Tang'ın Karahoca seferi

Tang'ın Karahoca seferi ya da Çin kaynaklarında bilinen adıyla Gaochang, 640'ta Tang Hanedanlığı imparatoru Li Şimin'in emriyle Tarım Havzası'ndaki Karahoca vaha devletçiğine düzenlenen askerî harekâttır. Sincan bölgesindeki Turfan üzerinde kurulu bir vaha devletçiği olan Karahoca, Batı Göktürk Kağanlığı ile kurduğu ittifak uyarınca Göktürk askerleri tarafından korunmaktaydı. Ancak, Tang güçlerinin devletçiğe ulaşmasıyla Göktürk askerleri geri çekildi ve Karahoca'nın kralı Tang'a teslim oldu. Böylece, Karahoca Tang Hanedanlığı'nın himayesi altına girdi.

Arka plan

Zaman zaman Çin egemenliğinde kalan Karahoca bölgesi, Tang'dan önceki hanedanlıklar döneminde oldukça yoğun bir Çinli nüfus barındırmıştır.^[1] Bu nedenle, dönem içerisinde Karahoca'daki en baskın kültür Çin kültürü olmuştur. Bunda, Tarım Havzası'ndaki vaha devletçiklerine en yakın konumdaki devletin Tang Hanedanlığı olmasının da büyük tesiri vardır. Karakhoja, 498'den sonraki dönemde Ku kraliyet ailesinin eline geçmiş ve bu hanedan tarafından yönetilmiştir. Karahoca, Tarım Havzası'ndaki vaha devletçikleri arasındaki en çok Çinlileşen yönetimdir.^[2] Ku hanedanı döneminde, Karahoca'nın resmî dili ÇinceDolarak kullanılmış, okullardaki öğretim Klasik Çince ile verilmiş ve devlet bürokrasisi Çin imparatorluk geleneği üzerine inşa edilmiştir.^[1]

Sefer

638'de, ülke içerisindeki otoritesini bir nebze olsun güçlendiren Batı Göktürk Kağanı Yukuk Kağan, Karahoca'ya askerî koruma sağlamayı teklif etti. Batı Türklerinin bu teklifiyle, Karahoca, Orta Asya ile Tang Çini arasındaki rotayı kapattı ve böylece İpek Yolu ile Çin'in bağlantısı kesildi. Bu duruma tepki olarak, Çin imparatoru Li Şimin, kumandan Hou Yunci komutasındaki orduyu Karahoca üzerine sevk etti. Ordu 640'ta Karahoca'ya ulaştı ve Karahoca'yı ele geçirdi. Karahoca'yı savunmak için buraya gönderilen Göktürk kuvvetleri Çin ordusu Karahoca'ya ulaşmadan buradan ayrıldı.^[3] Vaha devletçiğinin kralı olan Qu Wentai'nin oğlu Tang güçlerine teslim oldu ve Çin Karahoca'yı ilhak etti.^[1]

Sonrası

Karahoca'nın ilhakından sonra, bu vaha devletçiği Çin'in bir vilayeti olarak tanımlanarak Tang yönetimine geçti. Böylece Karahoca, Anksi Protekratlığı'nın bir parçası hâline getirildi.^[1] Toprak rejimini düzenleyerek denk alan sistemini uygulamak amacıyla, bu ilhakın ardından Karahoca'da bir nüfus sayımı yapıldı.^[4] Bu nüfus sayımının sonuçlarına göre, Turfan'daki 8.000 hanede 37.700 kişi yaşamaktaydı.^[5]

Karahoca'nın düşmesi, Karaşehir'in Tang'a karşı şüphelerinin artmasına neden oldu.^[6] Bölgede konuşlandırılan Çin askerlerinden endişelenen Karaşehir, Batı Göktürkleriyle ittifak kurdu.^[7] Ancak Tang, 644'te Karaşehir'i de ele geçirerek ilhak etti. ^[6]

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d Hansen 2012, s. 91.
^ Wechsler 1979, s. 224-225.
^ Wechsler 1979, s. 225.
^ Hansen 2012, ss. 91-92.
^ Hansen 2012, s. 92.
^ ^a ^b Grousset 1970, s. 99.
^ Wechsler 1979, s. 226.

Bibliyografi

Grousset, René (1970). The Empire of the Steppes: A History of Central Asia. Rutgers University Press. ISBN 978-0-8135-1304-1.
Hansen, Valerie (2012). The Silk Road: A New History. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-515931-8. 3 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2016.
Wechsler, Howard J. (1979). "T'ai-tsung (reign 626–49) the consolidator". Twitchett, Dennis (Ed.). The Cambridge History of China, Volume 3: Sui and T'ang China, 589–906, Part I. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 188-241. ISBN 978-0-521-21446-9.

İlgili Araştırma Makaleleri

Uygur Kağanlığı, 8.ve 9. yüzyılların ortaları arasında yaklaşık bir yüzyıl boyunca var olan bir Türk imparatorluğuydu. Çinliler tarafından Jiu Xing, dokuz Oğuz veya Dokuz Tuğluk olarak adlandırılan bir kabile konfederasyonuydu.

Göktürk Kağanlığı, asıl ismiyle Türk Kağanlığı Göktürkler tarafından kurulmuş ve 552-744 yılları arasında Orta ve İç Asya'da hükümdarlık sürdürmüş bir Türk imparatorluğudur ve bozkırların ilk model devletidir. Asya Hun İmparatorluğu'ndan sonra 2. Büyük Devlet lakabını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Göktürkler</span> Tarihi Türk halkı

Göktürkler veya Kök Türkler, Orta Çağ'da Orta Asya'da göçebe bir Türk halkları konfederasyonuydu. Bumin Kağan'ın önderliğindeki Göktürkler, geleceğin coğrafi konumunu, kültürünü, hakim inançlarını ve geleceğini şekillendirecek birçok göçebe hanedanlıklarından biri olan Göktürk Kağanlığı'nı kurdular.

Kül Tigin Yazıtı veya Kül Tigin Kitabesi, Bilge Kağan'ın kardeşi, İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı'nın yöneticisi Kül Tigin'in ölümü üzerine MS 732'de Orhun Vadisinde diktirilmiş yazıt.

Batı Göktürk Kağanlığı, Göktürk Kağanlığı'nın 582 yılında ikiye ayrılmasıyla bu ülkenin batısında Tardu tarafından kurulan tarihi Türk devletidir. 582-659 yılları arası varlığını sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Karahoca</span> Çinde şehir

Karahoca ya da Karahoço Çin Halk Cumhuriyeti'nin Sincan Uygur Özerk Bölgesi'de Turfan'nın 30 kilometre güneydoğusunda İpek Yolu üzerinde tarihi bir vaha şehridir.

İl ya da İllig Kağan, Pinyin: xiélì kěhàn, Wade-Giles: hsieh-li k'o-han, Baghatur Shad, kişisel adları; Ashina Duobi/To-pi, 621-630 yılları arasında kağanlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı’ nın son hükümdarıdır. Yami Kağan' ın oğludur.

Bolçu Muharebesi, 711'de Göktürk Kağanlığı ile Türgişler öncülüğündeki ittifak kuvvetleri arasında gerçekleşen muharebedir. Muharebe, kesin Göktürk zaferiyle sonuçlanmıştır.

Tang Hanedanı'nın ordusunun önemli bir bölümü, Çin kaynaklarında "Tujue" olarak adlandırılan Türk savaşçılardan oluşmuştur. Kuzey Çin'deki Tang elitleri Türk kültürüne aşinaydır. Bu durum, Türk savaşçılarının Tang ordusuna katkı sağlamasında önemli bir etmendir. Tang İmparatoru Li Shimin, "Kutsal Kağan" unvanını benimsemiş ve devletini kozmopolit bir kültürün üzerine inşa etmiştir. Li, düzenli olarak askeri kadrolar ihdas etmiş ve Türk kökenlilerin ordu içerisinde istihdam edilmesini desteklemiştir.

Tang'ın Batı Türklerine Seferi, Çin kaynaklarında Batı Tujue olarak bilinen Batı Göktürk Kağanlığı topraklarına 7. yüzyılda Tang Hanedanı tarafından düzenlenen seferdir. Tang Hanedanlığı, henüz sefere karar kılmadan önce; Doğu ve Batı Göktürk devletleri arasındaki rekabetten yararlanarak; bu iki devletin gücünü ciddi şekilde zayıflatmıştır. İmparator Taizong, Çin ordusunu Göktürklerin batı kanadında bulunan topraklar olan; 640'ta Karahoca, 644'te Karaşehir ve 648'de Kuçar'a sevk etmiştir.

İrtiş Nehri Muharebesi, 657'de Tang Hanedanlığı'nın general Su Dingfang yönetimindeki ordusu ile Batı Türklerinin kağanı İl-Kullıg İşbara Kağan arasında yaşanan savaştır. Savaş, Tang sınır kentlerine yapılan Türk saldırılarından bunalan Çin tarafından Uygurların da desteğiyle oluşturulan Birleşik Çin ordunun düzenlediği seferin bir parçasıdır. Savaş Altay Dağları yakınındaki İrtiş Nehri boyunda meydana gelmiştir. İl-Kullıg Kağan, İli Nehri'nde İl-Kullıg Kağan Çinli piyadelerden ve Uygur süvarilerinden müteşekkil 10 bin kişilik Tang ordusunu ablukaya aldı. Su Dingfang ön cepheye piyadeleri yanaşık düzen ile yerleştirdi, ön cephede bulunan piyadeler yana açılınca dinlenmiş atlara sahip Uygurlar hızla ileri atılıp saldırıya geçtiler. Uygurlar, Türk süvarilerini dağıttılar ve çoğunu da kılıçtan geçirdiler. İl-Kullıg'a sadık Türk boyları teslim olmuş ve Taşkent'e doğru çekilen İl-Kullıg ertesi gün yakalanmıştır.

Tang Hanedanlığı tarafından tehdit olarak algılanan İllig Kağan'a karşı; Seyanto Hanlığı ile kurulan ittifak ordusuyla Doğu Göktürk Kağanlığı üzerine yönelen askerî seferdir.

Yinçü Kağan, kişisel adı Inan ya da İnan, tam hükümdarlık adı Yinçü Bilge Kağan, Orta Asya bozkırlarının kuzeyinde hüküm süren bir Sir-Tartuş kağanıdır. Kendini, yıkılan Doğu Göktürk Kağanlığı'nın vârisi olarak görmüştür.

Bayırku seferi, Kapgan Kağan'ın Dokuz Oğuzlardan Bayırkular üzerine düzenlediği ve zaferle sonuçlandırdığı son seferidir.

Tang'ın Karaşehir seferi ya da Çin kaynaklarında bilinen adıyla Yanki, Batı Göktürk Kağanlığı'nın bir derebeyi olan ve Tarım Havzası'ndaki Sincan'da konumlanmış olan Karaşehir Budist Krallığı'na karşı Tang hanedanı Li Şimin'in düzenlediği askerî seferdir. İlk sefer, 644'te Tang ordu komutanı ve Anksi Protekratlığı'nın muhafızı Guo Şiaoke tarafından düzenlenmiş, bu muharebede Batı Göktürkleri ile ittifak hâlinde olan bu vaha devletçiği Tang ordusuna mağlup olmuştur. Bunun sonucunda, Karaşehir Tang Hanedanlığı himayesine girmiştir. İkinci sefer ise, 648'de Tang generali Ashina She'er tarafından komşu krallık olan Kuçar'ya düzenlenen harekâtın bir parçası olarak gerçekleştirilmiştir.

Tang'ın Batı Göktürk Kağanlığı'nı ele geçirmesi veya Çincede bilinen adıyla Batı Tujue'nin fethi, Tang Hanedanlığı generallerinden Su Dingfang komutasındaki Çin ordusunun Batı Göktürk Kağanı İl-Kullıg İşbara Kağan üzerine yürüdüğü askerî sefere verilen addır. Tang'ın Batı Türklerine seferleri, Batı Türklerinin Tarım Havzası'ndaki müttefiki olan Karahoca'nın 640'ta Tang ordusu tarafından işgaliyle başlamıştır. Tang Hanedanlığı himayesini kabul eden birçok vaha devletçiği, Tang'ın askerî emellerinden kuşkuya düşerek, 7. yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren Tang yerine Batı Göktürk Kağanlığı'na bağlılığını bildirmiştir. Karahoca'dan sonra Orta Asya'daki yayılmacı siyasetini sürdüren Tang Çini, 644'te Karaşehir Seferi ile Karaşehir Krallığı'na, 648'de ise Kuçar Seferi ile Kuçar Krallığı'nı topraklarına katmıştır. Su Dingfang komutasında Batı Göktürklerin üzerine gönderilen ana ordu; Dingfang tarafından Türk kökenli komutanlar Böri Şad ve Bağa Şad yönetiminde iki kol orduya ayrılmıştır. Ayrıca, Tang ordusu; Sir-Tarduşlara karşı Uygurların başlattığı isyana Tang'ın destek vermesinin ardından kendisiyle müttefik olan Uygurların atlı birliklerini de takviye olarak Büyük Tang Ordusu'na kabul etmiştir. Tang ordusu ile İşbara Kullug arasında yapılan İrtiş Nehri Savaşı'nı kaybeden Batı Göktürkler; bölgedeki egemenliklerini de kaybetmişlerdir.

Tang'ın Kuçar seferi, Tang Hanedanı emrindeki Türk asıllı bir komutan olan Aşina Şer tarafından Tarım Havzası'ndaki Kuçar vaha devletçiğine düzenlenen askerî seferdir. Kuçar'ın Tang'a bağlılığını bildirmeyerek Batı Göktürk Kağanlığı ile yakınlaşması, bu seferin en önemli nedenidir. Sefer, 648'de başlamış ve 19 Ocak 649'da sona ermiştir. Aksu'daki 40 gün süren bir kuşatmanın ardından Kuçar kuvvetleri yenilgiyi kabul ederek, teslim olmuştur. Kuçar askerleri, Batı Göktürk Kağanlığı'nın desteğiyle krallığı yeniden kurmayı denediyse de, bu yeni isyan hareketi de Tang ordusu tarafından bastırılmıştır.

Batıyı Pasifize Etme Genel Himayesi, MS 640-790 yılları arasında Tang Hanedanı tarafından Tarım Havzası'nı kontrol etmek için kurulan bir himaye idi. Merkezi ilk olarak şimdi Turfan olarak bilinen Xi ilinde kuruldu, ancak daha sonra Kuçar'a kaydırıldı ve dönemin çoğunda orada bulunuyordu. Kuçar, Hotan, Kaşgar ve Karaşehir'deki Dört Anxi Garnizonu, 648 ile 658 yılları arasında batı himayesine garnizon olarak yerleştirildi. 659'da Soğdya, Fergana, Taşkent, Buhara, Semerkant, Belh, Herat, Keşmir, Pamirler, Toharistan ve Kabil, İmparator Gaozong komutasındaki himayeye teslim oldu. An Luşan İsyanı'ndan sonra, Tibet İmparatorluğu tarafından başkent Chang'an ile iletişimi kesildikten sonra bile bölgeyi ve dört garnizonu savunan Guo Xin'e genel vali makamı verildi. Himayenin son beş yılı, tarihinde belirsiz bir dönem olarak kabul edilir, ancak çoğu kaynak, koruyuculuğun son kalıntılarının ve garnizonlarının 790 yılında Tibet güçleri tarafından yenilgiye uğratıldığı ve Orta Asya'da yaklaşık 150 yıllık Tang etkisinin sona erdiği konusunda hemfikirdir.

Mansur Han, son birleşik Çağatay Hanı. Saltanatı 1503'ten 1543 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

Aşina Şer (阿史那社爾), Tang ordusunda bulunan bir Türk prensi ve generaliydi. Ayrıca 628-634'te Batı Türk Kağanlığı'nın de-facto kağanıydı.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.