İçeriğe atla

Tanrısal olasılık yelpazesi

Richard Dawkins tarafından Tanrı Yanılgısı kitabında popülerleştirilen bu tanrısal olasılık yelpazesi, bir kişinin kendi inançlarını, herhangi bir tanrının var olmasına yönelik olasılığa göre kategorize etmesini mümkün kılan bir ölçektir.

Ateizm, teizm, agnostisizm

J. J. C. Smart, ateizm ile agnostisizm arasındaki farkın belirgin olmadığını ve kendini hevesli bir şekilde agnostik olarak tanımlayan birçoklarının aslında ateist olduklarını savunmaktadır. Ona göre bu hatalı isimlendirme, mantıksız bir felsefi şüphecilikten kaynaklanmaktadır. Bu tip bir şüphecilik, bizlerin dünya hakkında hiçbir iddiada bulunamamıza neden olmaktadır. Bunun yerine, şu analizi önermektedir:

Kendini teist, ateist veya agnostik olarak tanımlayan birinin argümanının uygunluğunu ve uygunsuzluğunu düşünelim (bu kişiye 'Philo' adını verelim). Philo'nun, birçok olasılığı incelediğini düşünelim. Eğer ki elindeki kanıtların, tanrının var olma olasılığını bire yakın çıkarıyorsa, Philo kendini teist olarak tanımlayacaktır. Eğer ki olasılık sıfıra yakın olursa, kendisini ateist olarak tanımlayacaktır. Eğer ki olasılık ortada bir yerlerde çıkacak olursa, kendini agnostik olarak tanımlayacaktır. Sınıflandırma konusunda katı kurallar yoktur, çünkü sınırlar muğlaktır. Eğer gerekirse, tıpkı orta yaşlı birinin kendisine kel deyip dememek konusunda kararsız kalması gibi, kendini daha açık bir şekilde izah etmelidir..[1]

Dawkins'in formülü

Richard Dawkins.

Tanrı Yanılgısı kitabında Richard Dawkins, "Tanrı'nın varlığına yönelik iddianın herhangi bir diğer hipotezden farksız olduğu" konumunu savunmaktadır. Dolayısıyla kesinlik bildiren iki uç arasında süreğen bir "olasılıklar skalası" geliştirmektedir. Bu skala üzerinde yedi adet "kilometre taşı" bulunmaktadır. Dawkins, bir kişinin tanrısal (teistik) olasılıklar yelpazesindeki yerini tanımlamak için özet halinde de olsa net tanımlar önermektedir. Bu "kilometre taşları" şu şekildedir:[2]

  1. Güçlü teist. Tanrı'nın var olma olasılığı %100'dür. C. G. Jung'un deyimiyle: "Ben inanmıyorum, biliyorum."
  2. Fiili teist. Tanrı'nın var olma ihtimali çok yüksek; ama %100 değil. "Kesin olarak bilmiyorum; ancak büyük olasılıkla bir Tanrı'nın var olduğunu düşünüyorum, bu yüzden hayatımı onun var olduğu varsayımıyla yaşıyorum."
  3. Teizm eğilimli. %50'den daha yüksek; ancak çok da yüksek değil. "Hiç emin değilim; ancak Tanrı'nın var olduğuna inanmaya meyilliyim."
  4. Tamamen tarafsız. Tam olarak %50. "Tanrı'nın varlığı ve yokluğu tam olarak eşit olasılığa sahiptir."
  5. Ateizm eğilimli. %50'den daha düşük; ancak çok da düşük değil. "Tanrı var mı bilmiyorum; ancak şüpheci olmayı tercih ediyorum."
  6. Fiili ateist. Tanrı'nın var olma olasılığı çok düşük; ancak %0 değil. "Kesin olarak bilmiyorum; ancak bana göre Tanrı'nın var olma olasılığı fazlasıyla düşüktür. Bu yüzden yaşantımı onun var olmadığı varsayımıyla yaşıyorum."
  7. Güçlü ateist. "Tıpkı Jung'un bir Tanrı olduğundan emin olması gibi, ben de orada bir Tanrı olmadığını biliyorum ve bundan eminim."

Dawkins'in iddiasına göre dünyada kendisini "1" numaralı kilometre taşıyla tanımlayacak çok fazla sayıda insan vardır. Bunun nedeni, dinî doktrinin şüpheye karşı katı tavrıdır. Buna karşılık, birçok ateist kendisini "7" numaraya yerleştirmez; çünkü ateizm kanıt yetersizliğinden doğar ve kanıtlar, ateist bir insanın fikrini her an değiştirebilir. Dawkins, kendini resmî olarak "6" numaraya yerleştirmektedir. Buna karşılık, öncesinde Bill Maher[3] ile, sonrasında ise Anthony Kenny[4] tarafından yapılan röportajlarda kendisi için "6.9"un daha uygun olabileceğini belirtmiştir.

Ayrıca Bakınız

Kaynakça

  1. ^ Smart, Jack (2004). "Atheism and Agnosticism". Stanford Encyclopedia of Philosophy. 23 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2007. 
  2. ^ Dawkins, Richard (2006). The God Delusion. Bantam Books. s. 50. ISBN 0-618-68000-4. 
  3. ^ "Richard Dawkins on Bill Maher". YouTube. 11 Nisan 2008. 17 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2012. 
  4. ^ Bingham, John (24 Şubat 2012). "Richard Dawkins: I can't be sure God does not exist". The Telegraph. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2012. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Tanrı ya da ilah, Klasik teistik inanç sistemlerinde Mutlak Varlık, Mutlak Benlik ve tüm varoluşun temel kaynağı olarak görülen varlık. Tek tanrılı inançlarda evrenin tek yaradanı ve yöneteni olarak kabul edilir. Çok tanrılı inançlarda genelde ilahların cinsiyeti bulunur ve eril olanlarına tanrı, dişi olanlarına tanrıça denir. Tektanrılı ve henoteistik inançlardaki Tanrı kavramını tanımlamak için ise sadece tanrı sözcüğü kullanılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Agnostisizm</span> Tanrının varlığının bilinemeyeceğini savunan öğreti

Agnostisizm ya da bilinemezcilik, en yaygın ve bilinen tanımıyla, tanrı veya tanrısal varlıkların bilinemez veya varlığı ile birlikte yokluğunun da kanıtlanamaz olduğunu savunan bir felsefi görüştür. Agnostik düşünce epistemolojik alanda yer alan bir felsefi görüş olmakla birlikte, zayıf agnostisizm, güçlü agnostisizm gibi alt türlere ayrılır. Bununla birlikte agnostik felsefe varsayımların, özellikle tanrı gibi daha yüksek bir otoritenin varlığına veya yokluğuna ilişkin teolojik varsayımların bilimsel olarak hiçbir zaman açıklanamayacağı görüşündedir. Bu fikir akımının destekçilerine agnostik denir. Agnostisizm kendi içinde de farklı görüşlere ayrılır.

<span class="mw-page-title-main">Ateizm</span> Tanrının varlığını reddeden öğreti

Ateizm ya da tanrıtanımazlık, Tanrı'nın, tanrıların, doğaötesi inançların ya da ruhani varlıkların reddidir. Bu fikirde olanlara ateist ya da tanrıtanımaz denir.

Tanrı'nın varlığıyla ilgili argümanlar filozoflar, teologlar ve diğer düşünürler tarafından öne sürülmüştür. Felsefi terminolojide, Tanrı'nın varlığı problemi, tanrı ontolojisinin bilgi kuramı ile ilgilidir. Bilgi kuramı, epistemoloji, bilgiye olan yaklaşımı, doğru bilgiye nasıl ulaşılacağını inceler. Ontolojiyse, varlık/yokluk konuları üzerindeki argümanlardan oluşur. Yani, tanrı ontolojisinin bilgi kuramı, Tanrı'nın var olup olmadığı konusunda nasıl akıl yürüteceğimiz üzerinedir.

<span class="mw-page-title-main">Richard Dawkins</span> İngiliz biyolog, etolog ve yazar

Clinton Richard Dawkins, Britanyalı etolog, evrimsel biyolog ve yazar. Oxford Üniversitesi bünyesinde 1995 yılında Charles Simonyi tarafından oluşturulmuş Bilimin Kamu Tarafından Anlaşılması için Smonyi Kürsüsü'nde 2008 yılında emekli oluncaya kadar görev yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Daniel Dennett</span> Amerikalı filozof

Daniel Clement Dennett, Amerikalı filozof ve bilişsel bilimcidir. Araştırmaları genellikle zihin felsefesi, bilim felsefesi ve biyoloji felsefesi üzerine odaklanmıştır, özellikle evrimsel biyoloji ve bilişsel bilimle ilişkisini inceler.

<i>Tanrı Yanılgısı</i> Richard Dawkinsin en mühim eserlerinden bir tanesi

Tanrı Yanılgısı, Britanyalı ünlü etolog Richard Dawkins'in 2006 yılında Birleşik Krallık'ta The God Delusion ismi ile yayımladığı, uluslararası en çok satanlar listesinde yer almış kitaptır. Tanrının neredeyse mutlak denebilecek bir şekilde var olmadığını, dinin, toplum ve özellikle de çocuklar üzerinde zararlı etkileri olduğunu iddia eden kurgusal olmayan bir düzyazı kitabıdır. Türkiye'de Kuzey Yayınları tarafından Temmuz 2007'de yayımlanmıştır. Kitabın içeriğinde bir kişinin kendi inançlarını, herhangi bir tanrının var olmasına yönelik olasılığa göre kategorize etmesini mümkün kılan bir teistik olasılık skalası da vardır. Bu skala Dawkins Skalası olarak da adlandırılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yehova</span> יהוה (YHVH)nin Adonayın sesli harfleriyle transliterasyonlarından biri

Yehova/Yehovah, Tanah'ta bahsi geçen Tanrı'nın adının (יְהֹוה) olası bir telaffuz şeklidir. İsmin orijinali İbranice 4 adet sessiz harften oluşur ve orijinal İbranice metinlerde 6 bin 828 defa YHVH kullanımı yer alır.

Ateistlerin nüfus dağılımının saptanması oldukça zordur. Pek çok insan "ateizm" ve onunla alakalı olan terimleri yorumlama konusunda ayrıma düşmektedir. Bunun yanında ateizm, din karşıtı inançlar ve teizm karşıtı inançlar arasında kesin bir ayrım yapmak mümkün değildir. Üstelik pek çok ateist, bulundukları toplumun sosyal baskıları yüzünden kendi kimliklerini ifade edememektedir. Sayıca çok az olmalarına rağmen ateist yönetimlerde de tam tersi bir durum söz konusu olabilmektedir. Tüm bu olumsuzluklara rağmen bir araştırmaya göre dünya nüfusunun %2.5'i kendini ateist, %12.7'si ise kendisini dinsiz olarak tanımlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sonsuz maymun teoremi</span> Bir matematik teoremi

Sonsuz maymun teoremi, bir daktilonun tuşlarına sonsuz bir süre boyunca gelişigüzel basan bir maymunun belirli bir metni neredeyse kesin olarak yazabileceğini ortaya koyan matematik teoremidir.

<span class="mw-page-title-main">Agnostik ateizm</span> Hem ateizmi hem de agnostisizmi kapsayan bir felsefi görüş

Agnostik ateizm ya da diğer tanımıyla ateist agnostisizm, hem ateizmi ve hem de agnostisizmi içine alan bir felsefi görüştür. Agnostik ateistler, herhangi bir tanrıya ve tanrısallığa inanmadıkları için hem ateist, aynı zamanda kesin olarak herhangi bir tanrının var olup olmadığını bildiklerini iddia etmedikleri için de agnostiktir. Agnostik ateist bir kişi, bir veya daha fazla tanrının var olduğuna inanan ama hakkında mutlak bilgi sahibi olduğunu iddia etmeyen bir agnostik teist kişinin zıddı olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Euthyphron ikilemi</span> Platonun yarattığı, ahlakın kökeni üzerine etik problem

Euthyphron ikilemi ya da İlahi buyruk teorisi ilk kez Platon'un Euthyphron ile diyaloğunda ortaya atılmış olan felsefi ve teolojik problem. Kısaca "ahlaki davranışlar tanrı tarafından emredildiği için mi ahlakidir, yoksa ahlaki olduğu için mi tanrı tarafından emredilmiştir" şeklinde bir sorudan ibarettir ve 2400 yıldır din felsefesinin temel sorularından biri olmuştur. İkilem tek tanrılı dinlerdeki teolojik tartışmalarda küçük bir farklılıkla yeniden kurulmuştur. İkilemde ya birinci ya ikinci seçenek tercih edilmek zorunda kalınmış, Hristiyanlıkta Ockham ile Augustinus, İslamiyette de Eş'ariyye ve Mutezile akımları iki farklı ucu desteklemiştir. Din felsefesindeki bu tartışma bugün de canlılığını korumaktadır.

Apateizm ya da tanrıumursamazlık, tanrının veya tanrıların varlığı veya yokluğu konusunda ilgisiz, kayıtsız kalma durumudur. Bir apateist, tanrının veya tanrıların var olduğu veya olmadığı yönündeki iddiaları kabul etmek veya reddetmekle ilgilenmez. Bir inanç, iddia veya bir inanç sisteminden ziyade bir tutum olarak nitelendirilir.

Ateistlere karşı ayrımcılık, diğer kişiler tarafından ateist olarak imlenerek zulüm görmek ve ayrımcılığa uğramaktır. 13 farklı ülkede ateist olanlar idam ile cezalandırılmaktadır.

Yeni Ateizm, bazı yirmi birinci yüzyıl ateistleri tarafından ileri sürülen bir akımdır. Bu modern ateizm ve laiklik akımı, din eleştirmenleri olarak da bilinen, batıl inanç, din ve usdışılıkçılık gibi görüşlerin anlayışla karşılanmaması gerektiğini; tam tersine, özellikle de bunların etkilerinin devlet, eğitim ve politikada hissedildiği her dönemde bunlarla mücadele edilmesi, bunların eleştirilmesi ve yalanlarının açığa çıkarılması gerektiğini düşünen bir grup yazar ve düşünür tarafından savunulmaktadır. "Yeni Ateizm" terimi, Gary Wolf tarafından 2006 yılında Wired dergisinde yayımlanan bir makalede ilk defa kullanılmıştır.

Ateizme genel bir bakış ve güncel bir rehber olarak aşağıdaki ana hatlar verilmiştir:

<span class="mw-page-title-main">Platon Akademisi</span> Dünyadaki ilk yükseköğretim kurumu

Platon Akademisi, Antik Yunanistan'da Atina'da Platon tarafından kurulan bir felsefe okuluydu. Akademi, Helenistik dönem boyunca, MÖ 83 yılında Philo'nun ölümünden sonra sona erene kadar şüpheci bir okul olarak kalmıştır. Platon Akademisi büyük olasılıkla MÖ 86 yılında Roma diktatörü Sulla tarafından yıkıldığı düşünülmektedir.

Din karşıtlığı (Antireligion), her türlü dine karşı çıkmaktır. Örgütlenmiş dine, dinî ayinlere ve dinî kurumlara karşı çıkmayı içerir. Din karşıtlığı terimi, örgütlenmiş olsun ya da olmasın belirli doğaüstü ibadet veya uygulama biçimlerinin karşıtlığı olarak da kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Dinsiz nüfusa göre ülkeler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Dinsizlik; deizmi, agnostisizmi, ignostisizmi, din karşıtlığını, ateizmi, şüpheciliği, letsizmi, dindar olmayan spiritüalizmi, özgür düşünceyi, antiteizmi, apateizmi, inançsızlığı, pandeizmi, seküler hümanizmi, dindar olmayan teizmi, panteizmi, panenteizmi ve yeni çağı da kapsayabilecek çeşitliliktedir.

Negatif ateizm veya zayıf ateizm, bir kişinin tanrıların var olduğuna inanmadığı ancak kesin olarak var olmadıklarını açıkça iddia etmediği bir bir ateizm türüdür. Pozitif ateizm veya güçlü ateizm ise hiçbir tanrının var olmadığını ileri süren ateizm türüdür.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.