İçeriğe atla

Tao Te Ching

Tao Te Ching
İpek üzerine mürekkeple yazılmış Tao Te Ching el yazması ve Mawangdui'den (MÖ 2. yüzyıl)
YazarLaozi (trad.)[1]
ÜlkeÇin
DilKlasik Çince
KonuFelsefe
YayımMÖ 4. yüzyıl
Tam metinVikikaynak'ta Tao Te Ching

Dao De Jing (Pinyin sistemi: Dao De Jing; Yalın Çince:道德经; Geleneksel Çince: 道德經; UFA: /tâu tɤ̌ tɕíŋ/ [Dinle]; Wade-Giles sisteminde (eskimiştir) Tao Te Ching) M.Ö. 6. yy.'da, Antik Çinli bilge Laozi tarafından yazıldığı düşünülen klasik bir metindir. Eserin özgün adı Laozi dir. İki bölümden oluşur: Dao ve De. Dao evren anlayışının en temel metni sayılır. Dao/Tao, Yol demektir. De/Te, Laozi geleneğinde, yolun kendiliğindenliğinin ayırdımına varmak ve uyumsamak; Kongzi geleneğinde, erdem anlamında kullanılır. Jing/Ching, klasik eser demektir. Eserin, bambu çubuklara yazılmış halde en eski örneği 1963-74 yılları arasında Mawangdui[2] (Batı Han Hanedanlığı MÖ 206-MS 9) arkeolojik kazı sitesinde, antik mezarlardan yeryüzüne çıkarılmıştır.

Han Hanedanlığı tarihçisi Sima Qian'e göre Laozi'nin MÖ 6. yy'de yaşadığı ve Dao De Jing eserinin de o tarihlerde ortaya çıkmış olacağı öngörülür. Öte yandan, Kongzi bir bilgeyle sohbetinden sonra, ondan nasıl etkilendiğini öğrencilerine anlatırken "bir ejderha ile konuştum" diye söz eder. Birçok hayvanın en güçlü özelliğini taşıyan Çin Ejderhası, Çin anlatı geleneğinin en önemsenen imgesidir. Kongzi'nin ejderha diye anlatabildiği bilgenin Laozi'den başkası olamayacağı görüşü savunulur. Bu Laozi ve Kongzi'nin bir şekilde aynı dönemde yaş farkıyla yaşadıkları fikrini vermektedir. Bazı akademisyenler, bu bilginin kesinliğini tartışmalı bulmaktadır. Dolayısıyla Dao De Jing'in ne zaman ve kim tarafından hatta kaç kişi tarafından yazıldığı kesin olarak bilinmemektedir.[3]

Eski Çince beşbin karakterden oluşan eser Asya'daki çeşitli düşün ve öğreti okullarında derin izler bırakmıştır. Laozi, tüm kainatın oluşum ve işleyişini, yaşamın ve toplumların kainatın akışına nasıl uyum sağlayacağını, varlığın değişim ve dönüşümünü son derece kendine özgü bir gözlem, yöntem ve dil ile bu eserde anlatır.

Batı dillerine çevirileri üzerine

Çince ideogramların kendine özgü anlam ve hayal zenginliği, çevirilerin çok farklı anlamalara taşınmasına yol açmaktadır. Ancak, bu zorluk kitaba olan ilgiyi daha arttırır niteliktedir. Çin, Tayvan gibi ülkelerin kitapçılarında Dao De Jing'in farklı farklı yorumlarını bulmak mümkündür. Avrupa dillerindeki çevirilerin büyük kısmı, Dao Anlayışını bir çeşit din olduğu kabuluyle yapılmıştır. Dao De Jing kitabı dini ya da inanca dayalı hiçbir sav barındırmamaktadır. Çin'de 16. yy'dan sonra artış gösteren Hristiyan misyonerlerin döneminden kalma bu savlar, Dao De Jing'in aslına uygun çevirilerinden sonra değerini yitirmiştir. Türkçede de Dao De Jing'in birçok çevirisi bulunmaktadır. Ancak, bu çeviriler çoğunlukla Avrupa dillerinden yapılmış olduğu için çevirinin doğası gereği üçüncü kez anlam kaybına uğrama niteliği taşırlar. Türkçede doğrudan orijinal Çincesinden yapılmış çeviriler de görülmeye başlamıştır.

Dao De Jing'in günümüze ulaşan Mawangdui M.Ö. 2yy metinlerinde, Wang Bi (M.S. 226-249) versiyonuna göre bazı farklılıklar olduğu anlaşılmıştır. Bilinen eski versiyonlarından biri de Heshang Gong M.S. 1 yy tarafından yazılmıştır. Mawangdui yazıtlarındaki bulunan karakterlerin çevrilmesi 1990'lı yılların sonunda tamamlanmıştır.

Dao De Jing kitabında sıkça vurgulanan kavramlar arasında şunlar vardır: Dao, gök yer, karanlığın karanlığı, adlı oluş, adsız oluş, kendinden öylesinelik, yin yang, çi (Qi), jing, shen, De, çabasız çabalama (wu wei), boşluk ve doluluk, kainatın döngüsü, varlık hali ve hiç.

Kaynakça

  1. ^ Ellwood, Robert S. (2008), "Lao-tzu (Laozi)", The Encyclopedia of World Religions, Infobase, s. 262, ISBN 978-1-4381-1038-7, 19 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 31 Ağustos 2024 
  2. ^ "Mawangdui Silk Texts". 13 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2022. 
  3. ^ Tao-Culuk'daki Anahtar-Kavramlar - Toshihiko Izutsu

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Taoizm</span> Çin kökenli dini veya felsefi gelenek

Taoizm, Antik Çin'de ortaya çıkmıştır ve temeli Laozi'nın yazılı eseri Dao De Jing'e dayanan bir öğretidir. Dao öğretinin temelidir. Çincede yol, yürümek, konuşmak, yön, yöntem, akış vb. anlamlara işaret eder. Dao Öğretisi'nin kurucu üstadları Laozi, Çuangzi ve Liezi'dir. Bu üstadların yazıları kozmogoni yani kainat ve onun doğuşu, kainatın yasa ve ilkeleri, insan ve doğanın kainat ile bağı, toplumsal yönetişim ilişkilerinin asıl doğası üzerine kuruludur. Antik Çin'de ortaya çıkan astronomi, hekimlik ve birçok doğa bilimlerinin köksel savını oluşturmuştur. Bahar-Güz Devri ve takip eden Savaşan Eyaletler Devrinde Çin'de ortaya çıkmış Yüz Düşünce Okulu içinde yer alan en önemli birkaç akımdan biridir. Bu akımlar arasında Kongzi (Konfüçyüs) de yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Konfüçyüs</span> Çinli filozof, eğitimci ve yazar (MÖ 551–479)

Konfüçyüs ya da Kongzi, , Çinli filozof, eğitimci ve yazar.

<span class="mw-page-title-main">Sun Tzu</span> Çinli general ve askerî stratejist

Sunzı, MÖ 500'de Wu Devleti'nde yaşamış ünlü Çinli komutan, filozof ve askeri bilgedir.

<span class="mw-page-title-main">Laozi</span>

Lao Zi kimi pinyin kullanılmayan eski kaynaklarda adı Lao Tzu, Lao Tse, Laotze diye geçer. Lao Çince 'yaşlı', Zi ise 'üstad', 'bilge' anlamına gelir. Tao Düşüncesi'nin kurucusu kabul edilen önemli bir Çin düşünürüdür. Dao De Çing kitabının yazarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Zhuangzi</span>

Zhuāngzǐ MÖ 4. yüzyılda Çin'in Savaşan Eyaletler Döneminde yaşamış önemli bir bilge. Asıl adı Zhuang Zhou dur. Kendi adıyla anılan özgün eserinde insan ve doğası, doğanın işleyişi, insanın doğayla uyumlu yaşamasının yollarını anlatmıştır. Bu eser,

<span class="mw-page-title-main">Yin ile yang</span> Antik Çin felsefesinde olan felsefi dualizm görüşü

Yin ve Yang Kuramı ve İlkeleri bütün evrenin işleyişini, hareketini açıklar. Çin'de ortaya çıkmış olan kuramın tarihi tarım öncesi Avcı Toplayıcı döneme kadar uzanmaktadır. Çin ve tarih boyunca etkili olduğu sahalarda tıptan, astronomiye, kozmogoniden, tarıma, mühendisliğe kadar birçok alanda kullanılan temel bir ilke olmuştur. Bu kurama göre yin ve yang kutupları hiçbir zaman durgun olmazlar. Bu yüzden mutlak değildirler. Aksine sürekli olarak değişir ve dönüşürler. Karşıt kutuplar sürekli birlikte vardırlar. Kararlı ya da kararsız hallerde olabilirler. Karşıt kutbu olmayan hiçbir durum yoktur. kutuplara örnekler: gece ve gündüz, aydınlık ve karanlık, büzüşme ve yayılma, soğuk ve sıcak, ön ve arka, iç ve dış, alçak ve yüksek, usul ve ani, yakın ve uzak, kısa ve uzun, taze ve kart, ham ve olgun gibidir. Yin ve Yang Kuramı, insanlık tarihi boyunca ortaya çıkmış tüm bilgi ve inanç kaynakları üzerinde etki bırakmıştır.

Çin mitolojisi, Çin halk ve kültürünün biriktirdiği mitolojik ve efsanevi söylence, inanç ve tarih anlayışın bütününü tanımlar. Oxford'un Asya Mitolojisi Sözlüğü Çin mitolojisini tanımlarken şu ifadeye yer verir:

Çin mitolojisi, ..., tarih, efsane ve mitin bir karışımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tao (Taoizm)</span>

Tao veya Dao, Taoizm'in ana kavramıdır. Kesin olarak ortaya çıktığı bir tarih bilinmemekle beraber M.Ö. altıncı ve beşinci yüzyıl arasında yaşadığı tahmin edilen Lao Zi'nin Dao De Jing adlı eserinde Dao anlatılmıştır. Dao kavramının Avlayıcı Toplayıcı Topluluklar devirlerinden beri bilindiği ve sözlü olarak aktarıldığı düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Geleneksel Çin tıbbı</span> Çindeki geleneksel tıp

Geleneksel Çin Tıbbı (GÇT),, Antik Çin'de ortaya çıkıp günümüze dek süregelen ve doğu Asya'da yaygın olarak kullanılan, temeli Dao Evren Anlayışına dayanan hekimlik bilgilerinin tümüne denir. MÖ 2500-300 arasında binlerce yıl boyunca hekim ve çırak ilişkisiyle geliştirilen ve aktarılan bilgi ve deneyimler yığılarak birikmiştir. Qin Hanedanlığı'ndan itibaren ise tüm klasik eserler sistematik bir düzen içinde tekrar yazıya geçirilmiş ve Çin Tıbbı da bu klasikler arasında yer almıştır. Hekimlik alanında Huang Di- Nei Jing adlı eser yazılı en eski tıbbi kaynak olduğu gibi günümüzde de Çin Tıbbı'nda başvuru kitabı olarak kullanılmaktadır. Huang Di, efsanevi bir karakter olarak anlatılsa da özünde bu tıbbı eserin, birçok hekimin deneyim ve yöntemlerinin derlemesi olduğu görüşü hakim dir. Rahatsızlıkların kökeni incelenirken Dao evren anlayışı ilkelerini temel alır. Sinosfer'de binlerce yıldır yaygınca kullanılmaktadır. Çin Tıbbı'nda, akupunktur, Çin Tıbbı bitkileri, Çin Tıbbı beslenmesi, çigong, tuina, kupa çekme, vs. gibi tedavi yöntemleri bir bütün olarak uygulanır. Çin Tıbbı'nın kuramsal yapısını, Çi ve Kan kuramı, Yin Yang ve Beş Unsur karşıtlık ve döngüsellik ilkeleri, Zang Fu Kuramı gibi kök kuramlar üzerine örmüştür.

Wade-Giles, Pekin'de kullanılan Mandarin formu üzerinde kurulu Çince romanizasyon sistemidir. 19. yy. ortalarında Thomas Wade tarafından üretilen bir sistem üzerine gelişmiştir ve Herbert Giles'e ait 1892 basımı Çince-İngilizce sözlük ile son haline gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Shujing</span>

Shujing veya "Tarih Klasiği" Antik Çin tarihindeki olayları konu alan kayıtların bir derlemesidir. Sıklıkla Shàngshū yani "Saygın Evrak" (尚書/尚书) veya sadece Shū (書/书) yani "Evrak" olarak da anılır. Eserin ismi Batı dillerine farklı şekillerde çevrilmiştir: "Tarih Klasiği", "Evrak Klasiği", "Tarih Kitabı" ve "Evrak Kitabı" gibi.

<i>Savaş Sanatı</i> Sun Tzu tarafından MÖ 6. yüzyılda yazılmış savaş kitabı

Savaş sanatı, Bingfa Sun Zi tarafından MÖ 6. yüzyılda yazılmış, silahlı kuvvetlerin temel ilkelerini ortaya koyan antik çince bir kitap dır. Kitap 13 bölümden oluşur. Her bölüm farklı askerî strateji ve taktiği içerir. Kitapta tüm strateji ve taktikler Dao Evren Anlayışı ilkeleri üzerine kuruludur. Dao anlayışında, yapmaktansa yapmamayı yeğlemek Wu Wei, kendiliğindenliğe bırakmak Ziran sürekli anımsatılır. YiJing, Değimler Kitabın'da sadece iki durumda savaş zorunludur: Bir, istilaya uğramışsan; iki, bir tiranlık tarafından sürekli baskı altındaysan. Sunzi: "Savaş, halkların başına gelebilecek en büyük tehlikedir. Ölüm kalım meydanıdır. Ya kalırsın, ya yok olursun yolu dur. Çok hassas şekilde hesabı yapılmaldır". En yüce komutan; savaşı, savaşmadan kazanan dır. Bingfa yok etmektense, yaşamda tutmayı öne çeker. Ordu düzeni, meydanın koşulları, taktik geliştirme, maliyet, manevra gibi onüç başlık altında kuvvetin ilkeleri ve kullanımı, hareketin felsefi omurgası ortaya serilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Xun Kuang</span> Çinli Konfüçyüsçü filozof

Xun Kuang, yaygın olarak Xunzi lakabıyla da bilinir; Savaşan Devletler Çağı'nda yaşamış ve Yüz Düşünce Okulu'na katkıda bulunmuş Çinli Konfüçyüsçü filozof. Xunzi olarak bilinen bir kitap geleneksel olarak kendisine atfedilir. Xunzi'nın öğretileri, Han Hanedanı'nın resmî devlet doktrinlerinin oluşturulması üzerinde etkiliydi, ancak Tang Hanedanı döneminde Xunzi'nın etkisi Mensiyüs'a göreceli olarak azaldı. Kendi eserlerinde Konfüçyüs, Mensiyüs ile Zhuangzi gibi şahısların yanı sıra mantıkçılar Mozi, Hui Shi ile Gongsun Long ve "Legalistler" Shen Buhai ile Shen Dao'a atıfta bulundu. Erken Çin tarihinde ilk kez Laozi'dan şahıs olarak bahseder ve Taoist öğretilerini reddetmekle beraber Taoist terminoloji kullanır.

Saman Köpek, Antik Çin'de samandan yapılmış, sonbahar bayramlarında kullanılan kukla köpeklere denir. Bu kukla köpekler bayramın en değerli öğesidir. Törenden sonra işi bitince, hiçbir önemi kalmaz ve atılır. "Değerli olmak" insansal dünyaya, "Kullanışlılık" ise doğaya hastır. Çuangzi'nin "Göğün döngüleri" hikâyesindeki anlatımda ise; Törende özenle sarılıp kutuya konan ve değer verilen saman köpek tören bitince işi biter, oradan geçen biri de aşını pişirmek için kırıp yakacak olarak kullanır.

Wang Bi, Dao Düşünce Okulu'ndandır. Han Hanlığı'nın bitiş dönemlerinde yaşamış düşünürlerdendir.

Wu wei, "eylemsiz, çabasız, hareketsiz" anlamına gelen bir kavramdır. Çoğu zaman "tembel kalmak ya da edilgen olmak" olarak algılanan wu wei kavramı özgün metinde doğanın akışına müdahale etmeden durulaşarak ona uyum sağlamayı anlatır. Wu wei, Laozi'nin (MÖ-5yy) Dao De Jing adlı klasiğinde geçen bir kavramdır. Klasik esere göre, katıksız şekilde doğaya uyum sağlayan insan sahip olmak, hükmetmek, düzen sağlamak gibi olgulara ihtiyaç duymaz. En uygun yönetim, yönetim gereği olmayan yönetimdir. Bilgi ve arzuları kullanarak insan veya herhangi bir varlık üzerinde müdahaleyi yıkıcı eylem olarak görür.

<i>Zhuangzi</i> (kitap)

Zhuangzi, ideal Taocu bilgenin kaygısız doğasını örnekleyen hikâyeler ve anekdotlar içeren geç Savaşan Devletler Çağı dönemi eski bir Çin metnidir. Geleneksel yazarı "Usta Zhuang" (Zhuangzi) olarak adlandırılan Zhuangzi, Tao Te Ching ile birlikte Taoizm'in iki temel metninden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Guodian-Chu-Şeritleri</span>

Guodian Chu Şeritleri Çin'in Hubei Eyaletin'de, Jingmen Şehrin'in Guodian mezrasında 1993 senesinde kazılar sonucu bulunan türbelerden 1 no.'lu Chu Türbesinde çıkan bambu üzerine yazılmış fiş şeritlere denir. Bu şeritleri çok önemli kılan özelliği ise Laozi'nin Dao De Jing adlı eserinin ve Kongzi (Konfüçyüs) okulunun önemsediği klasiklerin yazılı en eski nüshası olmalarıdır. MÖ 300lere Uzanan Chu Fişlerinin tarihi, Savaşan Eyaletler dönemine denk düşer. Guodian, Qin hanedanlığından önce hüküm sürmüş olan Zhou Hanedanlığı'nın yönetimi altındaki küçük beyliklerden biri olan Chu Eyaletinin o zamanki başkenti Ying'in sadece 9 km kuzeyinde bulunuyor. Bölge adeta türbeler kompleksidir. Chu Şeritleri standard Çinceye dönüştürülerek 1998 yılında Guodian'da çıkan Chu Bambu Şeritleri adıyla basılmıştır.

Jing Fang, doğum adı Li Fang, mahalli isim Junming, Han Hanedanlığı döneminde bugünkü 東郡頓丘 'da doğdu. Çinli bir müzik teorisyeni, matematikçi ve astrologdu. Daha çok müzik ölçümleri alanındaki çalışmalarıyla tanınmasına rağmen, ay ve güneş tutulmalarının temel mekaniğini de doğru bir şekilde tanımlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Jean-Pierre Abel-Rémusat</span> Fransız Sinolog (1788 – 1832)

Jean-Pierre Abel-Rémusat, en çok Collège de France'da ilk Sinoloji Kürsüsü kurucusu olarak bilinen bir Fransız sinologdu. Rémusat genç bir adam olarak tıp okudu, ancak bir Çin şifalı bitki incelemesini keşfetmesi onu Çin diline çekti ve beş yılını kendi kendine okumayı öğretmekle geçirdi. Çince konularda çok sayıda iyi karşılanan makale yayınladıktan sonra, 1814'te Collège de France'da Çince üzerine bir kürsü oluşturuldu ve başına Rémusat geçti.