İçeriğe atla

Taizong (Liao)

Taizong
Liao Hanedanı imparatoru
Hüküm süresi11 Aralık MS 927-18 Mayıs MS 947
Önce gelenYelü Abaoji
Sonra gelenShizong
Doğum25 Kasım MS 902
Ölüm18 Mayıs MS 947
HanedanYelü

Taizong (Çince: 遼太宗; pinyin: Liáo Tàizōng; 25 Kasım MS 902-18 Mayıs MS 947) veya asıl adıyla Yaogu (堯骨), Çin'in Liao Hanedanı'nın ikinci imparatorudur. Saltanatı MS 927'den 947 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

Taizong, Liao Hanedanı'nın kurucusu Yelü Abaoji'nin ikinci oğluydu. MS 916'da Abaoji ilk oğlu Prens Bei'yi varis ilan etti, ancak İmparatoriçe Yingtian, "bozkır yaşamını" daha iyi yansıttığını söyleyerek oğlu olarak Yaogu'yu tercih etti. Hıtay soyluları da bu pozisyonu kabul etti ve Abaoji'nin MS 927'deki ölümünden sonra Yaogu imparator oldu. Kardeşi, yakın zamanda Kore'deki Balhae devletinden fethedilen Dongdan bölgesinin valisi ilan edildi, ancak oradan Çin'e kaçarak Hou Tang'ın hizmetine girdi.

Shi Jingtang, MS 945'te Hou Tang'a isyan başlattığında, İmparator Taizong büyük bir sefer başlatarak kendisine yardım etti. Daha sonra Shi Jingtang Hou Jin'i kurduktan sonra Hıtay müttefikleriyle anlaşmazlığa düşünce İmparator Taizong MS 947'de bu kez kendisine büyük bir sefer başlattı.

Ek okuma

Taizong (Liao)
Resmî unvanlar
Önce gelen:
Yelü Abaoji
Liao Hanedanı imparatoru
MS 927-947
Sonra gelen:
Shizong

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hou Jin (5 Hanedan)</span>

Hou Jin, Çin'de Beş Hanedan On Krallık döneminde Hou Tang'dan sonra Şatuolar 'ın devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Hou Han (5 Hanedan)</span>

Hou Han, Çin'de Beş Hanedan On Krallık döneminde Hou Jin'in Hitaylar tarafından yıkırıldıktan bir süre sonra, Hitayların kuzeye geri döndüğünde Hou Jin'ın Jiedushi Liu Zhiyuan tarafından kurulmuş bir devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Şatuo</span> Batı Göktürk Kağanlığı’nın İşbara Kağanının sülalesinden bir kol

Şatuo veya Şatuo Türkleri dokuzuncu yüzyılın sonlarından onuncu yüzyıla kadar Kuzey Çin siyasetini büyük ölçüde etkileyen bir Türk kabilesiydi. Beş Hanedan ve On Krallık döneminde beş hanedandan üçü, Hou Tang, Hou Jin ve Hou Han'ı ve on krallıktan biri olan Kuzey Han'ı kurdukları belirtiliyor. Şatuo Türklerinin kurduğu kısa ömürlü krallıklar daha sonra Song hanedanı tarafından fethedildi ve yoğun Çinli nüfusu nedeniyle tamamen asimile oldular.

<span class="mw-page-title-main">Karahıtaylar</span> Orta Asyada Kurulan Mogol Devleti

Karahıtaylar, Orta Asya'da Hıtay (Kitan)lar tarafından kurulan Moğol devleti. Başkenti Balasagun idi.

<span class="mw-page-title-main">Liao Hanedanı</span>

Liao, bugünkü İç Moğolistan ve Çin'in kuzey kesminde hakimiyetini kuran Karahitayların kurduğu hanedan.

<span class="mw-page-title-main">An Luşan İsyanı</span> 755 yılında Çinin Tang hanedanlığına karşı ortaya çıkan geniş çaplı ayaklanma.

An Luşan İsyanı, Çin'de Tang Hanedanı döneminde, 16 Aralık 755'ten 17 Şubat 769'a kadar sürmüş, büyük toplumsal kargaşa ve huzursuzluk ortamına neden olan ayaklanma General An Luşan'ın Kuzey Çin'de kendi imparatorluğunu ilan etmesiyle başladı. An Luşan Yan Hanedanlığını kurarak ayaklanmayı ilan etti. Onun kendi oğlu tarafından öldürülmesiyle vekili ve yol arkadaşı Shi Sming ve oğlu mücadelesini devraldı ve devam ettirdiler. İsyan üç Tang imparatoru döneminde devam etti. Tang hanedanına sadık aileler ve onların karşısında yer alan aileler ile isyan büyüdü. An Luşan Arap, Göktürk ve Sogdluları da etkileyerek kendi saflarına çekti. İsyan sonrası büyük bir kargaşaya, dev kayıplara ve geniş bir sahada yıkıma neden oldu. Tang Hanedanı zayıfladı ve batı Çin üzerindeki hakimiyetini kaybetti. 742 yılı başlarında, Asya 13 yıl süren bir kaos dönemindeydi. Bölgedeki imparatorlar büyük ayaklanma, devrim, hanedan değişikleriyle çalkalanıyordu. Bu yılda doğu steplerinde Türk-Sogd etkisiyle 744 yılında Uygur Kağanlığı kuruldu. Bu İpek Yolunu kullanan tacirler ve gezginler aracılığıyla samimi ilişkiler arttı. Abbasiler Horasan'da başlattıkları isyan sonucunda Emeviler'e son vermiş ve Abbasi Halifeliğini kurmuşlardı. Batıda genişlemek isteyen Tang hanedanlığı müslüman Araplar ve Karluk Türkleriyle Talas Muharebesi'ne girmiş ve muharebeyi kaybetmişti. Bu arada güneyde Nanzo Krallığına karşı yapılan sefer etkisiz olmuştu. Aynı zamanlarda Tibet üzerine yapılan sefer görece daha başarılı olmuştu, bu sefer ile Tibetlilerin orta Asya toprakları ele geçirildi. 755 yılında Tibet imparatorunun suikasta uğramasıyla Tang imparatorluğu zaferini sağlamlaştırdı. Bu arada Türk bir general imparatorluk içerisinde güçlü bir pozisyona gelmişti.

Çebi Kağan, Çin kaynaklarında kişisel adı Aşina Hubo, hükümdar adı ise Yiçü Çebi Kağan (乙注車鼻可汗/乙注车鼻可汗)'dır. Seyanto Kağanlığı'nın dağılmasının ardından "Doğu Türklerinin Kağanı" iddiasıyla ortaya çıkan Türk devlet adamıdır. Dağılan Göktürk Devleti'nden kalan toprakların doğusunda kısa bir süre de olsa Doğu Türk Kağanlığı'nı yeniden kurumsallaştırmaya çalışmıştır. Tang Hanedanı'na bağlı Gao Kan komutasındaki birliklerin MS 650'de Çebi'nin ordularını mağlup etmesiyle bu amacını gerçekleştirememiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tang'ın Batı Türklerine seferi</span>

Tang'ın Batı Türklerine Seferi, Çin kaynaklarında Batı Tujue olarak bilinen Batı Göktürk Kağanlığı topraklarına 7. yüzyılda Tang Hanedanı tarafından düzenlenen seferdir. Tang Hanedanlığı, henüz sefere karar kılmadan önce; Doğu ve Batı Göktürk devletleri arasındaki rekabetten yararlanarak; bu iki devletin gücünü ciddi şekilde zayıflatmıştır. İmparator Taizong, Çin ordusunu Göktürklerin batı kanadında bulunan topraklar olan; 640'ta Karahoca, 644'te Karaşehir ve 648'de Kuçar'a sevk etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Taizu (Song)</span>

İmparator Taizu veya asıl adıyla Zhao Kuangyin (趙匡胤), Çin'in Song Hanedanı'nın kurucusu ve ilk imparatorudur. Saltanatı MS 960'tan 976 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Gaozong (Tang)</span> Tang Hanedanının üçüncü imparatoru

İmparator Gaozong veya asıl adıyla Li Zhi (李治), Çin'in Tang Hanedanı'nın üçüncü imparatorudur. Saltanatı MS 649'dan 683 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Shi Jingtang</span>

Shi Jingtang, tapınak adı Gaozu olarak da bilinir. 936'dan ölümüne kadar hüküm süren Beş Hanedan ve On Krallık döneminde kısa ömürlü Hou Jin'in kurucu imparatoruydu.

Shi Chonggui (914–974), geleneksel Çin tarihi kaynaklarında Hou Jin İmparatoru Chu veya Hou Jin İmparatoru Shao olarak bilinir. "), ölümünden sonra Liao hanedanlığında Jin Prensi olarak bilinir, Çin Beş Hanedanı ve On Krallık Dönemi devleti Hou Jin'in ikinci ve son imparatoruydu.

<span class="mw-page-title-main">Shi Le</span>

Shi Le, Çin'de Beş Hu On Altı Krallık döneminde Hiung-nu önderliğindeki Sonraki Chao'nun kurucusu ve ilk imparatorudur. Saltanatı MS 330'dan MS 333 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Ruizong (Tang)</span>

Ruizong veya asıl adıyla Li Dan (李旦), Çin'de Tang Hanedanı'nın beşinci imparatorudur. Saltanatı ilk önce MS 684-690 yılları arasında ve daha sonra MS 710'dan MS 712 yılına kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Daizong (Tang)</span>

Daizong veya asıl adıyla Li Yu (李豫), Çin'de Tang Hanedanı'nın dokuzuncu imparatorudur. Saltanatı MS 762'den MS 779 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Li Cunxu</span>

Li Cunxu, Çin'de Beş Hanedan On Krallık döneminde Hou Tang'ın kurucusu ve ilk imparatorudur. Saltanatı MS 923'ten MS 926 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Koryo-Hıtay Savaşları</span>

Koryo-Hıtay Savaşları, 10. ve 11. yüzyıllar arasında Kore'nin Koryo Hanedanı ile Çin'de Hıtay önderliğindeki Liao Hanedanı arasında meydana gelen savaşlardır.

Li Congke, Çin'de Beş Hanedan On Krallık döneminde Hou Tang'ın dördüncü ve son imparatorudur. Saltanatı 934'ten 937 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

Shizong veya asıl adıyla Wuyu (兀欲), Çin'in Liao Hanedanı'nın üçüncü imparatorudur. Saltanatı MS 947'den 951 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

Shengzong veya asıl adıyla Wenshunu (文殊奴), Çin'in Liao Hanedanı'nın altıncı imparatorudur. Saltanatı MS 982'den 1031 yılında ölümüne kadar sürmüştür.