Tariş Olayları
| Tariş Olayları | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||
Tariş Olayları, İzmir'de TARİŞ'e bağlı fabrikalarda silah ve patlayıcı madde bulunduğuna dair haberler üzerine 22 Ocak 1980'de TARİŞ'in 5 ünitesinde arama yapan polislere ateş açılması sonucu başlayan olaylar.
Olayların gelişimi
İzmir'de TARİŞ'e bağlı fabrikalarda silah ve patlayıcı madde bulunduğuna dair haberler üzerine TARİŞ Genel Müdürü'nün isteği ile 22 Ocak 1980'de TARİŞ'in 5 ünitesinde arama yapan polislere ateş açılmasıyla başlayan olaylar sonunda 50 kadar işçi ve polis yaralandı. 600 dolayınca TARİŞ işçisi gözaltına alındı.[2][3]
Ertesi gün İzmir'de bir grup öğrenci, TARİŞ'te yaşananları protesto etmek amacıyla gösterilere başladı. Gösteriyi önlemek isteyen polislerle öğrenciler arasında çatışma çıktı. Olayların başladığı gün 200 öğrenci gözaltına alındı.[4] Öğrencilerin ateş açmasıyla başlayan karşılıklı ateş sonucu çok sayıda yaralanan oldu. Öğrenciler, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesini işgal ettiler ve İzmir-Ankara yolunu bir süreliğine trafiğe kapattılar.
İzmir'in Balçova ve Narlıdere belediyelerinin işçileri de TARİŞ'te yaşananları protestoya başladı.
İstanbul'da bir grup, TARİŞ ve Ege Üniversitesi olaylarını protesto için Karagümrük Karakolu'nu basarak 5 polisle 5 bekçiyi karakolun nezarethanesine hapsetti.
8 Şubat günü iplik fabrikasında işçilerle polis arasında çatışma çıktı, 2'si polis 10 kişi yaralandı.
10 Şubat günü TARİŞ'te otomatik silahlı kişiler, polise ateş açtılar. Olaylar daha da büyüdü. Göstericilerden 500'e yakını gözaltına alındı.
11 Şubat günü İzmir Adalet Partisi İl Merkezi basılarak bombalandı. Çiğli Havaalanı yolu, barikatlarla göstericiler tarafından kapatıldı. Ancak 3 saat sonra açılabildi.
İplik fabrikasındaki işgal olayı devam etti. Bütün işçiler fabrikanın içinde kaldı. Demir kapılar kapatıldı. Fabrika duvarlarının etrafına pamuk balyaları dizildi, üzerine gaz ve benzin döküldü. Tezgâhlar, iplik dokuma makara ve iğleri tahrip edildi. Sonradan toplam zararın 80 milyon civarında olduğu söylenecekti.
14 Şubat günü mekanize askerî birlikler olaylara müdahale etti, fabrikayı boşalttı.[5]
20 Şubat'ta üretim jandarma gözetiminde başlatıldı. Aramalarda suçlamaları doğrulayan kanıt elde edilemedi.[6]
Değerlendirmeler
Muhalefet lideri Bülent Ecevit, Başbakan Süleyman Demirel'i eleştirdi:
"TARİŞ'ten tedhişçilerin temizlenmesini biz de istiyoruz. Ama Hükûmetin amacı; TARİŞ'i sağcı militanlara terk etmek, TARİŞ'in ekonomik gücünü çıkar çevrelerine teslim etmektir."
17 Şubat 1980 günü yapılan Sıkıyönetim Koordinasyon Toplantısı'nda Emniyet Genel Müdürü Turan Şener, şöyle konuştu:
"TARİŞ'teki militanların sürekli olarak işçi ve işvereni huzursuz etmesi üzerine 22 Ocak 1980 tarihinde bir arama yapılmış ve bu aramayı bahane ederek DİSK başta olmak üzere Ege Üniversitesi öğrencileri dâhil bütün sol kuruluşlar, bu ilimizde, 'işçi kıyımına karşı bir eylem birliği kampanyası' başlatmışlardır. İzmir'in cadde ve sokaklarına bir göz attığımızda bu kuruluşların ne yapmak istedikleri viografta görülen sloganlardan açıkça anlaşılmaktadır. İşte sloganlar:
- TARİŞ'te faşistlere iş yok
- TARİŞ faşistlere mezar olacak
- Faşist polis elini TARİŞ'ten çek
- Yiğit TARİŞ işçileri oligarşiye karşı devrimciler şiddetle direniyorlar, direnecekler
- TARİŞ'te faşistlere yer yok, genel grev için birleştik
- TARİŞ'in hesabını soracağız
- Sıkıyönetiminizi de yıkacağız
Güvenlik kuvvetleri TARİŞ'in boşalmasını sağlarken aşırı sol militanlar; Çiğli, Altındağ ve Gültepe semtlerinde eylemlerini sürdürerek halkı olayların içine sokmak istemişlerdir. Bilhassa Gültepe Belediye Başkanı Aydın Erten tarafından organize edilen olaylarda yine Belediye Başkanı tarafından Doğu ve Güneydoğu bölgelerinden getirilip buraya iskan edilen kişiler kolluk kuvvetlerine silahlı mukavemette bulunmuşlar ve olaylar sırasında 'Bağımsız Kürdistan!' sloganları atılmış, Belediyeye ait hoparlörlerle bu sloganlar tekrarlanmıştır. Hâlen İzmir'de güvenlik kuvvetlerince bu bölgeleri temizleme operasyonları devam ettirilmektedir."
Başbakan Süleyman Demirel de toplantıda şöyle konuştu:
"... TARİŞ fabrikasını işgal etmiş bulunan işçiler, 'Ne yapıyorsunuz burada?' diyen devlet güvenlik kuvvetleri üstüne uzun menzilli silahlarla ateş ederek cevap vermişlerdir."
İlgili film ve belgeseller
- Unutturulanlar-4 (Tariş Çimentepe Gültepe Direnişleri) (2007)
- Dostluk ve Dayanışma Vakfı, Tariş, Çimentepe, Gültepe Direnişi Belgeseli (2008)
Ayrıca bakınız
- Yeni Çeltek Olayı
- Türkiye'de 12 Eylül 1980 Darbesi'ne Giden Süreç (1979- 12 Eylül 1980)
Kaynakça
- ^ "TARİŞ'te direniş sürüyor: günlük zarar 200 milyon..." Cumhuriyet Gazetesi. 23 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "TARİŞ'te işçi polis çatışması: 50 yaralı". Cumhuriyet Gazetesi. 23 Ocak 1980. 23 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2022.
- ^ Orhan Apaydın (21 Şubat 1980). "TARİŞ'in Gerçekleri". Cumhuriyet Gazetesi. 15 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2022.
- ^ "Ege Üniversitesi'nde çatışma: 83 yaralı var". Cumhuriyet Gazetesi. 24 Ocak 1980. 15 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2022.
- ^ Kenan Evren, Kenan Evren'in Anıları 1, 1990.
- ^ "TARİŞ'in açılan bölümlerinde üretim yapılmıyor". Cumhuriyet Gazetesi. 20 Şubat 1980. 15 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2022.
