İçeriğe atla

Tamgalı

Koordinatlar: 43°48′12″K 75°32′6″D / 43.80333°K 75.53500°D / 43.80333; 75.53500
Tamgalı Kaya Resimleri
UNESCO Dünya Mirası
Konum Kazakistan
KriterKültürel: iii
Referans1145
Tescil2004 (28. oturum)
BölgeAsya-Pasifik
Koordinatlar43°48′12″K 75°32′6″D / 43.80333°K 75.53500°D / 43.80333; 75.53500

Tamgalı, Kazakistan'ın Zhetysu bölgesinde bulunan bir petroglif sitesidir. Tamgalı, 2004 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne girmiştir. Tamgalı, Almatı'nın 170 km (karayoluyla) kuzeybatısında yer almaktadır.

Tamgalı petrogliflerinin en eskisi, bölgenin Saka/İskit halkının öncüleri tarafından doldurulduğu Tunç Çağı'na (yaklaşık 3.000 yıl önce) ve en yenisi 18. veya 19. yüzyıldan kalmadır.[1]

Açıklama

Tamgalı'da 48 siteye dağıtılmış yaklaşık 5.000 petroglif bulunmaktadır. I, II, III, IV ve V olarak adlandırılan en önemli sitelerden beşi, yaklaşık 3.000 glif içerir. Bu beş site, küçük Tamgalı kanyonunda yoğunlaşmıştır. İkincil öneme sahip diğer 22 sitenin her biri 50 ila 100 temsil içerir. Kalan sitelerin her biri 1 ila 50 rakam içerir ve geniş bir alana dağılmıştır.

Tamgalı petroglifleri, dört farklı dönemin çalışmalarını temsil ediyor.

Orta Tunç Çağı glifleri en büyük estetik ve kültürel değere sahiptir. Görüntü boyutları, 0,7 ila 1,0 metre boyuta ulaşan istisnai görüntülerle ortalama 25 ila 30 cm civarındadır. Öncelikle 3 ila 5 mm'lik bir gravür derinliği ile toplayarak geliştirildiler. Antropomorfik, zoomorfik ve senkretik konuları içeren bir dizi görüntü ile doğal bir cazibeye sahip olma eğilimindedirler. Örnekler arasında güneş tanrıları (güneş başları), kılık değiştirmiş şahsiyetler, sopalı erkekler, kurt maskeli okçular, tapanlar, silahlı savaşçılar, hayvan ve insan kurbanları, erotik sahneler, doğum yapan kadınlar, savaş arabaları, boğalar, eşekler, atlar, develer, yaban domuzları, kurt, geyik vb. Hayvansal imgelerden bazıları günümüzde soyu tükenmiş türleri temsil etmektedir.

Geç Tunç Çağı ve geçiş dönemi glifleri daha az çeşitliliğe sahiptir ve teknik olarak daha az işlenmiştir. Bir ila iki milimetre derinliğe kadar toplanırlar. Ortalama boyut 15 cm'den küçüktür. Karmaşık konular nadirdir. Atlar, boğalar ve vahşi hayvanlar kalır, ancak daha fazla pastoral yaşam sahnesi eklenir.

Erken Demir Çağı glifleri, Tamgalı'da nicel olarak en çok sayıda olanıdır. Bu örnekler üslup, nitelik veya konu olarak önceki dönemlerdeki kadar homojen değildir. Daha çeşitli halklar ve kabileler tarafından yaratıldılar. Vahşi hayvanların avlanması ve avcılar tarafından geyik ve keçilerin kovalanması hala yaygındır.

Orta Çağ ve modern zaman petroglifleri, yalnızca yaklaşık 300 resimle sayıca daha azdır. Sahneler, düello yapan savaşçıları içerir. Avlanma sahnelerinde avdan çok avcı vurgulanır. Sancaklara, silahlara ve at teçhizatına daha fazla önem verilir. Figürler daha yüzeysel olarak oyulmuştur ve birçoğu daha önceki gliflere eklemeler olarak yapılmıştır. Gravürlerin yerleri daha az belirgindir.[2][3]

Tamgalı adı Kazakça ve diğer Türk dillerinde "boyalı veya işaretli yer" anlamına gelir.

Ayrıca bkz.

Kaya resimlerinden örnekler

Kaynakça

  1. ^ Exploring Kazakhstan and post-Soviet Central Asia: One Steppe at a Time 22 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 26 September 2011.
  2. ^ "Petroglyphs within the Archaeological Landscape of Tamgaly" (PDF). UNESCO. 2003. 6 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2021. 
  3. ^ Hermann, Luc (2011). Die Petroglyphen von Tamgaly in Kasachstan (Almanca). Paris: BoD (Books on Demand). ISBN 978-2-8106-1832-3. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Tamgalı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

Tarih öncesi veya Prehistorya, insanlığın yazının bulunmasından önceki dönemidir.

<span class="mw-page-title-main">Eski Taş Çağı</span> çağlar

Kaba Taş Devri, Yontma Taş Devri veya bilimsel adıyla Paleolitik Çağ olarak tanımlanan Eski Taş Çağı günümüzden yaklaşık 2 milyon yıl önce başlamış ve 12.000 yıl önce son bulmuştur. Ancak verilen bu tarihlerin dünya geneli içinde geçerli olduğunu ve yerel olarak değişmeye açık bulunduğunu da belirtmek gerekir. İnsanlık tarihinin %99'u gibi çok büyük bir bölümünü kapsayan bu çağ, aynı zamanda ilk insan atalarının ortaya çıkışı ve ilk aletlerin üretimi yoluyla insanın kavrama yeteneği ve temsil etmesiyle de söz konusu tarihin gelişimi içinde çok önemli bir yer tutmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Enkidu</span> Gılgamışın yol arkadaşı

Enkidu (Sümerce: 𒂗𒆠𒄭 EN.KI.DU10), antik Mezopotamya mitolojisinde efsanevi bir figür ve Uruk kralı Gılgamış'ın savaş zamanındaki yoldaşı ve arkadaşıdır. İkisinin maceraları, Sümer edebiyatında ve M.Ö. 2. binyılda yazılan Akad destanı Gılgamış Destanında yer aldı. Enkidu, vahşi adamın en eski edebi temsili olarak, Mezopotamya'daki sanatsal temsillerde ve Antik Yakın Doğu edebiyatında sıkça rastlanan bir motif olarak öne çıkıyor. Enkidu'nun ilkel bir adam olarak belirmesi, M.Ö. 1300-1000 arasındaki Eski Babillilerin versiyonuyla potansiyel bir benzerlik taşıyor; bu versiyonda Enkidu, Sümerce şiirlerde bir hizmetkâr-savaşçı olarak tasvir edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Karain Mağarası</span> Döşemealtıda bir mağara

Karain Mağarası, Türkiye'nin en büyük doğal mağaralarından biridir. Denizden yüksekliği 430-450 metredir. Antalya'nın 30 km kuzeybatısında eski Antalya-Burdur kara yoluna 5–6 km uzaklıkta bulunan Yağca mahallesi sınırları içinde bulunur. Antalya-Burdur kara yolunun 13. km'sinde Karain işaret levhasından sola dönülerek Karain Mağarası yoluna girilir. Antalya'ya uzaklığı 27 km'dir.

<span class="mw-page-title-main">Balkaş Gölü</span>

Balkaş Gölü Orta Asya'da bir göldür. Aral Gölü'nden sonra Orta Asya'nın en büyük ikinci gölüdür. 45°4′ Kuzey 76°2′ Doğu koordinatları üzerinde yer alır. Beslendiği başlıca kaynaklar İli Irmağı, Karatal Nehri, Lepsi Irmağı, Aksu Irmağı ve Ayagöz Nehri'dır. Toplam su havzası 413,000 km²dir. Kazakistan sınırları içerisinde bulunur, maksimum uzunluk 605 km, maksimum genişlik ise doğuda 74 km, batıda 19 km'dir. Yüzölçümü 16.996 km²dir. En derin noktası 25,6 metre iken ortalama derinlik 5,8 metredir. Toplam kıyılarının uzunluğu 2.385 km'dir. Denizden yüksekliği 341,4 metredir.

Ziyaret Tepe Höyüğü, Diyarbakır ilinin Bismil ilçesi güneydoğusunda, Dicle ve Batman Çayı'nın birleşme noktasının 20 km. batısında, Dicle'nin güney kıyısında yer alan bir höyüktür. Bölgedeki büyük höyüklerden biri olup, ovadan 22 metre yükseklikte 3 hektarlık bir alandır. Kuzey taraftaki höyüğün (akropol) üç tarafında uzanan "aşağı şehir" ise 29 hektarlık bir alana yayılmıştır. Diyarbakır Arkeoloji Müzesi tarafından Tepe Höyüğü adıyla tescil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Megafauna</span>

Zoolojide megafauna büyük ya da dev hayvanlar için kullanılan bir terimdir. Büyüklüğü belirlemekte kullanılan en yaygın sınırlar 45 kg ile 100 kg'dır. Bu sınırlamalar dahilinde çok büyük olduğu düşünülmeyen ak kuyruklu geyik ve kızıl kanguru gibi türler ve hatta insan da bulunur.

<span class="mw-page-title-main">İskandinav Tunç Çağı</span>

İskandinav Tunç Çağı veya Kuzey Tunç Çağı, MÖ 1700-500 yılları arasında, İskandinav Yarımadası'nın güney kesimlerinde sürmüş olan bir dönemdir. İskandinav Taş Çağının devamıdır ve bundan sonra Roma Öncesi Demir Çağı yaşanmıştır. Bu döneme ait arkeolojik kalıntılar oldukça fazla olmasına rağmen, yazılı kaynakların olmamasından ötürü etnik ve dilsel konulara ait pek fazla bilgi bulunamamıştır. Bazı bilim insanları bu çağın Finlandiya, Estonya, Pomeranya ve Almanya'nın kuzeyinde de yaşandığını düşünmektedirler.

<span class="mw-page-title-main">Altın-Emel Millî Parkı</span>

Altın-Emel Milli Parkı Kazakistan'da yer alan bir milli parktır. 1996 yılında kurulmuştur. Park, Kapchagai Gölü yakınındaki Ili Nehri ile Akdağ sıradağları arasında yaklaşık 4600 kilometrekarelik bir alanı kaplar ve çoğunlukla çöl ve kayalık araziden oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Burabay Millî Parkı</span> Kazakistanda millî park

Burabay Millî Parkı, Kazakistan'ın Akmola Eyaleti, Burabay Bölgesi'nde bulunan bir tabiat parkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Saymalıtaş</span>

Saymalıtaş ya da Saimaluu Tash, Kırgızistan'ın Celal-Abad ili'nde, Kazarman'ın güneyinde yer alan bir petroglif alanıdır. Siyah-beyaz kaya resimleri içeren 10.000'den fazla ve belki de 11.000 kadar oyulmuş resmi tanımlanmıştır ve bu da sit alanını dünya çapında önemli bir kaya sanatı koleksiyonu haline getirmiştir. Bu kaya sanatı örnekleri aşağı vadideki kadim insanların dini davranışlarının göstergelerindendir.

<span class="mw-page-title-main">Mahoşkuşha petroglifleri</span>

Mahoşkuşha petroglifleri Adıge Cumhuriyeti'nde bulunan çakıl taşları üzerindeki işaretler. Bu deşifre edilmeyen petroglifler, "Azilian çakıl taşları" tipine aittir. MÖ. IX-VIII bin olarak tarihlendirilir. 1983-84'te P.U. Autlev tarafından araştırıldı. 90 adet çakıl taşından oluşmaktadır. Mahoşkuşha'nın piktografik çizimlerinden biri, Adıge Nart destanının olay örgüsünden birini oldukça ikna edici bir şekilde yakalıyor, bu da Çerkes kronolojisinin başlangıcı ve Nart destanının en eski döngülerinin yaratılış zamanının netleştirilmesi açısından bu anıtı daha da önemli kılıyor. Mahoşkuşha çakıllarının üzerinde, ortasında boğa olan bir daire oluşturan yaylar ve oklarla iki tür "insan" ve "avcı" tasvir edilmiştir. Vücutlar bazılarında uzun, bazılarında kısadır. Bir başka Mahoşkuşha çakıl taşı, Nart Tlepş'i, atılmadan önce adı söyleneni vuran bir ok yaparken tasvir ediyor. Nart efsanesinde okun üç kişiyi yenmeyi amaçladığı söylenir: Sawsırıqo, Pşetıqç'eç', Blıpqç'eç'. Pşetıqç'eç' ve Blıpqç'eç', şaşkına dönmüş ve dağın eteğine yapışmış olan Sawsırıqo, Tlepş'in okunu alt etmeyi ve hayatta kalmayı başardı. Bu sahne de Mahoşkuşha çakıllarında tasvir edilmiştir.

Pazırık kültürü, Demir Çağı'nda var olmuş Sakalara ait göçebe arkeolojik kültür. Sibirya'nın permafrostlarında mumyalanmış insanları içeren bu kültürün işaretleri ve eserleri, Moğolistan-Kazakistan sınırındaki Altay Dağları'nda yapılan kazılar sonucu ortaya çıktı. Mumyalar, Ukrayna'daki İskit kültürünün mezar höyüklerine benzer şekilde uzun höyüklere gömüldü. Burada Sibirya'nın Buzlu Kızı da dahil olmak üzere birçok insan kalıntısı ve eseri bulunmuştur. Bu da, etrafındaki birçok ticaret yolundan ve kervandan yararlanan ve gelişen bir kültür olduğunu gösteriyor. Pazırıkların savaşçı bir hayat sürdürdüğü düşünülüyor. Pazırık kültüründen önce "Arjaan kültürü" vardı..

<span class="mw-page-title-main">Badanj Mağarası</span>

Badanj Mağarası, Bosna-Hersek'in Stolac kasabası yakınlarındaki Borojevići köyünde yer alan bir mağaradır. Küçük bir mağara olan Badanj Mağarası, 1976 yılında, MÖ 12.000 ila 16.000 yıllarına tarihlenen mağara gravürlerinin keşfinden sonra insanların dikkatini çekmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Magura Mağarası</span>

Magura Mağarası, Bulgaristan'ın Vidin ilinde yer alan bir mağaradır. Magura'nın tarih öncesi duvar resimleri, olağanüstü ifade ve sanatsal derinliğe sahip olan ve Avrupa Post-Paleolitik dönemin en önemli sanat eserleri olarak kabul edilen İtalya'daki Grotta dei Cervi resimleriyle büyük benzerlik göstermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kůlna Mağarası</span>

Kůlna Mağarası Çek Cumhuriyeti'nde, Brno'nun 35 kilometre (22 mi) kuzeyinde yer alan bir mağaradır. Moravya Karstının bir parçasıdır. Kůlna Mağarası, Sloupsko-Šošůvské Mağaraları'nın bir parçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Franhti Mağarası</span>

Franchthi Mağarası veya Frankhthi Mağarası, Yunanistan'ın güneydoğusundaki Argolis'teki Kiladha köyünün karşısında, Argolic Körfezi'ndeki Kiladha Koyu'na bakan bir arkeolojik sit alanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Betal Kaya Sığınağı</span>

Betal Kaya Sığınağı, aşağı Pivka Nehri Vadisi'nin güneydoğu kenarında, Postojna'dan Bukovje'ye giden yolun hemen üstündeki bir yamaçta yer alan bir karstik mağara; taş alet kalıntıları, eserler ve çağdaş hayvanların sayısız fosilleşmiş kemikleri ile zengin kültürel tortu katmanlarının bulunduğu bir sit alanıdır. Girişi, Pivka Nehri'nin suları tarafından oyulmuş 174 m (571 ft) uzunluğundaki mağaranın tavanının çökmesiyle oluşmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kobustan Petroglifleri</span>

Gobustan Kaya Sanatı, tarih öncesi ve Orta Çağ dönemlerinin flora ve faunasını, avcılığını, yaşam tarzlarını ve kültürünü temsil etmektedir. Kayalara yapılan oymalarda ilkel adamlar, dans ritüelleri, ellerinde mızraklı adamlar, hayvanlar, boğa güreşleri, deve kervanları, güneş ve yıldız resimleri yer almaktadır. Bu oymaların tarihi 5.000 – 20.000 yıl öncesine kadar gitmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Trialeti petroglifleri</span>

Trialeti petroglifleri, Tsalka Belediyesi'ndeki Trialeti bölgesinde, Mezolitik'ten Orta Tunç Çağı'na kadar bir dizi dönemde oyulmuş tarih öncesi kaya sanatıdır. Tasvirler geometrik, zoomorfik ve antropomorfik görüntüleri içerir. Gürcistan Kültürel Mirası'nın bir anıtı olarak kabul edilir ve Avrupa Konseyi tarafından belirlenen bir kültürel rota olan Prehistorik Kaya Sanatı Parkurlarının bir parçasıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.