İçeriğe atla

Taceddin el-Hasani

Taceddin el-Hasani
تاج الدين الحسني
Suriye Devlet Başkanı
Görev süresi
15 Şubat 1928 - 19 Kasım 1931
Yerine geldiğiAhmed Nami
Yerine gelenMuhammed Ali el-Abid
Görev süresi
16 Eylül 1941 - 17 Ocak 1943
Yerine geldiğiHalid el-Azm (vekaleten)
Yerine gelenCemil el-Ulşi (vekaleten)
Suriye Başbakanı
Görev süresi
15 Nisan 1928 - 19 Kasım 1931
Yerine geldiğiAhmed Nami
Yerine gelenHakkı el-Azm
Görev süresi
16 Mart 1934 - 22 Şubat 1936
Yerine geldiğiHakkı el-Azm
Yerine gelenAta Bey el-Eyyubi
İçişleri Bakanı
Görev süresi
11 Mayıs 1934 - 23 Şubat 1936
Kişisel bilgiler
Doğum 1885
Şam, Suriye Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 17 Ocak 1943 (58 yaşında)
Şam, Suriye Cumhuriyeti
Evlilik(ler) Musirra Midani
Çocuk(lar) Dia el-Din · Şems el-Din
İnam (kocası: Münir el-Eclani)
İsaf · Saad el-Din · Emire Diyab

Taceddin el-Hasani (Arapça: تاج الدين الحسني, 1885 - 17 Ocak 1943), Fransızlar tarafından atanan bir Suriye lideri ve politikacı. Şam'da Müslüman alimlerden oluşan bir ailede doğup büyüdü. Babası, 19. yüzyılın sonlarında en saygın İslam alimlerinden biri olan Bedreddin el-Hasani idi.

Tarih

Genç Hasani, babasıyla birlikte İslam teolojisi okudu ve 1905'te onun kişisel asistanı oldu. Kendi neslinin genç öğrencilerini davranış ve düşünce konusunda eğitti. 1912'de Şam Belediyesi tarafından kurulan okul reformu komitesine üye oldu. 1916'da Osmanlı Suriyesi Valisi Cemal Paşa tarafından yayınlanan günlük bir gazete olan eş-Şark'ın (Doğu) genel yayın yönetmeni oldu. Birinci Dünya Savaşı boyunca bu görevi sürdürdü. 1918'de savaş sona erdiğinde babası, onu Suriye'nin Osmanlı sonrası ilk hükümdarı olan Kral I. Faysal ile görüşmesi ve Suriye'deki Müslüman kurumların koşullarını ve ihtiyaçlarını açıklaması için görevlendirdi. Faysal, Hasani'nin belagatinden etkilendi ve Mart 1920'de onu Kraliyet Sarayı'nın Müdürü olarak atadı. Fransızlar Temmuz 1920'de Suriye'yi işgal edene ve Faysal'ı tahttan indirip Suriye'deki mandalarını kurana kadar bu görevi sürdürdü. Hasani Paris'e gitti ve Fransızlarla gizli kanallar kurdu ve siyasi emellerini desteklemeyi kabul ederlerse onlara mutlak destek sözü verdi. Fransız hükûmeti onu kabul etti ve Suriye'de gelecekteki liderlik için onu hazırlamaya başladı.

Görevdeki yıllar

1925'te Fransız Yüksek Komiseri Maurice Sarrail, Arap Dağı'ndaki ulusal ayaklanmanın doruk noktasındayken Hasani'den bir hükûmet kurmasını istedi. Hasani uygun bir kompozisyon oluşturamadı. Kendisine ikinci bir fırsat verildi. Hasani başarılı oldu ve 15 Şubat 1928'de önde gelen isimlerden oluşan bir hükûmet kurdu. Suriye'de cumhurbaşkanlığı ofisi bulunmayan Hasani, en yüksek cumhurbaşkanlığı yetkilerine sahipti, ancak tüm eylemlerini ve kararnamelerini Beyrut'taki Fransız Yüksek Komiserliğine sunmak zorunda kaldı. Kabinesinde eğitim bakanı olarak tarihçi ve bilim insanı Muhammed Kürd Ali, adalet bakanı olarak avukat Said Mahasin ve maliye bakanı olarak Osmanlı eğitimli bir subay ve eski başbakan olan Cemil el-Ulşi vardı. Rejimine karşı çıkanlar, esas olarak Ulşi, Mahasin ve Hasani'nin Fransız bağlantılarını eleştiren ve 1920'de Fransız Mandası'nın dayatılmasından bu yana milliyetçi harekete katkıda bulunmadıklarını iddia eden katı milliyetçilerdi. Nisan 1928'de Hasani, Suriye için ilk cumhuriyet anayasasını hazırlayan kurucu mecliste üç ay görev yaptı. Hasani, Suriye'yi Şubat 1928'den Kasım 1931'e kadar üç farklı kabine ile yönetti. Ulusal Blok liderliğindeki muhalefet, onu İçişleri Bakanı Said Mahasin aracılığıyla seçilmesini sağlamak için oy pusulalarını tahrif etmekle suçladı. 1932'de Hasani cumhurbaşkanlığı görevine aday oldu. Suriye'deki siyasi sistemde reform yapmak için artan milliyetçi baskı altında kalan Fransızlar, seçimlerden kendilerini uzaklaştırdı. Uygun bir Fransız desteği olmadan Hasani, sandıklarda yenildi.

Hasani, kendisini Cumhurbaşkanı Muhammed Ali el-Abid'in yönetimindeki başbakanlık göreviyle telafi eden Paris'teki hükûmet yetkililerini protesto etti. Hasani'nin yerel siyasetteki başlıca rakibi Ulusal Blok, Fransa'nın Suriye'nin bağımsızlığı konusunu ciddi bir şekilde ele almasını talep ederek ülke çapında altmış gün süren bir grev düzenledi. Grev sırasında ticari hayat durma noktasına geldi ve yüzlerce Suriyeli tutuklanarak Suriye-Türkiye sınırındaki ücra hapishanelere gönderildi. Hasani, Halep'ten Sadullah el-Cabiri ve Şam'dan Fahri el-Barudi de dahil olmak üzere Ulusal Blok'un birçok liderini tutukladı. Şamlı iki siyasetçi Şükri el-Kuvvetli ve Nesib el-Bekri ev hapsine alındı. Tüm çile, sırayla, Blok liderlerini Paris'teki bağımsızlık görüşmelerine çağıran Fransızları utandırdı. Bir Fransız-Suriye anlaşması hazır olduğunda, Blok liderliği iktidara geldi ve Hasani, Ulusal Blok'un lideri olan Başkan Haşim el-Attasi'nin yeni yönetimine karşı muhalefete geçti.

Son yıllar

Taceddin el-Hasani (solda) 1941'de Lübnan Cumhurbaşkanı Alfred Nakkışı ile birlikte.

Eski başbakan 1941'e kadar siyasi hayatın kenarlarında kaldı, Blok'un çöküşünü takiben General Charles de Gaulle, Haşim el-Attasi'nin göreve dönmesini sağlayamaması üzerine 12 Eylül 1941'de onu Hasani'yi Suriye Devlet Başkanı olarak atadı. Milliyetçi hareketi içermesi ve Fransa'nın Avrupa'daki savaş çabalarına fon sağlaması gerekiyordu. Başkan Hasani para toplamak için vergileri artırdı ve ekmek fiyatını yükseltti, böylece Suriye'nin yoksul bölgelerinde kendini yabancılaştırdı. De Gaulle, Hasani'nin hizmetlerini 27 Eylül 1941'de Suriye'nin bağımsızlığını resmen tanıyarak ve Avrupa'daki savaş sona erdiğinde Fransızların tam tahliyesini vadederek ödüllendirdi. Fransız generali, 1920'lerde formüle edilen ve Alevi Dağı ile Arap Dağı'nı bağımsız bölgelere ayıran bir yasayı yürürlükten kaldırdı ve böylece onları Suriye Cumhuriyeti'ne yeniden dahil etti. Ancak Fransa'ya ülke genelinde askeri üsleri elinde tutma ve Suriye'de ekonomik, mali ve siyasi ayrıcalıklar alma hakkı verildi. Hasani daha sonra Fransız etkisinden uzaklaşmaya çalıştı ve Ulusal Blok üyeleriyle arkadaş olmaya başladı. Ayrıca, Fransızları 1936-1939 yılları arasında demokratik olarak seçilmiş parlamentoyu yeniden kurmaya ikna etmeye çalıştı, ancak çabaları boşa çıktı. Hasani, 17 Ocak 1943'te kalp krizinden aniden öldü. Damadı, Münir el-Eclani, son yıllarında Taceddin el-Hasani'nin kendisini Fransızlardan uzaklaştırmak ve gerçek bir milliyetçi imajını yansıtmak istediğini, ancak bu gerçekleşmeden önce öldüğünü iddia ediyor. Hasani, görev sırasında ölen ilk Suriye devlet başkanıydı.

Kaynakça

  • Sami Moubayed, Steel & Silk: Men and Women Who Shaped Syria 1900–2000 (Cune Press, Seattle, 2005).

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Şükri el-Kuvvetli</span> Suriyeli siyasetçi (1891-1967)

Şükri el-Kuvvetli, bağımsızlık sonrası Suriye'nin ilk devlet başkanıydı. Kariyerine Osmanlı İmparatorluğu'nun Arap topraklarının bağımsızlığı ve birliği için çalışan bir muhalif olarak başladı ve bu nedenle aktivizmi nedeniyle hapsedildi ve işkence gördü. Suriye Krallığı kurulduğunda, Kuvvetli bir hükûmet yetkilisi oldu, ancak monarşizmden hayal kırıklığına uğradı ve cumhuriyetçi Bağımsızlık Partisini kurdu. Kuvvetli, 1920'de Suriye'yi kontrol altına alan Fransızlar tarafından derhal ölüme mahkûm edildi. Daha sonra, Suriye-Filistin Kongresi'nin baş büyükelçisi olarak görev yaptığı ve Suudi Arabistan ile özellikle güçlü bağlar geliştirdiği Kahire'ye yerleşti. Bu bağlantılarını Büyük Suriye İsyanı'nı (1925-1927) finanse etmek için kullandı. 1930'da Fransız yetkililer Kuvvetli'yi affetti ve Kuvvetli ardından Suriye'ye döndü ve yavaş yavaş Ulusal Blok'un başlıca lideri oldu. 1943'te Suriye devlet başkanı seçildi ve üç yıl sonra ülkenin bağımsızlığını sağladı.

<span class="mw-page-title-main">Fransa-Suriye Savaşı</span> Fransa-Suriye askerî ilişkileri

Fransa-Suriye Savaşı 1920'de yeni kurulan Suriye Arap Krallığı'nın Haşimi hükümdarları ile Fransa arasında gerçekleşti. Meyselun Muharebesi'nde doruğa ulaşan bir dizi çatışma sırasında Fransız kuvvetleri, 24 Temmuz 1920'de Şam'a girerek Haşimi hükümdar Kral Faysal ve yandaşlarının güçlerini yendi. 25 Temmuz'da Suriye'de, Alaeddin ed-Dürubi'nin başkanlığında yeni bir Fransız yanlısı hükûmet ilan edildi ve Suriye bölgesi sonunda Suriye ve Lübnan Mandası altında birkaç bağımlı devlete bölündü. Irak'taki yeni mandadaki konumlarından endişe duyan İngiliz hükümeti, kaçak Faysal'ı Irak'ın yeni kralı ilan etmeyi kabul etti.

<span class="mw-page-title-main">Haşim el-Etâsî</span> Suriyeli siyasetçi ve üç kez devlet başkanı (1875-1960)

Haşim el-Etâsî, 1936'dan 1939'a, 1949'dan 1951'e ve 1954'ten 1955'e kadar Suriye devlet başkanı olarak görev yapmış Suriye milliyetçisi siyasetçi ve devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Suriye Arap Krallığı</span> 1919-1920 Batı Asyada fiili devlet

Suriye Arap Krallığı ; varlığı dört aydan biraz fazla sürmüş, Hicaz Krallığı'ndan sonra kurulmuş ikinci modern Arap devleti. Kısa süreli bu devletin yöneticisi, Mekke emiri Hüseyin'in oğlu I. Faysal'dı. Tüm Büyük Suriye'de hak iddia etmesine rağmen, Faysal hükûmeti ancak sınırlı bir bölgeyi kontrol ediyordu ve varlığı da Birleşik Krallık'ın desteğine bağlıydı. İngiltere ise, Fransa ile birlikte genel olarak, Büyük Suriye fikrine karşıydı ve Faysal'ı kral olarak tanımayı reddediyordu. Nihayetinde, Faysal'a bağlı birlikler, 25 Temmuz 1920'de, Fransız kuvvetlerine teslim oldular.

<span class="mw-page-title-main">Cemil Merdam Bey</span> Suriyeli siyasetçi (1895-1960)

Cemil Merdam Bey, Suriyeli bir politikacıydı. Şam'da önde gelen aristokrat bir ailenin çocuğu olarak doğdu. Osmanlı generali, devlet adamı ve Sadrazam Lala Mustafa Paşa'nın ve sondan bir önceki Memlük Hükümdarı Kansu Gavri'nin soyundan gelmektedir. Paris'te siyaset bilimi okulunda okudu ve siyasi kariyeri orada başladı.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Suriye Cumhuriyeti</span> 1950den 1963teki Baasçı darbeye kadar modern Suriyenin öncül devleti

İkinci Suriye Cumhuriyeti -resmi adıyla 1950-1958 arasında Suriye Cumhuriyeti ve 1961-1963 arasında Suriye Arap Cumhuriyeti fiili olarak Nisan 1946'da Fransız Mandası'ndan bağımsız olan Birinci Suriye Cumhuriyeti'nin devamıdır. İkinci Cumhuriyet, 1950 Suriye Anayasası'nın üzerine kuruldu. 1953'ten 1954'e kadar Suriye'yi yöneten Edib Çiçekli bu anayasayı askıya aldı ve daha sonra Suriye 1958'de Birleşik Arap Cumhuriyeti'ni oluşturmak için Mısır Cumhuriyeti'ne katıldı. İkinci Cumhuriyet, Suriye'nin 1961'de birlikten çekilmesiyle yeniden başladı. 1963'te Suriye Baasçı Partisi, önümüzdeki on yıllar için Suriye'deki siyasi yapının temellerini atan kanlı bir askeri darbeyle iktidara geldi.

<span class="mw-page-title-main">Birinci Suriye Cumhuriyeti</span> 1930dan 1950ye kadar Fransız manda bölgesi; Suriyenin öncül devleti

Birinci Suriye Cumhuriyeti, resmi adıyla Suriye Cumhuriyeti, Suriye Devleti'nin ardından, Fransız Suriye ve Lübnan Mandası'nın bir parçası olarak 1930'da kuruldu. 1936'da Suriye'ye bağımsızlık vermek ve resmi Fransız yönetimini sona erdirmek için bir bağımsızlık antlaşması yapıldı, ancak Fransız parlamentosu anlaşmayı reddetti. 1940'tan 1941'e kadar Suriye Cumhuriyeti, Vichy Fransa'nın kontrolü altındaydı ve 1941'deki Müttefik işgalinden sonra yavaş yavaş bağımsızlık yolunda ilerledi. Bağımsızlık ilanı 1944'te gerçekleşti, Ekim 1945'te Suriye Cumhuriyeti, Birleşmiş Milletler tarafından de jure olarak tanındı; 17 Nisan 1946'da Fransız birliklerinin çekilmesiyle de facto egemen bir devlet haline geldi. 5 Eylül 1950'de yeni bir anayasanın kabul edilmesiyle İkinci Suriye Cumhuriyeti birincisinin yerini aldı.

<span class="mw-page-title-main">Suriye Ulusal Kongresi</span> 1919 yılında Osmanlının çekilmesinden sonra Büyük Suriyenin geleceğine ilişkin zirve

Ayrıca Pan-Suriye Kongresi olarak da bilinen Suriye Ulusal Kongresi, Osmanlılar Suriye'den kovulduktan sonra Mayıs 1919'da Şam, Suriye kurulmuştur. Kongrenin görevi, Büyük Suriye anlamına gelen "Suriye"nin geleceğini düşünmekti. Kongre ayrıca Arap görüşlerini Amerikan King-Crane soruşturma komisyonuna sunmayı amaçladı. Kongre, modern Suriye tarihindeki ilk ulusal parlamento olarak kabul edildi.

<span class="mw-page-title-main">Nazım el-Kudsi</span> Suriyenin ilk devlet başkanı

Nazım el-Kudsi, 14 Aralık 1961'den 8 Mart 1963'e kadar Suriye Devlet Başkanı olarak görev yapan Suriyeli bir politikacı.

<span class="mw-page-title-main">Behiç el-Hatib</span> Suriyeli siyasetçi (1895-1981)

Behiç el-Hatib (1895-1981) Fransızlar tarafından atanan Suriye devlet başkanı. 10 Temmuz 1939'dan 4 Nisan 1941'e kadar görev yaptı. Ahmed el-Hatib'in (1932-1982) babasıydı.

<span class="mw-page-title-main">Cemil el-Ulşi</span> Suriye başbakanı (1883-1951)

Cemil el-Ulşi Suriyeli bir siyasetçidir. Fransız Mandası döneminde Suriye devlet başkanı vekilliği, iki kez başbakanlık görevlerinde bulundu.

<span class="mw-page-title-main">Ata Bey el-Eyyubi</span> Suriyeli siyasetçi (1877-1951)

Ata Bey el-Eyyubi Suriye devlet başkanı ve başbakanı olarak görev yapan bir Osmanlı memuruydu. Suriye'nin Şam kentinde, önde gelen bir siyasi ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi, İstanbul'da kamu yönetimi okudu ve profesyonel kariyerine Osmanlı kamu hizmetinde başladı.

<span class="mw-page-title-main">Halid el-Azm</span> Suriyeli siyasetçi (1903-1965)

Halid el-Azm, Suriye'nin ulusal lideri ve beş kez başbakan ve 4 Nisan - 16 Eylül 1941 tarihleri arasında devler başkanı vekili idi. Suriye'nin en önde gelen siyasi ailelerinden biri olan el-Azm ailesinin üyesiydi ve bir Osmanlı diyanet nazırının oğluydu.

<span class="mw-page-title-main">Yasin el-Haşimi</span>

Yasin el-Haşimi, iki kez başbakanlık yapan Iraklı bir politikacıydı. Irak'ın ilk liderlerinin çoğu gibi, el-Haşimi de ülkenin Osmanlı kontrolü sırasında askeri subay olarak görev yaptı. Siyasi olarak ilk çıkışını selefi Cafer el-Askerî'nin hükûmeti altında yaptı ve kısa bir süre sonra, Ağustos 1924'te onun yerine başbakan oldu. El-Haşimi on ay boyunca hizmet etti, ardından yerini Abdulmuhsin es-Sa'dun aldı. Sonraki on yıl boyunca çeşitli hükûmet pozisyonlarını doldurdu ve nihayet Mart 1935'te başbakanlık makamına geri döndü. 30 Ekim 1936'da Haşimi, General Bekir Sıdkî ve etnik azınlıklardan oluşan bir koalisyon tarafından yönetilen bir darbeyle görevden alınan ilk Irak başbakanı oldu. O zamanlar savunma bakanı olan el-Askerî'nin aksine, el-Haşimi darbeden sağ çıktı ve üç ay sonra öldüğü Suriye'nin Şam kentine gitti. Ağabeyi ve yakın müttefiki Taha el-Haşimi, 1941'de Irak Başbakanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Lütfi el-Haffar</span> Suriyeli siyasetçi (1885-1968)

Lütfi el-Haffar Suriyeli bir iş adamı ve siyasetçidir. Ulusal Blok'un kurucu üyesiydi ve 1939'da Suriye'nin 11. başbakanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Suriye İsyanı</span> Suriye ve Lübnan Mandasındaki Fransız yönetimine karşı 1925-27 ayaklanması

Büyük Suriye İsyanı, 1925 İsyanı veya Büyük Suriye Devrimi, 1925 ile 1927 yılları arasında Suriye Devleti ve Büyük Lübnan genelinde yaşanan genel bir ayaklanmadır. Önde gelen isyancı güçler, Sünni, Dürzi, Alevi ve Hristiyan grupların katıldığı güney Suriye'deki Cebel el-Dürzi Devleti savaşçılarından oluşuyordu. Ortak amaç, I. Dünya Savaşı'nın ardından Türk yönetiminden Fransız yönetimine geçen yeni manda bölgelerindeki Fransız egemenliğine son vermekti.

<span class="mw-page-title-main">Abdurrahman Şehbender</span> Suriyeli siyasetçi (1879-1940)

Abdurrahman Şehbender, Suriye'deki Fransız Mandası döneminde önde gelen bir Suriyeli milliyetçi ve Fransız otoritesiyle uzlaşmanın önde gelen bir muhalifiydi. Arap milliyetçiliğine olan bağlılığı İttihat ve Terakki Cemiyeti ve onun "Türkleştirme" politikaları dönemine kadar uzanmaktadır. Birinci Dünya Savaşı sırasında Arap İsyanı'nı destekledi ve kısa bir süre Emir Faysal'ın dışişleri bakanlığını yürüttü.

<span class="mw-page-title-main">Yusuf el-Azma</span> Suriye savaş bakanı (1883-1920)

Yusuf el-Azma, Ali Rikabi ve Haşim el-Etasi hükûmetlerinde Suriye savaş bakanı ve Kral I. Faysal döneminde Arap Ordusu genelkurmay başkanıydı. Ocak 1920'den Meyselun Muharebesi sırasında Fransız istilasına karşı Suriye kuvvetlerine komuta ederken ölümüne kadar savaş bakanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Nasuhi el-Buhari</span> Suriyeli siyasetçi ve asker (1881-1961)

Nasuhi el-Buhari, 1939 yılında kısa bir süre Suriye başbakanı olarak görev yapmış Suriyeli bir asker ve siyasetçiydi.

<span class="mw-page-title-main">1936 Suriye genel grevi</span> 1936da Suriyedeki Fransız yönetimine karşı protesto

1936 Suriye genel grevi, Fransa'nın Suriye ve Lübnan'ı işgal politikalarına tepki olarak düzenlenen 50 günlük bir grevdi. Grev eylemi ülkeyi iki ay boyunca felç etti ve Fransa'yı Ulusal Blok ile Fransa-Suriye Bağımsızlık Antlaşması'nı müzakere etmeye zorladı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.