 180° meridyeni. Zaman hesaplamalarında 180° meridyeninin doğusu dün kabul edilir.