İçeriğe atla

Tar (çalgı)

Kontrol Edilmiş
Tar yakından görünüm
Tar

Tar, uzun saplı; İran, Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan ve kısmen Türkiye'de kullanılan telli bir çalgıdır. Tar (تار) kelimesi, Farsçada "tel" anlamına gelir. Tar çalan kişiye ise tarzen veya tarist denmektedir. Bu çalgının iki buçuk oktav ses sahası bulunmaktadır. 8 yıl önce UNESCO tarafından Dünya Miras Listesinde alınmıştır.[1]

Günümüzde İranlılar ve Azerbaycanlılar bu çalgının kendi kültürlerine ait olduğunu iddia ederler. Bu durumun yanı sıra iki ülkede de tar farklı şekillerde kullanılmaktadır. Kopuz'dan gelen sazlardandır. Tar; setar, dutar, pençtar ve gitar gibi enstrümanların atasıdır. Bu çalgının ne zaman ve nerede ilk olarak kullanıldığına dair elimizde pek bilgi olmamasına rağmen 10. yüzyıldan kalma birkaç şiirde tar isminin geçtiği bulunmuştur. Orta Çağ resim eserlerinde de tarın tasvirine rastlanılabilir. 1816 yılında Ebu Gasım Tebrizi’nin yağlı boya ile yaptığı “Tar çalan kız” eseri bu bakımdan ilgi çekicidir.[2] Bilinen ilk tar örneği olan şeştar, dizde çalınan bir enstrümandır. 19. yüzyılda Mirze Sadık tarın yapısında bir değişikliğe gidip tel sayısını beşten ona yükseltmiştir. Ayrıca ağırlığı yüzünden dizde çalınması gereken tarı hafifleterek göğüste çalınabilecek bir enstrüman haline getirmiştir. İran tarı, beş tellidir. Derviş Han, tara altıncı bir tel daha eklemiştir. Azerbaycan tarı ise farklı çeşitte olup, on bir telden oluşur. Türkiye'de de Azerbaycan tarı çalınmaktadır. Kars yöresinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra Siirt'te halk oyunlarının bir parçasıdır.[3] Tar’ın sesi için musikişinaslar bir benzetme de yapmışlardır. Tar’ın alt telinin(ağsim); su gibi akıcı, orta telinin(sarısim); ateş gibi yakıcı, üst telinin ise(köksim); toprak gibi sabitleyici olduğunu söylemişlerdir.[4] Tarın sesi mandolin, cümbüş ve buzuki'yi andırsa da farklı bir çalım tekniği ve repertuvarı vardır.[5]

Tar Yapımı

Üç bölümden oluşan tarın yapımı için 3 farklı ağaç kullanılmaktadır. Teknesi büyüklükleri birbirinden farklı iki çanaktan oluşmaktadır ve genellikle dut ağacından yapılır.[6] Bu dut ağaçları, tekneyi oyma işlemi yapılırken çatlamaması için ve sesinin daha güzel olması için gün ışığı alan yerlerden kesilmiş ağaçlar kullanılmaktadır. Sap kısmı genellikle ceviz gibi daha sert ağaçlardan yapılmaktadır. Kelle denen baş kısmı için ise fındık ağacı kullanılır.

Tar Türleri

Tar türleri dörde ayrılır: 86–89 cm uzunluğundaki solo tar, 83–86 cm uzunluğundaki orkestra tar, 72–76 cm uzunluğundaki öğrenci tarı ve cura tarı.[7]

Azerbaycan'da tar çalgıcıları

  • Ağaselim Sahib oğlu Abdullayev (1950)
  • Adil Geray Heybetgulu oğlu Memmedbeyli (1919-1973)
  • Adil Kamil oğlu Bağırov (1937)
  • Allahyar Aslan oğlu Cavanşirov (1907-1972)
  • Behram Meşedi Süleymanbey oğlu Mansurov (1911 -1985)
  • Baba Aliheyder oğlu Salahov (1923 - 1981)
  • Ceyran Esed kızı Haşımova (1934)
  • Ahmedhan Memmedrza oğlu Bakılhanov (1892 -1973)
  • Ehsen Aliabbas oğlu Dadaşov (1924-1976)
  • Alikram Hesen oğlu Hüseynov (1926 - 2006)
  • Aliağa Eyvaz oğlu Guliyev (1917 - 1998)
  • Firudin Yusif oğlu Alekberov (1922)
  • Firuz Aliabbas oğlu Aliyev (1950)
  • Hebib Ebdülhüseyn oğlu Bayramov (1926-1994)
  • Hacı Memmed oğlu Memmedov (1920 - 1981)
  • Kamil Alisefter oğlu Ahmedov (1920-1996)
  • Memmedhan Memmedrza oğlu Bakıhanov (1890-1957)
  • Mecnun Tebriz oğlu Kerimov (1945)
  • Mirze Sadıg Esed oğlu Sadıgcan (1846 – 1902)
  • Mirze Ferec Rza oğlu Rzayev (1847 - 1927)
  • Meşedi Zeynal Hagverdiyev (1861 – 1918)
  • Mirze Mansur Meşedi Melik oğlu Mansurov (1887 - 1967)
  • Memmedağa Memmedhesen oğlu Muradov (1921 – 1969)
  • Möhlet Hanali oğlu Müslümov (1954)
  • Nazim Kazım oğlu Kazımov (1950)
  • Neriman Bahadır oğlu Mehralıyev (1916 - 1983)
  • Server Rza oğlu İbrahimov (1930 - 2002)
  • Şirin Meşedi Hüseyn oğlu Ahundov (1878-1927)
  • Ogtay Süleyman oğlu Guliyev (1938)
  • Gurban Bahşali oğlu Primov (1880 - 1965)
  • Ramiz Eyyub oğlu Guliyev (1947)
  • Vagif Eçmir oğlu Ebdülgasımov (1942)
  • Zamig Balarza oğlu Aliyev (1950)

Kaynakça

  1. ^ "Euronews.com". 5 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ "Azerbaijans.com". 30 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ "Halk Oyunları". siirt.ktb.gov.tr. 20 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2023. 
  4. ^ "1". 26 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "www.turkishmusicalportal.org". 9 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "www.turkcebilgi.com". 2 Aralık 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ "www.turkulife.com". 18 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Zurna</span>

Zurna, Türkiye'nin birçok yerinde kullanılır. Tahta, metal ve kamış kullanılarak yapılan, yüksek sesli, bu yüzden büyük davul ile birlikte çalınan, yine bu yüzden açık havada kullanıma uygun, nefesli saz çeşididir.

<span class="mw-page-title-main">Kabak kemane</span>

Kabak kemane, Türk halk müziği'ndeki telli, yaylı ve deri kapaklı sazların tek örneğidir. Kökeni Orta Asya'ya dayanmaktadır. Kabak kemane, Türkiye’de özellikle Batı Anadolu’da Ege Bölgesi’nde) yaygın olarak kullanılan bir sazdır. Kabak, kabak kemane, rebap ve ıklığ gibi adlar ile bilinmektedir. Orta Asya Türkmenlerinin Gijek adını verdiği ve Azerbaycan halk müziğinde Kemança adıyla kullanılan çalgı da aynı köktendir. Gövdesi kabak veya hindistan cevizi, göğsü deri, iki veya üç telli olan bir halk çalgısıdır. Yörelere göre farklılık gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Bas gitar</span> enstrüman

Bas gitar, çoğunlukla dört teli olan ve kalın ses veren telli bir çalgıdır. Günümüz müziğinin vazgeçilmez enstrümanlarından biridir. Bas gitar yoğun olarak Rock, Metal, Caz, Blues, Funk, Punk ve R&B gibi müzik türlerinde kullanılır. İlk olarak Fender tarafından 1950'li yılların başlarında Fender Precision Bass modeliyle üretilmiştir.

Perküsyon veya vurmalı çalgı; bagetle, elle veya benzer başka bir çalgıyla vurma, sürtme veya ovma yoluyla ses çıkaran çalgı türüdür. Vurmalı çalgıların insan sesinden sonra en eski çalgı türü olduğu düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Dutar</span>

İran ve Orta Asya'nın birçok yerinde kullanılan Dutar; Fars, Uygur, Özbek ve Türkmen halklarıyla adeta özdeşleşmiştir. Adı, "iki tel" anlamına gelen دو تار dotār, Farsça kelimeye dayanmaktadır. Dutar'ın gövde ve sap uzunluğu.100–120 cm kadardır. Dombra gibi asıl gövde armudi biçimde ağaç oyma veya yapıştırma olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Kemençe</span>

Kemençe, rebap, keman türü yaylı çalgılarla akraba olduğu düşünülen, bir yay yardımıyla çalınan üç telli geleneksel halk çalgısının adı olup, klasik kemençe ile karıştırılmasını önlemek amacıyla Karadeniz kemençesi olarak da adlandırılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kamança</span>

Kamança veya kamançe, Azerbaycan, İran ve Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nde çalınan bir tür yaylı telli çalgıdır. Enstrümanın yapısındaki ufak değişikliklerle birlikte Kürt, Gürcü, Türkmen ve Özbek müziklerinde kullanılır. Kamança kavisli Bizans lirasının da tarihsel atası olan rebab ile akrabadır. Teller değişken gerilimli bir yay ile çalınır.

Türk halk müziği çalgıları, geçmişten günümüze Türk halk müziğinde kullanılan enstrümanlardır. Bu çalgılar telli, nefesli ve vurmalı olmak üzere üç ana başlıkta incelenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan müziği</span>

Azerbaycan müziği, Kafkas, Orta Asya ve İran ağırlıklı etkileri görülür. Tar, kemençe, ut, bağlama, balaban, zurna, kaval, nağara, garmon, tütek, tef ve davul kullanılan başlıca müzik aletleridir.

<span class="mw-page-title-main">Revan Hanlığı</span> 1747 ile 1828 yıllarında faaliyet gösteren Türk hanlığıdır. Kökeni Türk olan hanlığın bayrağında elinde kılıç tutan bir aslan sembolü vardır.

Revan Hanlığı, merkezi günümüzdeki Erivan şehrini başkent olarak seçen ve 1747 ile 1828 yıllarında faaliyet gösteren hanlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Muğam</span>

Muğam,, esas Azerbaycan müziğidir. Tasnif ve âşık ile tezat oluşturur. Muğam sözü, Arapçadaki makam sözünden türemiştir. Tahminen 14. yüzyıla kadar yakın doğu ülkelerinin ortak müziği olmuş ama daha sonra ortaya çıkan siyasi-iktisadi değişikliklerden dolayı parçalara ayrılmıştır. Klasik doğu muğamı aslen 12 tür ve 6 koldan oluşmaktadır. Asli muğamlar: Uşşak, Neva, Buselik, Rast, Irak, İsfahan, Zirefkand, Büzürk, Zengüle, Rehavi, Hüseyni ve Hicaz; kolları ise, Şahnaz, Selmek, Maya, Nevruz, Kerdaniye ve Güvaşt'tan oluşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Santur</span>

Santur,, Irak, İran ve Hindistan kökenli bir çalgıdır.

Hanende Farsça kökenli bir kelime olup müzik icra eden; şarkı okuyan, şarkıcı vb. anlama gelmektedir. Azerbaycanda Hanendelik halkın manevi âleminin sözcüsü olan türküyü ve makam sanatını yayma, yaşatma ve koruma sanatıdır. Osmanlı döneminde de kullanılagelen sözcüklerdendir; Osmanlı hanendeleri mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Berbet</span> Telli çalgı

Berbet (Farsça: بربط‎) Orta Asya menşeli mızrapla çalınan telli bir çalgıdır.Ut tipli aletler ailesine mensup olan berbetin gövdesi uda göre daha büyük, kolu ise hayli uzundur.

<span class="mw-page-title-main">Sazende</span>

Sazende Güney Kafkasya'da bir şarkıcı ile birlikte performans gösteren geleneksel çalgıcılar topluluğundaki üç müzisyenden her birine verilen addır.. Sözcük, Farsçada "inşa eden" anlamına geliyor. Sazende üçlüsü; bir tar, bir kamança ve bir def sanatçısından oluşur. Tarihsel olarak sazende kelimesi ise Anadolu, Kafkasya ve İran'da bir halk çalgısı çalan herhangi bir çalgıcı için kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tar (müzik aleti)</span>

Tar, Azerbaycan'da yaygın olarak kullanılan telli bir müzik aletidir.

Karadeniz kemençesi veya Laz kemençesi, Yunanistan ve Türkiye'de kullanılan yaylı müzik aletidir. Genellikle dörtlü aralıklarla B-E-A şeklinde akortlanmış üç teli vardır. Pontus Rumlarının önde gelen müzikal halk çalgısıdır. 11. ve 12. yüzyıllar arasında icat edildiği tahmin edilmektedir. Kemençe, birçok ahşap türünden yapılabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan müzik aletleri</span>

Azerbaycan müzik aletleri(Azerice: Azərbaycan musiqi alətləri) Azerbaycan'da, öncelikle halk çalgı aletleri topluluğunda kullanılan müzik aletleridir. Eski müzik aletleri, halkın tarihi, kültürel ve manevi anıtlarıdır. Azerbaycan halk çalgı aletlerinin sınıflandırılması Azerbaycan'da var olan çalgı aletlerinin türleri belirlenirken klasik şiirlerden alınan dizeler de çok değerli kaynaklardır.

<span class="mw-page-title-main">Muğam üçlüsü</span>

Muğam üçlüsü - Azerbaycan'ın ulusal müzik aletleri olan tar, kamança ve gaval ile performans gösteren klasik bir muğam üçlüsü, Azerbaycan muğam destgahını seslendiren geleneksel bir müzisyen topluluğu; şarkıcı ve sazende grubu.

<span class="mw-page-title-main">Temir komuz</span>

Temir komuz bir Kırgız çene arpıdır, komuz ise üç telli perdesiz bir lavtadır. Bir çalgı olarak temir komuzun üslup ve yapı bakımından komuzla hiçbir ilgisi yoktur; ancak adını diğer popüler Türk sazından alır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.