Taksim Gürcü mezarlığı

Taksim Gürcü mezarlığı, İstabul'da, tarihi Taksim Mezarlığının bir parçası olan Gürcü mezarlığıdır. Günümüzde tamamen ortadan kalkmış olan bu mezarlığın yerinde Elmadağı semtinde Divan Oteli gibi yapılar ve Elmadağı Parkı bulunmaktadır.^[1]

Tarihi adıyla Konstantinopolis veya İstanbul, Gürcülerin göç edip yerleştiği, küçük koloniler kurduğu kentlerden biriydi. Nitekim Bizans döneminde Galata semtindeki Gürcü kolonisinin yerleşim alanı Osmanlı döneminde Gürcü Kapı olarak adlandırılmıştır. Öte yandan Konstantinopolis yakınlarında Gürcülerin Romana Manastırı, Mangana Manastırı gibi dinsel kurumlar kurduğu veya bu kurumlarda rahip olarak bulunduğu bilinmektedir.^[2] Osmanlı dömeminde ise, İstanbul’daki Gürcü kolonisinin büyük kısmı genel olarak Mesheti bölgesinden gelen Katolik Gürcülerden oluşuyordu. Söz konusu Gürcüler, Osmanlıların 1578 yılında ele geçirdiği ve Gürcistan Vilayeti olarak adlandırdığı bölgenin sınırları içinde kalan Ahaltsihe ile çevresindeki yerleşim alanlarından göç ediyordu.^[3][4][5] Feriköy semtindeki Bomonti Gürcü Katolik Kilisesi 1861 yılında kurulmadan öne, Galata semtindeki Aziz Peter Kilisesi Katolik Gürcülerin kilisesi sayılıyor ve İtalyan rahipler bu topluluğa dini hizmet veriyorlardı. Aziz Peter Kilisesi’nin kendi mezarlığı vardı ve Gürcüler de bu mezarlıkta toprağa veriliyordu. Beyoğlu tarafında Hristiyan nüfus artınca, Osmanlı padişahı Taksim’de bölgedeki kiliselere ortak bir mezarlık alanı tahsis etmişti. Taksim Mezarlığı olarak bilinen bu mezarlık zaman içinde kentin ortasında kalmış ve 20. yüzyılın başlarında terk edilmişti. Hristiyan cemaatler mezarlıklarını daha uzağa, o zamanki kentin dışına taşımışlardı.^[1][6]

Taksim’deki mezarlıkta Gürcülerin de kendilerine ait bir alanı vardı. Burada toprağa verilen Gürcülerin mezar taşlarının yazıları Gürcüceydi ve Gürcü alfabesiyle yazılıyordu. İstanbul'da ve Marmara Bölgesi'nde yaşayan Gürcüler hakkında bir kitap yazmış olan İtalyan araştırmacı Eugène Dallegio d'Alessio'nın verdiği bilgiye göre, Feriköy Gürcü Katolik Kilisesi’nin arşivinde bu mezarlığın bazı mezar taşlarının yazılarını içeren el yazısı bir liste bulunuyordu. Bu liste, bu manastırda Gürcü mezarlığı veya mezarları hakkında bilgi veren tek kayıttı. Kilisenin rahiplerinden Şalva Vardidze’nin verdiği bilgiye göre bu liste manastırda öğrenci olduğu sırada İvane Gvaramadze tarafından hazırlanmıştı. Bu listeye göre Taksim Gürcü mezarlğındaki en eski mezar taşı 1702 yılına aitti ve mezar taşında “საფლავსა ამას წინა მწოლარე არს ახალციხელი ივანეშვილი პავლე. ქორონიკონი ჩღბ” (Bu mezarda Ahaltsihe’den İvaneşvili Pavle yatıyor. Sene 1702”) şeklinde bir yazı vardı.^[1][6]

Gvaramadze'nin listelemiş olduğu 39 adet mezar taşı dışında, iki yüzden fazla mezar taşı, Gürcü mezarlığının hemen karşısında bulunan Surp Agop Katolik Ermeni Kilisesi’ne taşınmıştı. Taşların tamamı buradaki Ermeni hastanesi ile kilisenin inşasında kullanılmıştı. Kalan taşlarla da kilisenin zemini döşenmişti. Gvaramadze'nin verdiği bilgiye göre, kilisenin zeminine döşenmiş mezar taşlarındaki Gürcüce yazılar üzerinde yürünmekten dolayı büyük ölçüde silinmiş olmakla birlikte okunabilir haldeydi.^[1][6]