Tanrıça Pele

Hawaii dininde Tanrıça Pele yanardağların ve ateşin tanrıçası ve Hawaii Adaları'nın yaratıcısıdır. Genellikle bir saygı göstergesi olarak "Madam Pele" veya "Tūtū Pele" olarak anılan Pele, Hawaii mitolojisinde bilinen bir tanrıdır ve antik Hawaii'den kalıcı bir figür olarak çağdaş varlığı ve kültürel etkisi ile dikkat çekmektedir. Tanrıçanın lakapları arasında Pele-honua-mea ("Kutsal toprakların Pele'si") ve Ka wahine ʻai honua ("Toprak yiyen kadın") bulunmaktadır.

Pele, yüce varlıkların soyundan gelen Papa ya da Toprak Ana ve Wakea yani Gök Baba'nın soyundan gelen Haumea adlı dişi ruhtan doğmuştur. Pele, eski Hawaii ilahilerinde "Kutsal toprakları şekillendiren" olarak da anılır.

Pele tutkulu ve ateşli mizacıyla ünlüdür ve adaları ziyaret eden pek çok kişi onun gücü ve yıkımıyla ilgili hikayeler duyacaktır. Haumea'nın altı kızı ve yedi oğlundan biri olan Pele'nin kardeşleri arasında Kane Milohai, Kamohoalii, Namaka'nın yanı sıra aynı adı taşıyan 13 kız kardeşi vardır.

Pele'nin Hawaii'ye nasıl geldiğine dair çok fazla efsane vardır. Yaygın bir efsaneye göre Tahiti'deki Honua-Mea'da doğan Pele, sert mizacı ve kız kardeşi Namakaokahai'nin kocasını baştan çıkarması nedeniyle babası tarafından uzaklara gönderilmiştir. Hawaii Adaları'na giden yolu bulmuş ve burada sayısız aşkı, sadakatsizlikleri, kan davaları ve öfkeli patlamaları'yla efsane üstüne efsane oluşmuştur.

Bilinen bir başka hikayeye göre Pele'nin ağabeyi Kamohoalii (köpekbalıklarının kralı) Pele'ye büyük bir kano vermiş, o da kardeşleriyle birlikte bu kanoyu alıp denize açılmış ve sonunda Hawaii'ye ulaşmıştır. Adalara vardığında Kauai'ye ayak bastı ve burada kız kardeşi Namakaokahai tarafından saldırıya uğradı ve ölüme terk edildi. Efsaneye göre iyileşmeyi başarmış ve Oahu'ya kaçmış, şuan Diamond Head olarak adlandırılan krater de dahil olmak üzere ateş çukurları kazmıştır.

Ada zinciri boyunca Molokai adası ve Haleakala yanardağını yaptığı söylenen Maui adasına gitti. Pele'nin hayatta kaldığını öğrenen Namakaokahai, Maui'ye gitmiş ve ikisi Hana yakınlarında destansı bir savaşa girmiş, Pele burada kız kardeşi tarafından parçalanmış ve bir tanrı haline gelerek Hawaii Adası'ndaki Mauna Kea'da bir ev bulmuştur. Orada son ateş çukurunu, Kilauea'nın zirvesindeki Halemaumau Krateri'ni kazdı ve pek çok kişi onun bugün de burada yaşadığına inanıyor.

Bir başka hikâyeye göre ise Pele, su tanrısı Kamapuaa ile kısa süreli -ve şiddetli- bir evlilik yapmıştır. Bu hikayeye göre Pele, Kamapuaa'yı Helemaumau'daki evlerinden uzaklaştırmış ve öfkeyle onu lav nehirleriyle Pasifik Okyanusu'na kadar kovalamıştır. Bu hikaye hidrovolkanik bir patlamanın şiddetli ve patlayıcı deneyimini sembolize etmek içindir, ancak Hawaii patlamaları çok daha barışçıldır. Pele'nin sadık takipçileri Kilauea'da sık sık meydana gelen lav patlamalarının Pele'nin hayatta olduğunu ve hala burada evinde olduğunu hatırlattığına inanmaktadır.

Pele sadece kendi soylarıyla değil aynı zamanda diğer tanrılarla da savaşmıştır. Örneğin Polinezya Mitolojisi'nden Milu ve Ulupoka ile birden fazla savaşa girmiş, bazılarını kazanmış bazılarını kaybetmiştir.

Eğer bir gün Hawaii'yi ziyaret ederseniz, muhtemelen duyacağınız ve dikkate almanız gereken bir Pele efsanesi var. Bu efsane Pele'nin, adada bulunan lav taşı alıp evine götürenlere uyguladığı bir lanet. Bazı kamaaina (yerel sakinler) de dahil olmak üzere pek çok kişi bunun sadece bir efsane olduğuna inansa da, bugüne kadar binlerce lav taşı, kötü şans ve talihsizlik yaşadıklarında ısrar eden dünyanın dört bir yanındaki turistlerden tarafından adaya geri gönderilmiştir..

Pele genellikle bir gezgin olarak tasvir edilir ve tanıdık ve popüler tanrıçanın yüzlerce yıldır ada zinciri boyunca, ama özellikle volkanik kraterlerin yakınında ve dünyanın en aktif yanardağlarından biri olan Kilauea'daki evinin yakınında görüldüğü rapor edilmiştir.

Bu görüntülerde ya çok uzun boylu, güzel bir genç kadın ya da genellikle beyaz bir köpeğin eşlik ettiği çirkin ve zayıf yaşlı bir kadın olarak görünür. Efsaneyi iyi bilenler, Pele'nin insanları sınamak için bu yaşlı dilenci kadın formunu aldığını söylerler. Onlara paylaşacak yiyecek veya içecekleri olup olmadığını sorar. Cömert davranıp onunla paylaşanlar ödüllendirilirken, açgözlü ya da kaba davrananlar evleri ya da diğer değerli eşyaları yok edilerek cezalandırılır.

^[1][2][3][4]

1. ^ Patricia ' Iolana, PhD. "TuTu Pele: The Living Goddess of Hawai'i's Volcanoes". 11 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2024. 
2. ^ Nimmo, H. Arlo (14 Ekim 2011). Pele, Volcano Goddess of Hawai'i: A History (İngilizce). McFarland. ISBN 978-0-7864-8653-3. 
3. ^ Wong, Alia (10 Mayıs 2018). "Madame Pele's Grip on Hawaii". The Atlantic (İngilizce). 10 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
4. ^ "Pele". Digital Collections. 22 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.