İçeriğe atla

Tarasca devleti

Tarasca devleti
Iréchikwa
y. 1300-1530
Tarascan devletinin Meksika'daki Aztek İmparatorluğu'na göre konumu.
Tarascan devletinin Meksika'daki Aztek İmparatorluğu'na göre konumu.
BaşkentTzintzuntzan
Yaygın dil(ler)Purépecha
HükûmetMonarşi
Hükümdar 
• 1520-1530
Tariácuri (ilk)
• 1520-1530
II. Tangaxuan (son)
Tarihçe 
• Kuruluşu
y. 1300
• Dağılışı
1530
Yüzölçümü
145075.000 km2
Nüfus
• 1519
1.500.000
Ardıllar
Yeni İspanya
Günümüzdeki durumuMeksika

Tarasca devleti (Nahuatl: Michoacán), Kolomb öncesi Amerika'da Orta Meksika bölgesindeki devlettir. Devlet yaklaşık olarak bugünkü Meksika'nın Michoacán eyaleti sınırlarına karşılık gelir. İspanyol istilası döneminde Mezoamerika bölgesinde Azteklerden sonra en büyük ikinci devletti.

14. yüzyıl başlarında kurulan devlet 1530 yılında bağımsızlığını yitirmiş ve İspanyol İmparatorluğunun boyunduruğuna girmiştir. Devletin Nahuatl dilindeki Michoacán olan adının anlamı Balığı olaların yeridir. Taracsalıların dili olan Purépecha dilinde devletin ismi Iréchecua Tzintzuntzánidir.[1] Tarasca devletinin halkı çoğunlukla etnik Purépecha olsa da zamanla asimile edilen Nahua, Otomi, Matlatzinca ve Chichimec kabileleri de mevcuttu. Devletin yapısı ilk dönemlerde ekonomik olarak bağlı devletçikler şeklindeyken ilerleyen dönemde idare merkezileşmiş ve cazonci adı verilen sıkı kontrol mekanizması kurulmuştur. Tarasca devleti başkenti Pátzcuaro Gölü kıyılarındaki Tzintzuntzan kentidir.[2]

Tarasca devleti Azteklerle çağdaştır ve bu iki devlet arasında çok sayıda muharebe yaşanmıştır. Azteklere yenilmeyen Tarasca devleti bu devletin kuzeybatıya doğru yayılmasına engel olmuş, sınırlarını çeşitli tahkimatlarla korumayı bilmişlerdir. Bu anlamda sınırları tanımlı ilk gerçek Mezoamerika devleti sayılmaktadır. Görece yalıtık konumundan ötürü kültürel anlamda özgün bir yerde bulunan uygarlı araç gereç, süs ve silah yapımında metal kullanan çok az sayıdaki Mezoamerika uygarlığından birisidir.

Coğrafi konum

Tarasca devletinin geliştiği bölge volkanik bir yükselti konumundadır. Lerma ve Balsas Nehri arasında yer alır. Bölge ılıman tropik bir iklime sahiptir, 2000 metre yükseklikte çeşitli göller de bulunmaktadır. Çam, meşe ve köknar ağaçlarının bulunduğu topraklar tarıma görece elverişlidir. Kuzey bölgelerde kaplıcaların bulunduğu alanda obsidyen oluşumları sıklıkla gözlemlenir. Genel olarak devlet Pátzcuaro Gölü havzasına kurulmuştur.

Tarihi

Tarasca bölgesinde MÖ 2500 yılına kadar geri giden eşya, araç gereç kalıntıları bulunmuştur. Bölgedeki yapılan arkeolojik kazılarda bulunan kalıntılarda yapılan karbon-14 testleri sonucu MÖ 1200 civarı tarihi bulunmuştur. Michoacán kültürünün öncülü olan Chupícuaro kültürü bölgede hakim olmuştur. Bu kültürün çoğunlukla göl adalarında bulunduğu ortaya çıkmıştır. Modern dönemde Tarascalara dair yazılı en önemli kaynak ise 1540 yılında Fransiskan rahibi Fray Jeronimo de Acalá tarafından yazılan Relación de Michoacán eseridir. Eser özellikle Tarasca asillerinin sözlü anlatımlarını yazılı hale getirmiştir.[3]

Kuruluş ve büyüme

Klasik dönemde Patzcuaro Gölü civarında yaşayan Purépecha dışında en az iki etnik kültürden bahsedilebilir: Jarácuaro bölgesindeki Nahuatl dilini konuşan kabile ve gölün kuzey kıyısında yaşayan Chichimeca kültürü kabilesi. Relación de Michoacán belgesine göre Tariácuri adlı kabile lideri Patzcuaro Gölü etrafındaki toplulukları bir araya getirerek güçlü bir devletin temellerini atar. 1300 yılında ilk fetih harekâtları başlar. Kendisi Pátzcuari kentinden devleti yöneten Taríacuri, oğulları Hiripan ve Tangáxoan'ı surasıyla Ihuatzio ve Tzintzuntzan kentlerinin başına getirir. Özellikle Hiripan Cuitzeo Gölü çevresindeki bölgede başarılı fetih seferleri yapmıştır. Hiripan ve Tangáxuan hakimiyet kurdukları bölgelerde bir vergi sistemi yerleştirerek güçlü bir merkezi devletin temellerini atarlar. Oluşmaya başlayan yönetici bürokrasi sayesinde fethedilen yerlerden gelen gelirler asiller ve yöneticiler arasında pay edilmeye başlanır. Tzitzipandáquare idaresindeki dönemde yeni bölgeler fethedilse de Aztek yayılması karşısında bu yeni bölgeler ya elden çıkacak ya da stratejik geri çekilme yüzünden denetimi verilecekti. 1460 yılında Tarasca devleti sınırları Pasifik Okyanusu kıyısındaki Zacatula'ya kadar genişler, Toluca vadisine içlerine kadar ilerler.[4] 1470'li yıllarda Axacatl komutasındaki Aztekler bir dizi muharebe sonrasında Tarascalıların denizle irtibatını kesecek şekilde toprak elde etse de sonunda geri çekilmek durumunda kalmışlardır. Bu başarıdan sonra Tarascalılar sınırdaki kentleri tahkim ederek bir savunma hattı oluşturmuştur.[5] Ayrıca Aztekler tarafından topraklarından kovulmuş olan Otomi[6] ve Matlatzinca halklarının sınır bölgelerine yerleşmesine izin vererek Tarasca topraklarının korunmasını sağlar. 1480 yılıyla birlikte Ahuitzohl komutasındaki Aztekler, Tarascalılara saldırılarını şiddetlendirirler. İki taraf da birbirine üstünlük sağlayamadan bölgeye gelen İspanyollar durumun tamamen değişmesine yol açar. Son bağımsız Tarasca cazonci II. Tangáxuan olur.

Çöküş

Aztek İmparatorluğunun çöküş haberinden sonra II. Tangáxuan hemen İspanyol konkistadorlara elçiler gönderir. Birkaç İspanyol elçilerle birlikte Tzintzuntzan'a gelir ve burada Tarasca hükümdarı tarafından ilgiyle karşılanır. Hernan Cortes'e Tarasca devletinin hediyesi olan altınlarla dönen elçiler Cortes'in iştahını kabartmış olur. 1522 yılında Cristobal de Olid komutasındaki bir İspanyol birliği Tzintzuntzan'a gelir. Onbinlerce askere sahip Tarasca devleti savaşmaksızın boyun eğer. Savaşmadan işbirliği yolunu seçen Tangáxuan ve Tarascalılara görece özerklik sağlanır.[7] Bölge bu tarihten sonra hem Tangáxuan hem de Cortes'e vergi verir hale gelir. İspanyollar Tangáxuan'ın vergilerin çoğunu kendisine aldığını ve kendisini hala hükümdar gördüğünü anlayınca bölgeye kötü şöhretli konkistador komutan Nuño de Guzmán'ı atar. Guzmán Tarascalı asilzade Don Pedro Panza Cuinierángari ile birlik olup Tangáxuan'ı alaşağı eder ve idam edilmesini sağlar.[8] Bundan sonra kargaşa ve şiddet olayları artar. Takip eden dönemlerde İspanyol kuklası Tarascalı liderler bölgeyi yönetecektir. İspanya'ya geri çağrılan Nuño de Guzman'ın[9] yerine gelen rahip Vasco de Quiroga yerlilerle temas kurup onları ikna ederek bölgede İspanyol hakimiyetini sağlamlaştırır.[10]

Galeri

  • Başkent Tzintzuntzan kalıntıları
    Başkent Tzintzuntzan kalıntıları
  • Tarasca kültürüne ait buhurdanlık
    Tarasca kültürüne ait buhurdanlık
  • Çakal başına sahip tanrı Uitzimángari heykeli
    Çakal başına sahip tanrı Uitzimángari heykeli
  • Tarasca kültüründe büyük öneme sahip olan Patzcuaro Gölü ve göldeki adacıklar
    Tarasca kültüründe büyük öneme sahip olan Patzcuaro Gölü ve göldeki adacıklar

Kaynakça

  1. ^ Anlamı Tzintzuntzan Krallığı dır
  2. ^ Sözlü efsanelere göre ilk hükümdar Tariácuri tarafından kurulmuş ve sonrasında Uacúsecha (Kartallar) hanedanı hüküm sürmüştür
  3. ^ Eserde Tarasca dini, toplumu, tarihi ve İspanyol istilası anlatılıyor
  4. ^ Günümüzdeki Guanajuato eyaleti içindedir
  5. ^ Örnek olarak Cutzamala kenti verilebilir
  6. ^ Çok iyi savaşçı olmalarıyla bilinen Otomiler Aztek ordusunda da çeşitli dönemlerde paralı asker olarak bulunmuşlardır
  7. ^ Benzer bir ayrıcalık da İspanyollarla işbirliği yapan Tlaxcalalılara verilmiştir
  8. ^ Guzman'ın bu dönemde yerli halk yaptıkları bazı kaynaklarda soykırım olarak nitelendirilmektedir. Ayrıca Tangáxuan'ı işkenceden sonra diri diri yakması da taktiklerinin soruşturulmasına ve en sonunda görevden alınmasına yol açacaktır
  9. ^ Hakkındaki iddiaların soruşturulmasının ardından suçlu bulunan Guzman tutuklanarak mahkûm olarak 1536 yılında İspanya'ya gönderilir. Burada 1538 yılında hapisten salıverilir ve saraydaki devlet görevine devam eder. Hakkındaki kayıtlar 1561 yılına kadardır. Bu dönem çok sık görülen yoksulluk içinde ölmüş bir asilzadedir.
  10. ^ Konkistadoların tersine yerlilere insan muamelesi yapan rahip Quiroga bugün hala bölge halkları tarafından azizlik mertebesinde sevilip sayılmaktadır

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Meksika</span> Kuzey Amerika yer alan bir ülke

Meksika, resmî adıyla Birleşik Meksika Devletleri (İspanyolca: Estados Unidos Mexicanos,

<span class="mw-page-title-main">Meksiko</span> Meksikanın başkenti

Meksiko, Meksika'nın 32 federal yapılanmasından biri, ülkenin başkenti ve nüfus bakımından en büyük şehri. "Alfa" bir küresel şehir olup, Amerika kıtasının en önemli finansal merkezlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Aztekler</span>

Aztekler, Mezoamerika'da bugünkü orta Meksika bölgesinde 14. ve 16. yüzyıllar arasında yaşamış bir Orta Amerika halkıdır. Zengin bir mitoloji ve kültürel mirasa sahip Azteklerin başkenti, günümüzde Meksiko'nun bulunduğu Texcoco Gölü'nün ortasında yer alan Tenochtitlan kentiydi. Aztekler, büyük bir uygarlık kurmuşlardı.

<span class="mw-page-title-main">Tüylü yılan</span> Maya ve Aztek kültürlerinde rüzgar ve yağmur tanrısı

Tüylü yılan, Kolomb öncesi Mezoamerika uygarlıklarında önemli doğaüstü varlık ya da tanrı.

<span class="mw-page-title-main">Toltekler</span> Kolomb öncesi Amerika uygarlıklarından biri

Toltekler, Kolomb öncesi Amerika uygarlıklarından birini oluşturan halk olup, Meksika'daki Aztek-öncesi üç kültürden biri olarak kabul edilirler. Meksika topraklarında ilk insan topluluklarına ait izler, tarihçilere göre, yaklaşık 20.000 yıl öncesine dayanır.

<i>Age of Empires II: The Conquerors</i> 2000 video oyunu

Age of Empires II: The Conquerors Age of Empires II: The Age of Kings'in genişleme paketi ve Age of Empires Serisi'nin dördüncüsü olan gerçek zamanlı strateji oyunu.

<span class="mw-page-title-main">Aztek İmparatorluğu</span> Tenochtitlan, Texcoco ve Tlacopan şehirlerinin ittifağı

Aztek Üçlü İttifakı veya Aztek İmparatorluğu, üç Aztek şehrinin ittifakıdır: Tenochtitlan, Texcoco ve Tlacopan. Bu şehir devletleri Meksika'da 1428 yılından 1521 yılına kadar İspanyol konkistador Hernán Cortés önderliğindeki İspanyollar ve yerel müttefikleri tarafından yenilinceye kadar hüküm sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Tetzkoko</span>

Tetzkoko, Meksika'da Kolomb öncesi Amerika döneminde Aztek şehir devleti. Texcoco Gölü'nün doğu kıyısında yer alıyordu ve Aztek başkenti Tenochtitlan kuzeydoğusundaydı. Şehir günümüzde Meksiko şehrine bağlı Texcoco ilçesindedir. Kolomb öncesi dönemde Texcoco Aztek Üçlü İttifakı üyesi olmuştur. İspanyol konkistadorların Meksika'yı işgal ettikleri dönemde Aztek başkenti Tenochtitlan’dan sonra en önemli ikinci kentti. Bu dönemde 450 hektarlık arazide 24 bin nüfusa sahip olduğu bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tlakopan</span>

Tlakopan, Kolomb öncesi Amerika uygarlıklarındandır, Texcoco Gölü'nün batı kıyısındadır. Aztek Üçlü İttifakı üyesi şehir devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Itzcoatl</span>

Itzcoatl 1427 ila 1440 yılları arasında hüküm süren dördüncü Aztek imparatoru. Onun döneminde Aztekler Tepanek boyunduruğundan kurtularak imparatorluklarının temellerini atmıştır.

<span class="mw-page-title-main">La Malinche</span>

La Malinche Malintzin, Malinali veya Doña Marina, Meksika Körfezi bölgesinden Nahualı kadın, Meksika'nın İspanyol konkistadorlar tarafından ele geçirilmesi sürecinde önemli rol oynamış ve Hernán Cortés'ın çevirmeni, danışmanı ve nikahsız karısı olacaktır. Cortés'den doğan çocuğu Avrupalı ve yerel halkların karışımı olan Mestizoların ilk temsilcisi sayılır. Bugün Meksika'da La Malinche hala çok zıt özellikleriyle gündemde yer alır. Çoğunlukla halkına ihanet eden bir hain olarak değerlendirilse de yeni Meksika ulusunun sembolik anası olarak da değerlendirilmektedir. İsminden türetilen malinchista Meksika'da hain anlamında kullanılmaktadır.

Tlaşkala Kolomb öncesi Amerika’da Orta Meksika bölgesinde yer alan uygarlıktır. Tlaxcala esas olarak dört ayrı şehir devletinin konfederasyonudur. Bu şehirler; Ocotelolco, Quiahuiztlan, Tepeticpac ve Tizatlan şehirleridir. Şehirler sırayla tüm Tlaşkala yönetimini alırlar.

<i>Sharpes Gold</i>

Sharpe's Honour, Bernard Cornwell’in aynı adlı roman dizisinden televizyona uyarlanan Sharpe adlı film dizisinin altıncı bölümüdür. İngiliz ITV kanalında ilk olarak 1995 yılında gösterilen filmde Sean Bean ve Daragh O'Malley başrollerdedir. Diğer bölümlerden farklı olarak konusu Bernard Cornwell tarafından yazılan hiçbir romana dayanmamaktadır.

Kolomb öncesi sanat; Kuzey Amerika, Meksika, Orta Amerika, Karayipler ve Güney Amerika'da 15. yüzyılda Avrupa'dan kolonici fetihçiler gelmeden önceki zaman dönemindeki sanat olarak kabul edilebilir. Kolomb öncesi sanat MÖ 1800'den M.S. 1500'lere kadar Amerikalarda gelişip meyve verdiği kabul edilebilir.

La Noche Triste, Kolomb öncesi dönemde Meksika bölgesini elinde bulunduran Aztekler ile bölgeyi ele geçirmek için saldıran İspanyol Hernan Cortes önderliğindeki konkistadorlar arasında 30 Haziran 1520 tarihinde yaşanan muharebeyi anlatır. Bu muharebede Aztek başkenti Tenochtitlan'da Aztek imparatoru II. Montezuma'yı rehine tutan İspanyolların imparatoru öldürmesi üzerine ayaklanan Aztekler İspanyollara saldırmış, Cortes önderliğindeki konkistadorlar ve ağırlıklı olarak Tlaxcalalılardan oluşan yerli müttefikleri büyük kayıplar vererek şehri terk etmek zorunda kalmıştır. Muharebenin adı Cortes ve diğerlerinin geride bıraktıkları ganimetler ve kaybettikleri silah arkadaşları için duydukları üzüntüyü tariflemek için kullandıkları tanımdan gelmiştir.

Instituto Nacional de Lenguas Indígenas, Meksika'da konuşulan ve 11 dil ailesinde ve 68 dil grubunda toplanan 364 yerli Kızılderili dil ve lehçesinin yok olmasını önlemek üzere devlet başkanı Vicente Fox Quesada tarafından 13 Mart 2003 tarihinde yürürlüğe konan Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas gereği kurulan federal kamu kurumudur.

<span class="mw-page-title-main">Bernal Díaz del Castillo</span>

Bernal Díaz del Castillo, İspanyol konkistador ve sonraki dönem Guatemala sömürge valisi. Dönemi özellikle sıradan askerin gözünden çok iyi anlatan Historia Verdadera de la Conquista de la Nueva España adlı eserin yazarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Amerika tarihi</span>

Amerika tarihi ilk insan yerleşimlerinden modern dönemdeki devletlere kadarki dönemi kapsar. İnsanların Bering Boğazı'ndan geçip Sibirya üzerinden Alaska'ya geçişi ile Amerikan tarihi başlar. Buzul çağının bitimi ile birlikte Amerika kıtası diğer kıtalardan izole kalmıştır. Mezoamerikan, Kızılderili ve Eskimo gibi birçok halk ortaya çıkmıştır. 15. yüzyıl'dan itibaren Avrupa kolonizasyonuna uğramıştır. Sonrasında ise bağımsızlık hareketleri ile bağımsız devletler ortaya çıktı.

<span class="mw-page-title-main">Pátzcuaro</span>

Pátzcuaro (İspanyolca: [ˈpatskwaɾo]), Michoacán eyaletinde bulunan belediye statüsünde büyük bir kasabadır. 1320'lerde kurulmuş olan kasaba önce Tarascan eyaletinin başkenti ve daha sonra tören merkezi olmuştur. İspanyollar devraldıktan sonra Vasco de Quiroga, Pátzcuaro'yu Yeni İspanya eyaleti Michoacán'ın başkenti yapmak için çalışmış fakat ölümünden sonra başkent Valladolid'e taşınmıştır. Pátzcuaro o zamandan beri sömürgeci ve yerli karakterini korumuş ve Meksika hükûmeti tarafından 111 " Pueblos Mágicos "tan biri seçilmiştir. Pátzcuaro ve ait olduğu göl bölgesi, Ölüler Günü kutlamalarının yapıldığı bir yer olarak bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Santa Clara del Cobre</span>

Santa Clara del Cobre, Meksika'nın Michoacán eyaletinin merkezinde, Pátzcuaro'ya 18 km ve eyalet başkenti Morelia'ya 79 km uzaklıkta bulunan Büyülü bir kasaba ve belediyedir. Belediyenin resmî adı Salvador Escalante olsa da ve kasaba haritalarda genellikle "Villa Escalante" veya "Salvador Escalante" olarak işaretlense de, her iki kuruluş da birbirinin yerine Santa Clara del Cobre olarak adlandırılmaktadır. Kasaba Michoacán'ın Pátzcuaro bölgesinin bir parçasıdır ve etnik olarak Purépecha halkının hakimiyetindedir. İspanyol öncesi dönemden beri bakır işleyen bu insanlar, sömürge döneminden (1519-1821) 19. yüzyıla kadar bu kasabanın bakır el sanatlarındaki hakimiyetine yol açmıştır. Ekonomik gerilemeler, 1940'lar ve 1970'lerdeki çabalar kasabanın çalışmalarını yeniden ön plana çıkarmayı başarana kadar burada endüstrinin neredeyse yok olmasına yol açtı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.