İçeriğe atla

Tahsin Özgüç

Tahsin Özgüç
Tekkeköy Mağaraları Arkeoloji Vadisi Müze Evi önünde yer alan Tahsin Özgüç büstü.
Doğum1916
Kırcaali, Bulgaristan
Ölüm28 Ekim 2005 (89 yaşında)
Ankara, Türkiye
EğitimAnkara Üniversitesi
Kariyeri
DalıArkeoloji

Tahsin Özgüç (1916, Kırcaali - 28 Ekim 2005, Ankara), Türk arkeolog ve akademisyendir.

Hayatı

İlk yılları

Tahsin Özgüç 1916 yılında Bulgaristan, Kırcaali'de doğmuştur.

Akademik kariyeri

Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nde öğrenimine o kurumun ilk öğrencilerinden biri olarak arkeoloji bölümünde başlamış ve 1940'ta mezun olmuştur. Bu dönemde bu bölümde akademik hoca olarak Almanya'dan gelmiş olan Hans Henning von der Osten ve George Rohde ve Türk hoca Şemsettin Günaltay bulunmaktaydı. Tahsin Özgüç mezun olduktan sonra doktora çalışmalarına devam etmiş ve 1942'de "Tarih Öncesi Anadolu'da Ölü Gömme Gelenekleri" adlı doktora tezi ile Doktorluk unvanı almıştır. Bu doktora tezi 1948'de Türkçe ve Almanca olarak yayınlanmıştır. Tahsin Özgüç aynı fakültede okutman olarak göreve devam etmiş ve 1945'te kadrolu asistan olarak akademik kariyere geçmiştir.

Bu dönem içinde 1944'te yine aynı bölümden mezun olmuş ve okutmanlık kariyerini sürdüren Nimet Dinçer ile evlenmiştir. Bu evlilik sadece hayat birleştirme değil çok parlak akademik birleşme de olmuştur ve Tahsin Özgüç'ün sonradan yaptığı arkeolojik çalışmalarda karısı Nimet Özgüç devamlı onun akademik çalışmalarına ortak olmuştur.

Tahsin Özgüç akademik kariyerine 1945'te Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinde kadrolu asistan olarak başlamış ve 1981'de emekli olana kadar bu kurumda akademik görev yapmıştır. 1945-46 döneminde asistan; 1946-1954 döneminde doçent; 1954-1981 döneminde profesör olarak çalışmıştır. 1968-1969 yıllarında aynı fakültenin dekanı olmuştur. 1969-1980 yıllarında Ankara Üniversitesi Rektörlük görevini ifa etmiş ve Türkiye'nin ikinci üniversitesi olarak kurulan bu üniversitede bu görevde en uzun kalan kişi olmuştur. 1981'de yaş haddi dolayısıyla üniversite profesörlüğünden emekli olmuştur.

Tahsin Özgüç akademik kariyerinin bitmesinden sonra 1981'de YÖK üyeliğine getirilmiş ve bu kurumda YÖK Başkanvekilliği görevini 1988 yılında görev süresi dolmasına kadar devam ettirmiştir. YÖK kurumu bazı çevrelerce 1980 askerî darbesi tarafından üniversitelere ve akademik hürriyetlere karşı alınan siyasi kararların uygulayıcısı olarak görülmüştür. Özgüç bu kurumun başında olduğu için bu politikalara karşı gelmediğinden dolayı tenkit edilmiştir.

Çalışmaları

Tahsin Özgüç ve yetiştirdiği öğrencilerin Anadolu'nun arkeolojik incelenmesine ve bu alanda bilginin çok hızla geliştirilmesine çok büyük katkıları bulunmuştur. Birçok uluslararası ün kazanmış arkeoloji kazısı ve bunları açıklayan sayısı yüzü aşan makale, kitap bölümü ve kitabı ile bu katkısı açıkça ortada bulunmaktadır. Tahsin Özgüç ve eşi Nimet Özgüç'ün, birlikte Orta Anadolu'da çok önemli bir kazı yeri olan Kayseri yakınlarında Kültepe mevkiinde yaptıkları kazılar ve burada bulunan Kanes adlı MÖ 2000-1700 yıllarında kurulu antik şehre bağlı olan Asurlu tüccarların sitesinde buldukları mimari kalıntıları, arkeolojik objeler ve gayet çok sayıda çivi yazılı belgeler Anadolu'nun ilk tarihsel dönemine büyük bir aydınlık getirmiştir. Bu kazılardan sayısı 20.000'i aşan çivi yazılı tablet keşfedildiğini ve bunun büyük bir kısmını ancak gelecek dönemlerin arkeologlarının inceleyebileceği açıklanmıştır. Bu Kültepe kazıları için Tahsin Özgüç 57 yıl uğraşmıştır. Onun çalışmalarıyla şehirdeki arkeolojik eser sayısı arttı ve Kayseri Arkeoloji Müzesi'nin kurulmasına yol açtı.[1]

Bununla da yetinmeyip Karahöyük Elbistan, Horoztepe (Tokat), Altıntepe (Erzincan), Masathöyük, Kazankaya, Terga, Ferzant ve Kulülü kazılarını da idare etmiştir. Elbistan Karahöyük kazılarında yaklaşık MÖ 1200 Lüvi hiyografik yazılı büyük bir kitabe ortaya çıkartmış ve Hititlerin düşüşünden sonra Anadolu'da olanları ortaya çıkaran ana belge olmuştur. Bu kazı hakkında Türk Tarih Kurumu çok sayıda (2 cilt kitap ve makale) yayım yapmış ve bunların çoğunluğuna Tahsin Özgüç katkı yapmıştır. 1959-1967 yılları Altıntepe kazılarında çok güzel bir tapınak kalıntısı ve mezarlar bulunmuş ve bu sitin en batı Urartu yerleşkesi olduğu anlaşılmıştır. 1973-1978'de Tokat yakınlarındaki Masathöyük kazılarında bulunan üç yörel idare binasında bulunan küçük çivi yazısı tabletler arşivi Hitit devletinin merkezi ile yörel idaresinin bağlantılarını ilk defa açığa çıkarmıştır.

Yayınlanmış önemli eserleri

En önemli Türkçe eserleri Yapı Kredi Kültür Yayınları yazar serisi makalesinde şöyle sıralanmıştır.[2]

  • 1959: "Kültepe Kanış I, Assur Ticaret Kolonilerinin Merkezinde Yapılan Yeni Keşifler".
  • 1969: "Altıntepe II, Depo Binası ve Fildişi Eserler".
  • 1982: "Masathöyük II, Boğazköy’ün Kuzeydoğusunda Bir Hitit Merkezi".
  • 1986: "Kültepe-Kanış II, Eski Yakındoğu'nun Ticaret Merkezinde Yeni Araştırmalar".
  • 1988: "İnandiktepe, Eski Hitit Çağında Önemli Bir Kült Merkezi".

Bir yabancı kitap satıcısı Tahsin Özgüç eserleri listesinde 33 kitap sıralamaktadır.[3]

Akademik ünü

Tahsin Özgüç dış ülkelerde arkeoloji bilimi alanında 1962-1964 döneminde ABD Princeton Üniversitesi çok ünlü araştırma kurumu olan "Institute for Advanced Study"'de; 1964'te Almanya Saarland Üniversitesi'nde ve 1975-1976 döneminde Almanya Münih Üniversitesi'nde misafir profesörlük yapmıştı. Yazılıp sıralanması imkânsız sayıda olan dış ülke üniversite ve yüksek akademik araştırma kurumlarında verdiği konuşma, seminer ve konferans bulunmaktadır.

Özgüç yurt içinde akademik bilimsel kurumlar üyesi idi. Akademik hayatı içinde üyesi olduğu Türk Tarih Kurumu ona "Şeref üyeliği" payesi vermişti. "Türkiye Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü" üyesi olmuştu.

Yurt dışında üye olduğu akademik bilimsel kurumlar arasında Alman Arkeoloji Enstitüsü, Britanya Akademisi, Amerikan Arkeoloji Enstitüsü, Bavyera Bilimler ve Humanite İlimleri Akademisi ve Londra Şehri Arkeolojik Sosyetesi bulunmakta idi.

Kendisine verilen uluslararası ödüller ve onursal doktoralar listesi şöyledir:

Ödüller

  • 1978: Alman Federal Cumhuriyeti "Bundesverdienstkreuz (Genel Liyakat Büyük Haç Nişanı)"
  • 1990: Japonya "Doğan Güneş Nişanı" 5. sınıf altın ve gümüş nişanı
  • 1991: Belçika "Belçika Tacı Ulusal Nişanı"
  • 1995: Türkiye Toplum ve İnsan Bilimleri alanı Arkeoloji İncelemeleri dalında "Türkiye İş Bankası Büyük Ödülü" (Kültepe-Kaniş/Neşa Sarayları ve Tapınakları/Planlar ile)

Onursal doktoralar

  • Berlin Serbest Üniversitesi, Almanya
  • Münih Üniversitesi, Almanya
  • Gent Üniversitesi, Belçika

Kaynakça

  1. ^ "Kayseri Arkeoloji Müzesi". müze.gov.tr. 7 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2017. 
  2. ^ [1][]
  3. ^ "Tahsin Özgüç eserleri bibliyografyası". 22 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2011. 

Dış bağlantılar

Akademik görevi
Önce gelen:
Cumhur Ferman		Ankara Üniversitesi Rektörü
1 Ağustos 1969 - 31 Mayıs 1980 		Sonra gelen:
Türkan Akyol

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hititler</span> Tunç Çağında Anadolu yarımadasının büyük çoğunluğunu egemenliği altına alan bir Hint-Avrupa kavmi

Hititler ya da Etiler, Tunç Çağı'nda Anadolu, Levant ve Kıbrıs'ta varlık göstermiş bir halk.

Manfred Osman Korfmann, Alman arkeolog.

<span class="mw-page-title-main">Anadolu Medeniyetleri Müzesi</span> Ankaradaki bir tarih ve arkeoloji müzesi

Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Ankara'nın Altındağ ilçesinde bulunan bir tarih ve arkeoloji müzesidir. Müzede, Anadolu'da yaşamış olan uygarlıklardan geriye kalan arkeolojik eserler kronolojik olarak sergilenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Adana Arkeoloji Müzesi</span> Arkeoloji müzesi

Adana Arkeoloji Müzesi, günümüzde Adana'nın Seyhan ilçesinin Döşeme Mahallesi'ndeki eski Millî Mensucat Fabrikası'nda bulunan müze kompleksinde hizmet vermekte olan bir müzedir.

<span class="mw-page-title-main">Halet Çambel</span> Türk eskrimci ve arkeolog

Halet Çambel, Türk arkeologdur.

Altıntepe, Erzincan iliniin Üzümlü ilçesi sınırlarında Urartu, Bizans ve Osmanlı medeniyetlerine ev sahipliği yapmış eski bir yerleşim yeridir. Urartu döneminde kurulan yerleşim yerinde hâlen arkeolojik kazılar sürdürülmektedir.

Ord. Prof. Dr. Sedat Alp, Türkiye'nin ilk hititoloğu olan tarihçi ve arkeolog Türk akademisyen ve akademik idareci. 1982-1983 yılları arasında Türk Tarih Kurumu başkanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Alacahöyük</span> ören yeri

Alacahöyük, Çorum'un Alaca ilçesinin 15 km kuzeybatısındaki Alacahüyük köyündeki bir höyüktür. Bu höyükte dört ayrı kültür evresinden kalma 15 yerleşim ya da yapı katı saptanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Milet</span> Anadoluda bir antik kent

Milet Anadolu'nun batısında, Ege bölgesinde Büyük Menderes Nehrinin hemen ağzına yakın deniz kıyısında bir antik liman şehridir. Şimdi Aydın'ın Didim ilçesinde Akkoy'un 5 km kuzeyinde ve Balat köyü yakınında bir harabe halinde olup limanı Büyük Menderes tarafından doldurulduğu için yaklaşık 10 km denizden içeride bir mevkidedir.

<span class="mw-page-title-main">Kültepe</span> Eski yerleşke

Kültepe, Kayseri'de bulunan ve Kaniş (Kanesh) harabelerinin bulunduğu bir antik kent ve ören yeridir. 2014 yılından bu yana Türkiye'deki Dünya Mirası Alanları Geçici listesindedir. Ayrıca Hitit dilinin en erken izleri ile birlikte, MÖ 20. yüzyıla tarihlenen yazılı buluntularla, Hint-Avrupa dil ailesinin en eski izleri keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Çorum Müzesi</span>

Çorum Müzesi, Çorum il merkezinde bulunan bir arkeoloji ve etnografya müzesidir. Müzede Alacahöyük, Boğazköy, Hattuşaş, Pazarlı ve Kuşsaray gibi arkeolojik kazı merkezlerinden çıkarılan buluntular sergilenmektedir. Çorum Müzesi ilk olarak 13 Ekim 1968 tarihinde, günümüzde kullanılmayan ilk binasında hizmete girmiştir. 1968 yılından itibaren 33 yıl hizmet veren müze binası, arkeolojik kazılardan elde edilen eserlerin yoğunluğu nedeniyle ihtiyaca cevap veremez duruma gelmiştir. Bunun üzerine yapımı 1908 yılında başlayıp 1914 yılında tamamlanan ve yapıldığı günden itibaren hastane, Ziraat Mektebi, Makine Meslek Yüksek Okulu olarak hizmet veren bina, Çorum Müzesi'nin yeni binası olarak kullanılmak üzere 1986 yılında tahsis edilmiştir. 1988 yılında yangın geçiren bina, 1989 yılında müze olarak kullanılmak üzere restore edilmeye başlanmıştır. Restorasyon çalışmalarının tamamlanması ile Çorum Müzesi; 11.03.2003 tarihinde, bu tarihî binada ziyarete açılmıştır.

Ayşe Muhibbe Darga, Türk arkeolog.

<span class="mw-page-title-main">Hattuşa</span> Hititlerin Geç Tunç Çağı dönemindeki başkenti

Hattuşa ya da Hattuşaş, Hititler'in Geç Tunç Çağı dönemindeki başkentidir. Çorum il merkezinin 82 km güneybatısındaki Boğazkale ilçesinde bulunmaktadır.

Nimet Özgüç, Türk akademisyen, arkeolog.

Samsat Höyük, Adıyaman ili, Samsat ilçesi hemen kuzeydoğusunda, günümüzde Atatürk Baraj Gölü altında kalmış olan bir höyüktür. Baraj gölü suları altında kalmasından önce Fırat kıyısından 700 metre içeride olmasına karşın iskan edildiği dönemde hemen nehrin kıyısındaydı. Yüksek bir höyük sayılabilecek olan Samsat Höyük, ova seviyesinden 37-40 metre yükseklikte olup taban alanı 500 x 350 metre kadardır. En dik yamacı doğu yamacı, en düşük eğimli yamacı ise güneybatıya bakan yamacıdır. Adı, Klasik Çağ kaynaklarında Samosate, Samosatum, İslami Dönem kaynaklarında ise Semisat, Sumaisat olarak geçmektedir. Yer olarak, Fırat'ın oldukça geniş, dolayısıyla sığ olduğu bir kesimdedir. Yerleşim olarak ise höyük, teras ve alt şehirden oluşmaktadır. Samsat Höyük, taşıdığı öneme karşın yeterince kazı çalışmaları yapılamadan baraj gölü altında kalıp yok olmuş bir arkeolojik yerleşimdir.

<span class="mw-page-title-main">Anıttepe</span> Çankaya, Ankara, Türkiyede mahalle

Anıttepe, Ankara ilinin Çankaya ilçesine bağlı bir mahalledir. Anıtkabir'in inşası sonrasında bu şekilde anılmaya başlanan bölgenin eski adı Rasattepe'dir.

Uluğ Bahadır Alkım;, Kazı, yüzey araştırmaları ve tarihi coğrafya çalış­malarıyla Anadolu arkeolojisine ve özellik­le Hitit döneminin aydınlatılmasına büyük katkıda bulunan arkeologtur.

<span class="mw-page-title-main">Kayseri Arkeoloji Müzesi</span>

Kayseri Arkeoloji Müzesi, Kayseri'nin Melikgazi ilçesinde bulunan arkeoloji müzesi. 1965 yılında inşaatına başlandı ve Haziran 1969'da hizmete açıldı.

<span class="mw-page-title-main">İstanbul Üniversitesi Rıdvan Çelikel Arkeoloji Müzesi</span> müze

İstanbul Üniversitesi Rıdvan Çelikel Arkeoloji Müzesi, İstanbul Üniversitesi Vezneciler Kampüsünde, Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü bünyesinde bulunan müzedir. 1 Temmuz 2019 tarihinde açılmıştır.

Mahmut Akok müzeci, arkeolog ve restitüsyon uzmanı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.