Tahtacılar
| Toplam nüfus | |
|---|---|
Yaklaşık 300 bin[1] | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
 : Akdeniz Bölgesi, Ege Bölgesi | |
| Diller | |
| Din | |
Tahtacılar, genel olarak Ege ve Akdeniz bölgelerinin ormanlık yörelerinde yaşayan, Osmanlı İmparatorluğu döneminde ve kısmen günümüzde ağaç işçiliğiyle uğraşan Alevî Türkmenlerdir. Kızılbaş inancına sahiptirler. Bektaşîlik ve Anadolu Aleviliği ile Tahtacı inancının belli başlı farkları vardır.[]
| Makale serilerinden |
Kökenleri
Ataları, Oğuz boylarına bağlı Ağaçeriler'dir. Timur, Türkistan ve Horasan'ı egemenliği altına alınca, yurtlarını terk etmek zorunda kalan Ağaçeriler'in bir bölümü İran'a, çoğunluğu da Anadolu'ya yerleşti. Diğer bazı kaynaklara göre ise Tahtacılar, tarihi Hunlar’a dayanan bir soya sahiptirler. Büyük Hun İmparatorluğu‘ nun yıkılışından sonra Batıya göç eden Hunların bir kolu 395 tarihinde Erzurum üzerinden Anadolu’ya gelmiştir. Büyük bir göç dalgası da 466’da gerçekleşmiş, Avrupa Hunları’na bağlı Ağaçeri Türk boyları Anadolu’ya gelmişler ve yerleşmişlerdir. Moğolların Anadolu'yu işgal etmesi üzerine, buraya gelmiş olan Ağaçeriler bu kez Suriye ve Irak'a göç ettiler. Bunlardan bazılarının Timur'un ölümünden sonra 1405 yılında yeniden Anadolu'ya döndüğü ve bu dönemlerden itibaren 'Tahtacılar' olarak anıldığı kabul edilir. Fatih Sultan Mehmed' in, 1453 yılında İstanbul'un fethi sırasında kullanılan gemilerin yapımı için, Balıkesir' in Kaz Dağları'ndaki köylerden Tahtacıları da getirdiği bilinir. Tahtacılar, araştırmacıların bir kesimi tarafından Yörükler ile aynı sosyal yapıda değerlendirilmişlerdir.[2]
Yazılı kaynaklarda Tahtacı adına ise ilk olarak 16. yüzyılda Osmanlı vergi nüfusu tahrir defterlerinde “Cemāat-ı Tahtacıyān” şeklinde rastlanmaktadır.[3]
Türkiye'de Yerleşim Yerleri
Zamanla yerleşik yaşama geçmeye başlayan Tahtacılar günümüzde daha çok Adana, Mersin, Antalya, Muğla, Denizli, Isparta, Burdur, Aydın, İzmir, Manisa, Balıkesir, Çanakkale, Afyonkarahisar gibi illerde yaşamaktadırlar.
Adana'daki Tahtacı köyleri:
Mersin'deki Tahtacı köyleri:
- Toroslar: Dalakderesi, Düğdüören, Bekiralanı
- Erdemli: Tömük
- Silifke: Sayağzı, Kırtıl
- Mut: Yazalanı, Kayabaşı, Keleceköy, Kamaçukuru
- Tarsus: Çamalan, Kaburgediği
- Mezitli: Kuzucubelen
- Anamur: Kaşdişlen
- Bozyazı: Çubukkoyağı, Bahçekoyağı, Tekedüzü
Antalya'daki Tahtacı köyleri:
- Elmalı: Akçaeniş
- Finike: Alacadağ, Arifköy, Gökbük
- Kumluca: Beşikçi, Hızırkahya, Toptaş
- Manavgat: Dolbazlar, Sağırin
Muğla'daki Tahtacı köyleri:
Balıkesir'deki Tahtacı köyleri:
- Balıkesir: Türkali
- Burhaniye: Pelitköy, Tahtacı
- Edremit: Arıtaşı, Çamcı, Doyran, Kavlaklar, Mehmetalan, Tahtakuşlar
- Kepsut: Mehmetler
- Savaştepe: Kongurca
Çanakkale'deki Tahtacı köyleri:
- Çanakkale: Akçeşme, Çiftlikdere, Denizgöründü, Elmacık, Gürecik, Kayadere
- Ayvacık: Bahçedere, Güzelköy, Uzunalan
- Bayramiç: Karıncalı
- Ezine: Derbentbaşı, Koşuburun
Dil ve Din
İnançlarında ve yaşam biçimlerinde Şamanizm'e ilişkin kanıtlar bulunmasıyla birlikte, korudukları bu kültür, Alevilik inanç ve töreleri ile harmanlanmıştır. İçinde Öz Türkçe'den pek çok kelimeler barındıran, günümüze kadar muhafaza edebildikleri bir günlük konuşma dili kullanmaktadırlar. Kullandıkları ağız, yaşadıkları bölgelerin ağız özelliklerinden de beslenmiş, etkileşime girmiştir.
Kültür
Tahtacılar tarih boyunca hep doğayla iç içe yaşamışlardır. Giyim kuşamları, el sanatları, yemek kültürleri ile büyük bir kültürel zenginliğe sahiptirler. Örf, adet ve gelenekler bakımından Orta Asya Türk kültüründen izler taşırlar. Zanaat olarak sürdürdükleri ağaç işçiliğinde kadın - erkek birlikte çalışırlar. Bir kısım halk, Cumhuriyet ilan edildikten sonra azalan kamusal baskı nedeniyle ziraat, esnaflık, memurluk, serbest meslek vb. meslek gruplarına da ayrılmıştır. Eskiden bu yana süregelen önemli geleneklerinden birisi de bir düğünün hemen sonrası, yeni gelin olmuş kadınlar için yapılan 'Baş Bağlama' ritüelidir.[4]
Ünlü Tahtacılar
- Musa Eroğlu: Türk halk müziği sanatçısı ve bağlama virtüözü. Mersin Tahtacılarından olan Eroğlu, genellikle Tahtacı türküleri derlemektedir.
- Ahmet Günday: Türk halk müziği sanatçısı. Muğla Fethiye Tahtacılarından olan Günday, genellikle Tahtacı türküleri derlemiş ve seslendirmiştir. 13 Mart 2021 tarihinde vefat etmiştir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Kuşçi, Ahmet. "https://iksadyayinevi.com/wp-content/uploads/2021/07/ORTA-TOROS-TAHTACILARI-TARIH-VE-KULTUR.pdf" (PDF). 22 Ekim 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
|başlık=dış bağlantı (yardım) - ^ [1] 12 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Dr. İsmail Engin, Tahtacılar, Tahtacı Kimliğine ve Demografisine Giriş, Ant Yayınları, 1998.
- ^ Çıblak, Nilgün (2003). “Mersin Tahtacı Kültüründeki Terimler Üzerine Bir Deneme” 12 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Folklor / Edebiyat, C.IX, S. XXXIII, ss.217-238.
- ^ [2] 12 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Veli Asan, Tahtacı Türkmenlerde Baş Bağlama, Cem Dergisi, S. 71, 1997.
