İçeriğe atla

Tanakrosça

Tanakrosça
Neeʼaanděgʼ
Ana dili olanlarAmerika Birleşik Devletleri (Alaska)
Konuşan sayısı50[1]  (tarih gerekli)
Dil ailesi
Denesey
Na-Dene
Eyak-Atabask
Atabask
Kuzey
  • Tanakrosça
Yazı sistemiLatin (Kuzey Atabask varyantı)
Dil kodları
ISO 639-2ath
ISO 639-3tcb
11: Tanakros coğrafyası

Tanakrosça ya da Tanakros dili (kendilerince Neeʼaanděgʼ; İngilizce Tanacross, Transitional Tanana, Copper River Kolchan), ABD'nin Alaska eyaletinde Tanana ırmağının orta kesimlerinde Tanacross (< Tanana Crossing) yöresinde yaşayan Tanakroslar tarafından konuşulan Atabask dillerinin Tanana dilleri grubundan yok olmak üzere olan dil. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 200 kişilik nüfustan 50 kadarı anadillerini konuşabiliyor.[1] Tanakros dil sahasının komşuları olarak batısında Aşağı Tananaca kuzeyinde Hanca, güneyinde ise Ahtnaca konuşulur. En yakın akrabası olan Yukarı Tananaca doğusunda konuşulur.

Diyalekt ve kabileler

  • Mansfield-Kechumstuk şivesi [İngilizce Mansfield-Kechumstuk dialect, Mansfield-Kechumstuk band]. Konuşanı 32 kişidir.
    • Dihthâad Xtʼeen Iin. Mansfield (Dihthâad) yöresinde yaşarlar.
    • Yaadóg Xtʼeen Iin. Kechumstuk (Saagéscheeg) yöresinde yaşarlar.
  • Healy gölü şivesi [İngilizce Healy Lake dialect, Healy River-Joseph band]. Healy Lake (Menhdeescheeg) ve Dot Lake (Keltʼáaddh Měnnʼ) yörelerinde konuşulur. Eskiden Joseph Village (Tehłuug Ninhdeex Ndiig) köyünde de konuşulan bu şivenin günümüzdeki konuşanı yalnızca 3 kişidir.

Örnekler

  • ɫuugə (Healy Lake) ɫuug (Mansfield) balık
  • debee (Healy Lake) demee (Mansfield) Dall yaban koyunu
  • xax (Healy Lake) xah (Mansfield) kaz
  • natedebeek (Healy Lake) natetmeek (Mansfield) Etrafında yüzüyor
  • chʼelaatsʼeyh ağaç kabuğu
  • chʼetsʼedz gaay fasulye
  • shos ayı
  • tsúgaay kuş
  • chʼexěezʼ yumurta
  • deł kan
  • shíʼ et
  • chʼetʼúuʼ süt
  • seey bıçak
  • tsʼeyh kano
  • Dendeh Shuh Kızılderili
  • shtáʼ babam
  • shnąą annem
  • shundaagh ağabeyim
  • shchêl küçük erkek kardeşim
  • shxeh baldızım
  • shtlęę görümcem
  • tthíʼ kedz kel
  • tsʼéhłêg bir
  • łdíikeyh iki
  • taag üç
  • den dört
  • áłtsʼę̂y beş
  • niłkʼetaag altı
  • niłkʼetaag wukʼet yedi
  • niłkʼeden sekiz
  • niłkʼeden wukʼet dokuz
  • tsʼehłox detaan on
  • tsʼehłeg wukʼet on bir
  • Saa xtsʼiʼindeex deʼ Ocak
  • Łdíikeey Sǎaʼ Şubat
  • Chʼeshǎanʼ Sǎaʼ Mart
  • Chʼetthaayh Sǎaʼ Nisan
  • Chʼegaay Sǎaʼ Mayıs
  • Wunenh chʼetʼą̌ąʼ nesheegh Haziran
  • Saa dzeʼedeex deʼ Temmuz
  • Wunenh chʼetʼą̌ąʼ dit-tsiig Eylül
  • Nénʼ tenh kʼet Ekim
  • Demee Sǎaʼ Kasım
  • Wunenh nachʼehjedh Aralık

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b "Alaska Native Language Center : Alaska Native Languages / Population and Speaker Statistics". 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2012. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Na-Dene dilleri</span>

Na-Dene dilleri, Kuzey Amerika'da Na-Dene Kızılderilileri tarafından, ABD, Kanada ve ufak bir kısmı da Meksika’da konuşulan diller ailesidir.

<span class="mw-page-title-main">Ahtnaca</span>

Ahtnaca ya da Ahtna dili, Alaska'da Copper River yöresinde Ahtnalar tarafından konuşulan Na-Dene dilleri ailesinden Atabask dilleri grubundan bir Kızılderili dili. Eskiden İngilizcede Copper River ya da Mednovskiy adlarıyla da bilinirdi. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 650 kişilik nüfustan 25 kadarı anadillerini konuşabiliyor.

<span class="mw-page-title-main">Hanca</span>

Hanca ya da Han dili, ABD'nin Alaska eyaletinde ve Kanada'nın Yukon bölgesinde Alaska Atabasklarından Hanlar tarafından konuşulan Atabask dillerinden yok olmak üzere olan Kızılderili dilidir. Guçince ile Yukarı Tananaca arasında bir dil olup en yakın akrabası Guçincedir. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska'daki 60 kişilik nüfustan 12 kadarı, Kanada'daki 250 kişilik nüfustan ise 7 tanesi anadillerini konuşabiliyor.

<span class="mw-page-title-main">Denağinaca</span>

Denağinaca ya da Denağina dili, ABD'nin Alaska eyaletinde Cook Inlet bölgesinde konuşulan Atabask dillerinden yok olma tehlikesindeki Kızılderili dilidir. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 1.000 kişilik nüfustan 50 kadarı anadillerini konuşabiliyor.

Aşağı Tananaca ya da Aşağı Tanana dili [kendilerince Benhti Kokht’ana Kenaga’; İngilizce Lower Tanana, Tanana, Minto], ABD'nin Alaska eyaletinde içbölgelerdeki Tanana ırmağının (Tthʼituʼ) aşağı kısımlarında Minto (Menhti) ile Nenana yörelerinde yaşayan Aşağı Tananalar tarafından konuşulan Atabask dillerinin Tanana dilleri grubundan yok olma tehlikesindeki Kızılderili dilidir. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 400 kişilik nüfustan 25 kadarı anadillerini konuşabiliyor.

<span class="mw-page-title-main">Yukarı Tananaca</span>

Yukarı Tananaca ya da Yukarı Tanana dili [kendilerince Neeʼaaneegn, Nee'aaneek; İngilizce Upper Tanana, Nabesna], ABD'nin Alaska eyaletinde Northway, Tetlin ve Tok köylerinde, ayrıca daha az olarak Kanada'da Yukon bölgesinde Beaver Creek yöresinde yaşayan Yukarı Tananalar tarafından konuşulan Atabask dillerinin Tanana dilleri grubundan yok olma tehlikesindeki Kızılderili dilidir. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 300 kişilik nüfustan 55 kadarı anadillerini konuşabiliyor. Yukarı Tanana dil sahasının komşuları olarak kuzeybatısında Tanakrosça kuzeyinde Hanca, güney ve güneybatısında Ahtnaca, doğusunda ise Kanada'da Kuzey Tuçoncası ve Güney Tuçoncası konuşulur. En yakın akrabası diğer Tanana dilleri ile Kuskokvimcedir. Biraz daha uzak olan diğer akrabaları Kanada'da konuşulan Tuçon dilleridir).

<span class="mw-page-title-main">Güney Tuçoncası</span>

Güney Tuçoncası ya da Güney Tuçon dili, Kanada'da Yukon bölgesinin güneybatısında Güney Tuçonları tarafından konuşulan Atabask dillerinin Tuçon dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. 1995 rakamlarına göre 1400 kişilik nüfustan 200 kişi anadilini konuşabiliyor. En yakın akrabası Kuzey Tuçoncası olup, diğer akrabaları Tanana dilleri ile Kuskokvimcedir.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Tuçoncası</span>

Kuzey Tuçoncası ya da Kuzey Tuçon dili, Kanada'da Yukon bölgesinin Mayo, Pelly Crossing, Stewart Crossing, Carmacks ve Beaver Creek yörelerinde Kuzey Tuçonları tarafından konuşulan Atabask dillerinin Tuçon dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. 1995 rakamlarına göre 1000 kişilik nüfustan 200 kişi anadilini konuşabiliyor. En yakın akrabası Güney Tuçoncası olup, diğer akrabaları Tanana dilleri ile Kuskokvimcedir.

Tlingitçe ya da Tlingit dili, ABD'de Alaska'da, ufak bir kısmı da Washington'da ve Kanada'da eyalatlerinde yaşayan Kıyı Tlingitleri ile İç Tlingitleri tarafından konuşulan Na-Dene dillerinden tehlike altındaki Kızılderili dilidir. Grup içinde tek başına alt grupta toplanır. Diğer alt grubu Eyak-Atabask dilleri oluşturur. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska'daki 10.000 kişilik nüfustan 300 kadarı, Kanada'daki 1.000 kişilik nüfustan ise ancak 75 tanesi anadillerini konuşabiliyor.

<span class="mw-page-title-main">Tanana Chiefs Conference</span>

Tanana Chiefs Conference, Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı Alaska eyaletinin İç Alaska denen coğrafi bölgesinde Güney Alaska Atabaskları haricindeki 10.000 den fazla bütün Alaska Atabaskları denen yerli kabile üyelerine sağlık, eğitim, istihdam, toplumsal ihtiyaçlar, doğal kaynak proğramları ile aile hizmetleri sunan kâr amacı gütmeyen yerel şirketler birliği (konsorsiyum). Alaska Yerli Bölge Şirketlerinden kâr amaçlı Doyon, Limited'in etki alanındaki 42 köyde 41 geleneksel kabile yapılanmasına göre faaliyet gösterir. Bugün TCC, üye kabilelerin siyasi, ekonomik, yasal ve sosyal savunucu olmuştur. Adını Tanana Nehrinden alır.

Tanana şu anlamlara gelebilir :

Tanana dilleri, Çoğu ABD'nin Alaska eyaletinde İç Alaska coğrafi bölgesinde, birazı da Kanada'da konuşulan Atabask dillerinden yok olma tehlikesindeki üç ya da dört Kızılderili dili. Anadilini konuşabilen yaklaşık 165 kişidir. Dillerin hepsi de adlarını konuşulduğu topraklarda bulunan Tanana Nehrinden alır. Tanana dil sahasının komşuları olarak kuzeyinde Hanca, güney ve güneybatısında Ahtnaca, doğusunda ise Kanada'da Kuzey Tuçoncası ve Güney Tuçoncası konuşulur. En yakın akrabası birlikte bir üst grup oluşturan Yukarı Kuskokvimcedir.

<span class="mw-page-title-main">Tanana Nehri</span>

Tanana Nehri, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin doğusunda İç Alaska bölgesinde Alaska Atabasklarının coğrafyasında bulunan ve Yukon Nehrine dökülen bir nehir. Uzunluğu 940 km dir. Adını Koyukoncadan alan nehrin adı daha sonraları dilcilerce Tanana dillerine verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Aşağı Tananalar</span>

Aşağı Tananalar ya da Aşağı Tanana Atabaskları, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin İç Alaska coğrafi bölgesindeki Yukon–Koyukuk Census Area sayım bölgesiyle Fairbanks North Star Borough ilçesinde Tanana nehrinin Yukon Nehri'ne döküldüğü aşağı kısımlarında Tanana kasabasından yukarıki mecralarında ve civarında taygada yaşayan, sığın avlayan avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, anasoylu, önceleri animist ya da şamanist iken sonradan Hristiyan olan Alaska Atabasklarından Kızılderili halkı. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 400 kişilik etnik nüfustan 25 kadarı anadillerini konuşabiliyor.

<span class="mw-page-title-main">Yukarı Tananalar</span>

Yukarı Tananalar ya da Yukarı Tanana Atabaskları, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin İç Alaska coğrafi bölgesindeki Southeast Fairbanks Census Area sayım bölgesinin Tanana Nehri'nin yukarı kısımlarında ve Kanada'da Yukon topraklarında Beaver Creek yöresinde taygada yaşayan, sığın avlayan avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, anasoylu, önceleri animist ya da şamanist iken sonradan Hristiyan olan Alaska Atabasklarından Kızılderili halkı. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 300 kişilik etnik nüfustan 55 kadarı anadillerini konuşabiliyor.

<span class="mw-page-title-main">Tanakroslar</span>

Tanakroslar ya da Tanakros Atabaskları, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin İç Alaska coğrafi bölgesindeki Southeast Fairbanks Census Area sayım bölgesinin Tanana Nehri'nin orta yukarı kısımlarında taygada yaşayan, sığın avlayan avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, anasoylu, önceleri animist ya da şamanist iken sonradan Hristiyan olan Alaska Atabasklarından Kızılderili halkı. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 200 kişilik etnik nüfustan 50 kadarı anadillerini konuşabiliyor. Adları Tanana Crossing kelimesinden kaynaşma yoluyla türetilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tanacross, Alaska</span>

Tanacross — Amerika Birleşik Devletleri ne bağlı Alaska eyaletinin Southeast Fairbanks Census Area sayım bölgesinde Alaska Atabasklarından Tanakroslarca meskun olan bir şehir. Toplam alanı 210.2 km² olan yerleşimin nüfusu 2010 yılına göre nüfusu 136 kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Dot Lake, Alaska</span>

Dot Lake — Amerika Birleşik Devletleri ne bağlı Alaska eyaletinin Southeast Fairbanks Census Area sayım bölgesinde Alaska Atabasklarından Tanakroslarca meskun olan bir sayım yerleşimi. Toplam alanı 722.9 km² olan yerleşimin nüfusu 2010 yılına göre nüfusu 13 kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Dot Lake Village, Alaska</span>

Dot Lake Village — Amerika Birleşik Devletleri ne bağlı Alaska eyaletinin Southeast Fairbanks Census Area sayım bölgesinde Alaska Atabasklarından Tanakroslarca meskun olan bir sayım yerleşimi. Toplam alanı 9.4 km² olan yerleşimin nüfusu 2010 yılına göre nüfusu 62 kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Healy Lake, Alaska</span>

Healy Lake — Amerika Birleşik Devletleri ne bağlı Alaska eyaletinin Southeast Fairbanks Census Area sayım bölgesinde Alaska Atabasklarından Tanakroslarca meskun olan bir sayım yerleşimi. Toplam alanı 192.5 km² olan yerleşimin nüfusu 2010 yılına göre nüfusu 13 kişidir.