İçeriğe atla

Talpurlar

Talpurlar (Beluçça: تالپورء اۏبادگ), Pakistan'da Sind, Pencap ve Belucistan'a yerleşmiş Sintçe konuşan bir Beluç aşiretidir.[1][2] Aşiret, 1783-1843 arasında hüküm süren Talpur hanedanını kurarken, hanedanın bir kolu 1955 yılına kadar Khairpur prens devleti olarak hüküm sürdü .

Talpur Beluçları, Kalhora hanedanının askerleri olarak görev yaptı, ancak Kalhoraların bir Talpur önderine suikast düzenlediği bildirildikten sonra Halani Savaşı'nda devrildi . Talpur Sind'de 1783 yılında, yeni Amir olarak Majesteleri Mir Fatih Ali Han Talpur tarafından kuruldu. Bu, vahşi mücadeleye ve iktidardaki Kalhora'nın Talpur kabileleri tarafından yenilgisine son verdi.[3][]

Talpur hanedanı

Talpur hanedanı (Urduca: سلسله تالپور) (Beluçça: تالپورء اۏبادگ), 1783'ten 1843'e kadar Sind'i ve günümüz Pakistan'ının diğer bölgelerini ele geçiren ve yöneten Talpur Beluçları kabilesinin bir hanedanıydı.

Tarihi

18. yüzyılın ortalarında, Sindehili'de, Kalhoras'tan vasal olan Talpurların Beluç kabilesinin feodal beyleri vardı. Abdullah Nabi Kalhor'un zulmünden halkın aşırı derecede öfkelendiği gerçeğinden yararlanarak, Talpur liderleri Haziran 1779'da bir ayaklanma çıkararak Abdullah Nabis'i devirerek iktidarı ele geçirdiler. Naip, hükümdarı Timur Şah'tan destek bulmayı umarak Kandahar'a kaçtı.

Timur Şah ona yardım etmeyi kabul etti ve 1781'de Abdullah Nabi, Afgan birliklerinin yardımıyla tekrar Sind'in hükümdarı oldu. Bununla birlikte, ülkedeki gerilim durmadı, yenilenen canlılıkla patlak verdi. Talpurların lideri El Fetih Ali Han, hoşnutsuz naip halkının desteğine dayanarak Abdullah Nabi'yi 1783'te Sind'den kovdu. Timur Şah'ı Kalhor hükümdarlarının yardımına gönderdi, Afgan birliklerinin bir müfrezesi, 1786'da Shikarpur yakınlarında Beluciler tarafından yenildi.

Talpur hanedanı, 1843'te Miani Savaşı'nda İngilizler tarafından yenildi.[]

Görev süresi Khairpur Emirleri
1775–1811 Emir Sohrab Han Talpur
1811-20 Aralık 1842 Emir Rustam Ali Han Talpur
1829–1839 Emir Mubarak Ali Han Talpur (meydan okuyucu)
1839–1842 Emir Nasir Han Talpur (meydan okuyucu)
20 Aralık 1842 - 2 Nisan 1894 Emir Ali Murad Han Talpur
2 Nisan 1894 - 6 Mart 1909 Emir Faiz Muhammed Han Talpur I
6 Mart 1909 - 8 Şubat 1921 Emir İmam Bakış Han Talpur
8 Şubat 1921 - 25 Haziran 1921 Fetret
25 Haziran 1921 - 25 Aralık 1935 Emir Ali Nawaz Han Talpur
25 Aralık 1935 - 19 Temmuz 1947 Emir Faiz Muhammed Han Talpur II
19 Temmuz 1947 - 14 Ekim 1955 Ayaz Talpur
14 Ekim 1955 Monarşi kaldırıldı

Ayrıca bakınız

  • Mir

Kaynakça

  1. ^ www.talpur.com 19 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi./
  2. ^ The Baloch race. A historical and ethnological sketch. M. Longworth Dames. The Royal Asiatic Society, London, 1902.
  3. ^ Qammaruddin Bohra, City of Hyderabad Sindh 712–1947 (2000).

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Afganistan</span> Batı, Orta ve Güney Asyanın birleştiği yerde bulunan devlet

Afganistan ya da resmî adıyla Afganistan İslam Emirliği, Orta Asya'nın güneyinde denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Doğu ve güneyde Pakistan; batıda İran; kuzeyde Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan; kuzeydoğuda ise Çin ile komşudur. 652.000 km² yüz ölçümlü, kuzey ve güneydoğusunu düzlüklerin oluşturduğu dağlık bir ülkedir. Başkenti ve en büyük şehri Kâbil'dir. Yaklaşık 40 milyonluk nüfusunun çoğunluğunu Peştunlar, Tacikler, Hazaralar ve Özbekler oluşturur. Ülke, uluslararası alanda Afganistan İslam Cumhuriyeti olarak tanınmaktadır. ABD'nin Afganistan'dan çekilmesine akabinde gerçekleşen Taliban saldırıları ile 15 Ağustos 2021'de Taliban'ın başkent Kâbil'i ele geçirmesi sonucunda kurulmuş olup, yönetimin devri konusundaki tartışmalar ve görüşmeler devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Dürrânîler</span> Ahmed Şah Dürrânînin kurduğu Afganistan devleti 1747-1863 yılları arasında hüküm sürmüştür

Dürrânîler, Ahmed Şah Dürrânî'nin kurduğu Afganistan devleti 1747-1863 yılları arasında hüküm sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Çing Hanedanı</span> Doğu Asyada kurulan Çinin son imparatorluk hanedanı

Çing Hanedanı, 1644-1911 yılları arasında Çin'de hüküm sürmüş hanedandır. Kurucusu, Çin'in kuzeydoğusunda yaşayan Mançuların Aisin Gioro klanıdır; bu nedenle Mançu Hanedanı olarak da adlandırılır. Çin'in son imparatorluk hanedanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Delhi Sultanlığı</span> Türk-Hint devleti

Delhi Sultanlığı ya da Sultanat-ı Hint, 1206-1526 yılları arasında Hindistan'da hüküm sürmüş olan sultanlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Hotakîler</span>

Hotakî hanedanı Afgan kökenli Gilzai Boyu'ndan (Peştunlar) gelen Mir Üveys Han Hotak tarafından, bugünkü Afganistan'ın Kandehar şehrinde kurulmuştur. Mirüveys ve destekçileri 1709 yılında İran'da hüküm süren Safevî yönetimi zamanında ortaya çıktılar. Mirwais Han yönetime Pers Kralları'nı temsilen gelen Gürcistan doğumlu Kandehar valisini öldürerek başladı. Ardından Mirüveys bölgede bulunan diğer valilerin de öldürülmesini istesi, bunun ile birlikte Afganlar tüm Iran ordusunu mağlup etti ve ordu Safeviler'in başkenti İsfahan'ı da terk etmek zorunda kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Zend Hanedanı</span> 18. yüzyılda İran bölgesinde kurulmuş bir İran hanedanı

Zend Hanedanı, 1750-1794 yılları arasında İran dolaylarında hüküm sürmüş İran devletidir. Hanedan, Luristan'da Nadir Şah Afşar tarafından doğu İran'a sürülmüş fakat onun ölümünden sonra tekrar geri gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Abdurrahman Han</span> 1880den 1901e kadar Afganistan Emiri

Abdurrahman Han, 1880-1901 arasında hüküm süren Afganistan emiri.

<span class="mw-page-title-main">Dost Muhammed Han</span>

Dost Muhammed Han, Afganistan hükümdarı (1826-1863) ve Barakzay Hanedanı'nın kurucusu. Birleşik Krallık ve Rusya arasında siyasal mücadele alanı olduğu bir dönemde Afganistan'ın bağımsızlığını korumuştur.

<span class="mw-page-title-main">Ağa Muhammed Şah</span> Türk Kaçar Hanedanının kurucusudur.

Ağa Muhammed Şah, Kaçar Aşireti'nin reisi; 1794-1925 yılları arasında İran'a hakim olan Kaçar Hanedanı'nın kurucusudur. Aslen Kaçar kabilesinden Koyunlu kolunun aşiret reisiydi. Ağa Muhammed Han 1789'da İran Şahı olarak tahta çıktı, ancak Mart 1796'ya kadar resmen taç giymedi, 1794'te Zend hanedanlığından Lotf Ali Han'ı öldürmesiyle tahta çıktı. 17 Haziran 1797'de suikasta kurban gitti ve yeğeni Feth Ali Şah Tahta çıktı. Ağa Muhammed Han'ın Saltanatında başkenti Tahran yaparak İran'ın tekrar merkezi otoriteye kavuşmasını sağladı. Gürcistan'ın bağımsızlık ilan etmesiyle Tiflis'e şiddetli bir saldırı düzenleyerek 15,000 Gürcü esir İle İran'a geri döndü.

Müziddin Keykubad, Delhi Türk Sultanlığı hükümdarı.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Nadir Şah</span> Afganistan Kralı (1929-1933)

Muhammed Nadir Şah, 1929-1933 yılları arasında hüküm süren Afgan kralı.

<span class="mw-page-title-main">1723-1727 Osmanlı-İran Savaşı</span> Osmanlı İmparatorluğu ile Safevi Devleti arasında 1723-1727 yılları arasında yapılmış savaş

1723-1727 Osmanlı-İran Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu ile çöküş devrine girmiş olan İran'daki Safevî Devleti, ardından ise İsfahan'ı ele geçirerek İran'a egemen olan Afgan Hotakîler arasında süren ve Osmanlıların kesin zaferiyle sonuçlanan askerî mücadele.

<span class="mw-page-title-main">Habibullah Kalakani</span>

Habibullah Kalakani, de Bache saqaw olarak da bilinen, Afganistan'ın modernleşme karşıtı olan çeşitli Ghilzai kabilelerinin yardımı ile Emanullah Han'ın tahttan çekilmesinden sonra 1929 yılı Ocak ve Ekim ayları arasındaki Afganistan hükümdarı.

<span class="mw-page-title-main">Haydarabad, Pakistan</span>

Haydarabad, Pakistan'ın Sind Eyaleti'nde bir şehir.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Emirliği</span>

Afganistan Emirliği, Orta ve Güney Asya'nın arasında yer alan, 1823-1926 yılları arasında hüküm sürmüş, bugünkü Afganistan ve Pakistan'ın bir kısmını oluşturan sınırlar içinde yer alan eski bir tarihi devlet ve emirliktir. Söz konusu devlet Kabil'deki Barakzay Hanedanı'nın kurucusu Dost Muhammed Han'ın Dürrânîler'i ortadan kaldırılmasıyla kuruldu. Emirliğin tarihinde; Orta Asya'da süper güç olma yarışı içinde olan Britanya İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu'nun arasındaki Gölgeler Turnuvası etkili olmuştur. Bu dönem, Afganistan'daki Avrupa etkisi olarak da nitelendirilmiştir. Afganistan Emirliği, daha sonra İngiliz güçleri tarafından Birinci İngiliz-Afgan Savaşı'na yol açan Sih İmparatorluğu ile olan savaşa devam etti. Savaş, İngilizlerin geri çekilip Dost Muhammed Han'ın yeniden tahta geçmesiyle sonuçlandı. Ancak İkinci İngiliz-Afgan Savaşı sırasında Britanyalılar bu sefer Afganları mağlup etmeyi başararak bugün modern Pakistan sınırları içinde yer alan Afgan topraklarını işgal etti ve Afgan dış ilişkilerini kendi himayesine aldı. Bu durum Afganların Üçüncü İngiliz Afgan Savaşını kazandıktan sonra Ravalpindi Antlaşması'nın imzalanması sonucu Emanullah Han'ın kontrolü geri kazanmasıyla son buldu.

<span class="mw-page-title-main">Afganistan Krallığı</span> 1926-1973 yılları arasında Orta Asyada bir monarşi

Afganistan Krallığı, Güney ve Orta Asya'da 1926'da Afganistan Emirliği'nin halefi olarak kurulan bir anayasal monarşiydi. Tahta çıktıktan yedi yıl sonra ilk kralı Emanullah Han tarafından emirliğin krallığa dönüşümü ilan edildi. Monarşi, 1973 Afganistan Darbesi'yle birlikte sona erdi.

'Abdullah Mirza, bugünkü İran, Afganistan, Pakistan ile Hindistan, Mezopotamya ve Kafkasya'nın önemli bir bölümünü kapsayan Timur İmparatorluğu'nun kısa ömürlü hükümdarıydı.

<span class="mw-page-title-main">Seyyid Hanedanı</span>

Seyyid hanedanı, 1414-1451 yılları arasında hüküm süren Hindistan'daki Delhi Sultanlığı'nın dördüncü hanedanıydı. Tuğluk ve Timurlular'ın Multan valisi Hızır Han tarafından kuruldu. Tuğluk Hanedanı'nın yerini aldılar ve Sultanlığı Timurlular'a bağlı bir Vasal devlet olarak yönettiler. 1451’de Alaeddin Alem Şah, Sultanlığı Ludî Hanedanı'na devretti.

Ebul-Feth Muhammed Mirza veya Sultan II. Muhammed, Sultan II. Hüseyin'in oğluydu. Tahtta hak iddia eden son Safevi prensiydi. 1786'da Ağa Muhammed Han Kaçar kendi adına bir fetva verdi ve meşruiyetini kullanmak için sikkeler bastırdı, ancak Muhammed Mirza Kaçar varlığını reddetti ve Hindistan'a göç etti.

Mirmehdi Han - 1747'den 1752'ye kadar hüküm süren İrevan Hanlığı'nın ilk hanı. Nadir Şah'ın ölümünden sonra iktidara gelmiştir. Ancak bazı kaynaklarda Nadir Şah döneminde bile İrevan hakimi olduğu yazılmaktadır. Mirmehdi Han aslen Azerbaycan Türklerinin Afşar boyunun Kasımlı tayfasındandır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.