Dinozor (Dinosauria), ilk olarak Mezozoyik zamanda ortaya çıkan ve yaşayan tek üyeleri kuşlar olan arkozor sürüngen grubu. Dinozor adı, Richard Owen tarafından Grekçe "korkunç" anlamına gelen deinos ve "kertenkele" anlamına gelen sauros sözcüklerinin birleştirilmesinden oluşur. Dinozorlar, 243 ile 233 milyon yıl önce Geç Triyas döneminde ortaya çıkmış ve 66 milyon yıl önce kuşlar dışındaki tüm türlerinin soyu tükenmiştir. Dinozorlar, sıcakkanlı ve soğukkanlı arası özellikler gösteren mezoterm canlılardı. Mezozoyik'te oldukça başarılı biçimde tüm kıtalara yayılan dinozorlar çok farklı nişleri doldurdu. Yapılan araştırmalarda şimdiye kadar yaklaşık olarak 1.000 kadar kuş olmayan dinozor türünün yaşadığı belgelendi. Bugün dinozorların evrimsel olarak devamı olan kuşların 11.000 kadar türü vardır ki bu, yaşayan memelilerin tür sayısının (~6000) yaklaşık iki katıdır. Dinozorların nasıl yaşadığı, ne kadar çeşitlendiği ve ekosistemdeki yerleri kadar kuş olmayan dinozorların nasıl yok olduğu da bilim camiasını uzun zamandır meşgul etmektedir. Kuş olmayan dinozorları yeryüzünden silen yok oluşun aşamalı mı, yoksa yerbilimsel olarak katastrofik (ani) mi olduğu tartışmalıdır.
Kretase veya Kretase dönemi, Mezozoyik Zaman'ın üç alt bölümünden sonuncusudur. Jura'dan sonra, Paleojen'den önce gelir. Günümüzden 145 milyon yıl önce başlayıp ~ 66 milyon yıl önce sona erdiği kabul edilir.
Borogovia, Geç Kretase devrinde orta Asya'da yaşamış 2 metre uzunluğunda 13 kilogram ağırlığında etobur bir paravian dinozordur.
Troodontidae, genellikle küçük, tüylü teropodları içeren bir maniraptoran dinozor familyasıdır. Yalnızca Kuzey Amerika ve Asya'dan bilinirler – en çok Asya'dan. Yakın zamana kadar yalnızca Kretase dönemine ait birkaç eksik örnekten biliniyorlardı, bu nedenle diğer maniraptoranlara olan kesin yakınlıkları belirsizdi. Daha önce kuşların atası oldukları öne sürülmüştür, ancak şu anda bu kabul edilmiyor; onun yerine farklı paravianların kuşların atası olduğu düşünülüyor. Dromaeosauridler ve troodontidler görünüşte benzer olsalar da, bilim adamları henüz yakın akraba olduklarından emin değiller, ancak troodontidlerin Maniraptora kladında yer aldığından eminler.
Mei, ilk olarak Çin'in Liaoning kentindeki Yixian Oluşumundan paleontologlar tarafından ortaya çıkarılan ördek boyutlu troodontid dinozor cinsidir. Mei, Erken Kretase döneminde yaşadı. Tek türünün iki terimli adı Mei long, uyuyan ejderha anlamına gelir.
Raptorex, kuşkulu bir tyrannosaurid dinozor cinsidir. Fosil kalıntıları, muhtemelen Moğolistan'da veya kuzeydoğu Çin'de bulunan tek bir genç örnekten oluşuyor. Tip türü, 2009 yılında Sereno ve meslektaşları tarafından tanımlanan R. kriegsteini'dir. Cins adı Latince: raptor, "hırsız" ve Latince: rex, "kral" dan gelir. Tür adı, oğlu Henry Kriegstein'ın örneği bilimsel çalışma için Chicago Üniversitesi'ne bağışladığı Holokost'tan kurtulan Roman Kriegstein'ı onurlandırıyor.
Eomaia, erken Kretase döneminde yaşamış bazal eutherian memeli cinsi. Holotipi, Çin, Liaoning eyaleti, Lingyuan County'deki Yixian formasyonunda bulundu. Yixian Formasyonunun ana fosilli ufku 124.6 milyon yıl öncesine tarihlendirildi ve Mesozoyik zaman ölçeğinin alt Barremiyen aşamasıyla ilişkilendirildi. 2002'de tanımlandığında bilinen en eski eutheriandı. Ancak şu anda kendisinden 35 milyon yıl önce yaşamış Juramaia'nın, eutheria grubunun en eski üyesi olduğu düşünülüyor.
Alxasaurus, İç Moğolistan'ın Erken Kretase Bayin-Gobi Formasyonu'ndan gelen therizinosauroid theropod dinozorlarının bir cinsidir. Therizinosauroidea'nın bilinen en eski üyelerinden biridir, ancak daha sonraki therizinosauroidlerin uzun boyun, kısa kuyruk ve nispeten büyük pençeleri dahil olmak üzere vücut şekline zaten sahiptiler. Bu grubun diğer üyeleri gibi, bitki materyalini işlemek için büyük bir bağırsağa sahip iki ayaklı bir otoburdu. Farklı boyutlarda birkaç örnek bilinmektedir.
Anchiornithidae, Avialae soyundaki kuşların en bazal familyası olabilecek bir eumaniraptoran familyasıdır. Anchiornithidler, maniraptoran ağacında çeşitli konumlarda sınıflandırılmıştır, bazı bilim adamları onları ayrı bir aile, Troodontidae'nin bir bazal alt familyası, veya Archaeopterygidae familyasının üyeleri olarak avialae veya Paraves içinde evrimsel bir grup dinozor topluluğu olarak sınıflandırır.
Papiliovenator, İç Moğolistan, Çin'deki Bayan Mandahu Formasyonu'ndan bir troodontid theropod dinozor cinsidir. Tip ve tek türü Papiliovenator neimengguensis'tir.
Ornatops, New Mexico, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Geç Kretase Menefee Formasyonu'ndan bir brachylophosaurin saurolophine hadrozor cinsidir. Cins, tek bir tür içerir: Ornatops incantatus.
Maip Geç Kretase döneminde bugünkü Patagonya'daki Santa Cruz ili içinde yer alan Chorrillo Oluşumundan bilinen büyük megaraptorid bir dinozor cinsidir. Cins, eksik ve dağınık bir iskeletten bilinen tek bir tür içerir ve Maip'in Güney Amerikalı en büyük megaraptorid olduğu düşünülmektedir.
Nanuqsaurus, Geç Kretase'de Alaska'nın kuzeyinde yaşamış tyrannosaurid teropod dinozor cinsidir. Bu cins tek bir tür içerir. Nanuqsaurus parçalı bir kafatasının yanında tanımlanmamış dişler ve postkranyal iskelet parçalarından bilinir.
Bisticeratops Kuzeybatı New Mexico, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Bisti/De-Na-Zin vahşi alanında bulunan Kampaniyen yaşındaki Kirtland Formasyonu'nun yüzleklerinden elde edilen bir chasmosaurine ceratopsian cinsidir. Tip ve tek tür, neredeyse tam bir kafatasından bilinen B. froeseorum'dur.
Elemgasem, Arjantin'in Patagonya bölgesindeki Geç Kretase yaşlı Portezuelo formasyonundan bilinen brachyrostran abelisaurid dinozor cinsidir. Bu cins tek bir tür içerir. Elemgasem'in brachyrostra içindeki kladistik konumu belirsizdir. Yapılan kladistik çözümlemelere göre Elemgasem ya Furileusauria ya da bu kladın içindeki bazı konumlara kardeş takson olarak bulunmuştur.
Daurlong, Çin'in Erken Kretase yaşlı (Aptian) Longjiang Formasyonundan soyu tükenmiş bir dromaeosaurid dinozor cinsidir. Cins, neredeyse eksiksiz bir iskeletten bilinen tek bir tür, D. wangi, içerir. Daurlong, kuşlarla yakından ilişkili bir teropodda korunmuş bir bağırsak bölgesinin ilk tanımlanan oluşumunu temsil eder
Protathlitis, İspanya, Castellón'daki Erken Kretase (Barremian) yaşlı Arcillas de Morella Formasyonundan bir spinosaurid dinozor cinsidir. Tip ve tek tür, parçalı bir iskeletten bilinen Protathlitis cinctorrensis'tir. Baryonychinae'nin temel bir üyesiydi. Onun keşfi spinosaurin Vallibonavenatrix'inkiyle beraber, İber Yarımadası'nın Erken Kretase döneminde çeşitli spinosaurid topluluklarına sahip olduğunu gösteriyor.
Llukalkan, Arjantin'in Geç Kretase yaşlı Bajo de la Carpa Formasyonundan bir abelisaurid teropod dinozor cinsidir. Tip tür Llukalkan aliocranianus'tur.
Fujianvenator, Çin'in Fujian Eyaletinin Geç Jura yaşlı Nanyuan Formasyonu'nda bulunan soyu tükenmiş bir anchiornithid avialan cinsidir. Bu cins, bir ölçüde eklemli iskeletinden bilinen tek bir tür olan F. prodigiosus'u içerir. Olasılıkla karasal veya sucul bir yaşam biçimine sahip olduğu öne sürülüyor.
.
