İçeriğe atla

Tabakât-ı Nâsırî

Tabakât-ı Nâsırî (Farsça: طبقات ناصری), adını Nâsırüddin I. Mahmud Şah'dan alan, Minhâc-ı Sirâc Cûzcânî[1] tarafından Farsça olarak yazılan ve 1260 yılında tamamlanan ayrıntılı bir İslam tarihi eseridir.[2] 23 bölümden oluşan ve açık sözlü bir üslupla kaleme alınan bu eserin yazımı için Cûzcânî uzun yıllarını harcamış, hatta verdiği bilgiler için referanslar göstermiştir.[3] Kitabın birkaç bölümü Gurlular'a ayrılmış olsa da, Gazneli Sebük Tegin'in iktidarı ele geçirmesinden önce Gazne'deki seleflerinin tarihini de içermektedir.[1] Cûzcânî Tabakât-ı Nâsırî'yi derlerken günümüze ulaşmayan başka eserlerden de faydalanmıştır.[1] Cûzcânî'nin "Tabakât"ı kaleme alma şekli sonraki yüzyıllarda hanedan tarihi ile ilgili eserlere referans olmuştur.[2]

İçerik

Tabakât-ı Nâsırî'nin yazılış amacı İran ve Orta Asya'da kurulmuş olan Müslüman hanedanlıklarını anlatmaktı.[2] Ancak ilk peygamber'den başlayarak kendi zamanına kadar geçen olayları anlatan bir İslam tarihi eseri oldu.[2] Üslubunun güzelliği ve zengin içeriği sebebiyle yazılan tarih eserleri arasında seçkin bir yere sahiptir. Özellikle Cûzcânî'nin yaşadığı dönemde Hindistan ve Afganistan’da meydana gelen olayları kendi gözlemlerine ve görgü şahitlerin ifadelerine dayanarak yazması Tabakāt-ı Nâṣırî'yi eşsiz bir kaynak yapmaktadır.[4]

Tabakât-ı Nâsırî, 1229-1230 yılları arasında Delhi sultanına karşı Bengal'de gerçekleşen, Halaciler'in isyan ettiğine dair tek kaynaktır.[2]

Bölümler

Bu bölümler sırasıyla,[5][3][4]

  • Bölüm I: Peygamberler tarihi
  • Bölüm II: Râşidîn Halifeliği
  • Bölüm III: Emevîler
  • Bölüm IV: Abbâsîler
  • Bölüm V: İran’da hüküm süren hanedanlar
  • Bölüm VI: Tubba‘ ve Yemen hükümdarları
  • Bölüm VII: Tâhirîler
  • Bölüm VIII: Saffârîler
  • Bölüm IX: Sâmânîler
  • Bölüm X: Deylemliler (Büveyhîler)
  • Bölüm XI: Gazneliler; Sebük Tegin'den Hüsrev Melik'e kadar olan dönemin tarihidir.
  • Bölüm XII: Selçuklular
  • Bölüm XIII: Atabeylikler; İldenizliler, Salgurlular ve Sencer’den sonra Nîşâbur’da hüküm süren emîrler
  • Bölüm XIV: Nimrûz ve Sîstan melikleri
  • Bölüm XV: Eyyûbîler
  • Bölüm XVI: Harezmşahlar
  • Bölüm XVII: Gurlular; İktidara gelişlerinden başlayıp 1215'te Sultan Alâeddin Muhammed Harezmşah ile son bulana kadar olan dönemi anlatır.
  • Bölüm XVIII: Gurlular’ın Bâmiyân ve Toharistan kolu
  • Bölüm XIX: Gazne’de hüküm süren Gurlular; Seyfeddin Surî'den başlayıp Kutbiddin Aybek'e kadar uzanan dönemin tarihidir.
  • Bölüm XX: Delhi Sultanlığı (Muizzîler/Kutbîler); Aybek'ten başlayıp Laknauti'nin ilk dört hükümdarının 1236'da İltutmuş tarafından öldürülmelerine kadar olan dönemin tarihidir.
  • Bölüm XXI: Delhi Sultanlığı (Şemsîler)
  • Bölüm XXII: Delhi Sultanlığı’na tâbi melikler (Şemsîler); 1227'den Vezir Balaban'ın erken dönemine kadar sultanlıktaki saray mensuplarının, generallerin ve eyalet valilerinin biyografik bir bölümüdür.
  • Bölüm XXIII: Karahıtay ve Moğol istilâsı; Cengiz Han'dan 1259'a kadar olan halefleri ve Moğolların Müslümanlara karşı işlediği zulümler hakkında derinlemesine bilgi verir.

Notlar

  1. ^ a b c Bosworth 1963, s. 10-11.
  2. ^ a b c d e Siddiqi 2010, s. 83.
  3. ^ a b Mehta 1986, s. 8-9.
  4. ^ a b "A. S. Bazmee Ansari CÛZCÂNÎ, Minhâc-ı Sirâc, İslam Ansiklopedisi". 1 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2023. 
  5. ^ Juzjani, Minhaj-i Siraj (1881). Tabakat-i Nasiri (İngilizce). Gilbert & Rivington. A General History Of The Muhammadan Dynasties Of Asia Including Hindustan Volume 1, Translated by Major H.G. Raverty 

Kaynakça

  • Bosworth, C.E. (1963). The Ghaznavids:994-1040. Edinburgh University Press. 
  • Siddiqi, Iqtidar Husain (2010). Indo-Persian Historiography Up To The Thirteenth Century. Primus Books. 
  • Mehta, Jaswant Lal (1986). Advanced Study In The History Of Medieval India: (1000-1526). 1. Sterling Publishers. 
  • Juzjani, Minhaj-i Siraj (1881). Tabakat-i Nasiri (İngilizce). Gilbert & Rivington. A General History Of The Muhammadan Dynasties Of Asia Including Hindustan Volume 1, Translated by Major H.G. Raverty 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Gazneliler</span> Orta Asyada eski bir Türk devleti

Gazneliler, 963-1186 yılları arasında Maveraünnehir, Afganistan, Hindistan'ın kuzeyi ve Horasan'da hüküm sürmüş olan Türk devleti. Gazneliler adlarını başkent edindikleri, hâlen Afganistan sınırları içinde bulunan Gazne şehrinden almıştı. Mahmud-ı Gaznevî'nin Yemînüddevle lakabına atıfla bu hanedana Yemînîler denilmektedir. Ayrıca hanedanın babası Sebük Tigin'e atıfla Sebük Teginîler olarak da anılmaktadır. Gazne Devleti'nden önce bu topraklarda hüküm sürmüş olan Fars asıllı Samanîlerin siyasi ve kültürel etkisinden dolayı Gazneli Türkler, zaman içerisinde Farslaşmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Lahor</span> Pakistanda bir şehir

Lahor, Pakistan'ın Pencap eyaletinin başkenti ve en büyük şehridir. Karaçi'den sonra Pakistan'ın en büyük ikinci, 13 milyonu aşan nüfusuyla da dünyanın en büyük 26. şehridir. Pencap'ın kuzeydoğu bölgesinde, Ravi Nehri boyunca yer almaktadır. Lahor, Pakistan'ın başlıca sanayi ve ekonomi merkezlerinden biridir. Geniş Pencap bölgesinin tarihi başkenti ve kültür merkezi olmakla birlikte Pakistan'ın sosyal açıdan en liberal, ilerici ve kozmopolit şehirlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Mahmud Gaznevî</span> Gazne Devleti hükümdarı

Mahmud Gaznevî veya Gazneli Mahmud, , 998-1030 yılları arasında hüküm sürmüş olan Gazne Devleti hükümdarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Delhi Sultanlığı</span> Türk-Hint devleti

Delhi Sultanlığı ya da Sultanat-ı Hint, 1206-1526 yılları arasında Hindistan'da hüküm sürmüş olan sultanlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Gurlular</span> Afganistan, Pakistan ve Kuzey Hindistanda kurulmuş devlet

Gurlular, Horasan'da, diğer birçok doğu İran Tacikler'i gibi Sünni Müslüman bir hanedandı. Gurlular'ın kurduğu imparatorluğun merkezi bugün Afganistan sınırları içinde kalan Gur kenti olup toprakları günümüz İran, Afganistan, Pakistan topraklarını, Hindistan'ın kuzey bölgelerini, Türkistan'ın ve günümüz Arap ülkelerinin ise bazı bölümlerinden oluşuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Fars edebiyatı</span> İranın sözlü ve yazılı edebî birikimi

Fars edebiyatı, Farsça sözlü kompozisyonlardan ve yazılı metinlerden oluşan dünyanın en eski edebiyatlarından biridir. 2500 yıldan uzun bir dönemi kapsayan Fars edebiyatına ait kaynaklar bugünkü İran sınırlarının ötelerine, Orta Asya, Batı Asya, Anadolu, Hint alt kıtası, Mısır ve Balkanlar'a yayılmıştır. Gaznelilerin Orta ve Güney Asya'yı fethinden sonra Afganistan, Pakistan, Hindistan ve Orta Asya'ya yayılmıştır. Yalnız İranlılar değil, Türk, Kafkas, Hint, Pakistanlı ve Slav şair ve yazarların Fars dilinde oluşturdukları eserler de Fars edebiyatı içinde sayılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Celâleddin Harezmşah</span> Harezmşahlar Devletinin son hükümdarı (1220–1231)

Celaleddin Harezmşah Mengüberti ya da Celaleddin Harzemşah, Harezmşahlar Devleti'nin son hükümdarıdır. Alaaddin Muhammed'in oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Olcaytu</span> İlhanlı hükümdarı

Olcaytu, İlhanlı hükümdarı. Şiîlik ilk kez onun döneminde İran'ın resmi mezhebi ilan edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Firuz Şah Tuğluk</span>

Firuz Şah Tuğluk, 1351-88 arasında Delhi Sultanlığı'nın yöneten Tuğluklu hükümdarı.

<span class="mw-page-title-main">Mansûr bin Nûh bin Mansûr</span> Sâmânî emiri

Mansûr bin Nûh bin Mansûr, 997-999 yılları arasında hüküm süren Samanî hükümdarı. II. Nuh'un oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Bağdat Kuşatması (1258)</span> Hülâgû Han komutasındaki Moğol ordusunun Abbâsîlerin başkenti Bağdatı kuşatması ve yağmalaması

Bağdat Kuşatması, Büyük Moğol Hanı Mengü Han'ın emriyle Hülagû Han'ın komutası altında birleşen Moğol ordularının, Abbâsî Halifeliğinin başkenti Bağdat'ı almak için yaptıkları başarılı kuşatmadır. Bu kuşatma sonunda başkent Moğollar tarafında ele geçirilerek istila edilmiş, yağmalanmış ve tahrip edilmiştir. Moğol askerleri 7 gün boyunca şehirde bulunanları öldürmüştür. 200 bin ila 1 milyon arasında Bağdatlı'nın öldürüldüğü tahmin edilmektedir. Abbâsî Halifeliği de bu saldırı sonrası yok edilmiştir. Son Abbasi halifesi Müstasım, kanının dökülmesinin uğursuzluk getireceğine inanılarak oğullarıyla beraber bir halıya sarılmış ve ölene kadar atlar tarafından çiğnenmiştir. Şehrin yakılıp yıkılmasından ve halifenin öldürülmesinden dolayı Bağdat, İslam dünyasındaki kültür merkezi özelliğini kaybetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kutub Minar</span>

Kutub Minar, Delhi’de Kuvvetii'i-İslam Camii'nin 50m. güneyinde 13.yüzyılda inşa edilmiş zafer anıtı niteliğindeki minare.

Erkan Göksu, Türk Orta Çağ tarihçisi ve yazar. 2011 Türk Tarih Kurumu 80. Yıl Bilim ve Teşvik Ödülü ve 2012 Türk Ocağı 100. Yıl Ziya Gökalp İlim Teşvik Armağanı sahibidir. Dokuz Eylül Üniversitesi'nde öğretim üyesidir.

Delhi Sultanlığı'na hükmeden hanedan ve sultanların kronolojik sıralamasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Memlûk Hanedanı (Delhi)</span>

Memlûk Hanedanı, Delhi Sultanlığı'nı 1206-1290 yılları arasında yöneten ilk hanedan. Delhi Sultanlığı'nı 1526'ya kadar birbirinden bağımsız beş hanedan yönetti. Memlük hanedanı kurulmadan önce Kutbüddin Aybeg, Gurlular'ın bir komutanı olarak 1192'den 1206'ya kadar görev yaptı. Bu dönemde, Ganj ovasına akınlar düzenledi ve yeni bölgeleri hakimiyet altına aldı.

Yahya bin Ahmed Sirhindi, 15. yüzyılda Târîh-i Mübârek Şâhî'yi yazan Hint Müslüman tarihçi. Farsça olarak yazılan eser Delhi Sultanlığı tarihini anlatmaktadır. Mübarek Şah döneminde yazılan eser, Seyyid hanedanı açısından önemli bir bilgi kaynağıdır.

Kırklar Meclisi ; Meclis-i Çihilgânî, Bendegân-ı Türk Çihilgânî, Çihilgân, Çehelganî, Ümerâ-yı Çihilgâni olarak da bilinir. Sultanın isteklerine göre Delhi Sultanlığı'nı yöneten, 40 Türk Memlûk’lu emir (bey) ve melik (vali) den oluşan bir konseydi. Ancak sayıları her zaman 40 değildi. Berenî Târîh-i Fîrûzşâhî adlı eserinde, 25 kişiden bahsediyor. Hindistan yarımadasının Müslüman tarihinde düzenli bir yasama organıydı. Devletin başı olarak; hükümet, askeri ve yargı sisteminde tüm yetki Sultana verilmişti. Ancak etkin bir yönetim için Sultanın yardıma ihtiyacı vardı.

Ebû Amr Minhâcüddîn Osmân b. Sirâciddîn Muhammed el-Cûzcânî, daha çok Minhâc-ı Sirâc Cûzcânî adıyla bilinen, 1193 yılında Gur bölgesinde Firuzkuh'ta doğan 13. yüzyıl Farslı Din alimi, Kadı ve tarihçiydi.

Nasiruddin Mahmud Şah Delhi Memluk hanedanlığının sekizinci padişahıydı. Saray tarihçisi Minhâc-ı Sirâc Cûzcânî tarafından yazılan Tabakat-i Nasiri ona ithaf edilmiştir. Kayınpederi Gıyaseddin Balaban, hükümdarlığı sırasında devlet işlerini yürüttü.

Aram Şah veya Erem Şah Delhi Sultanlığı’nın ikinci padişahıydı. Kutbiddin Aybek’in beklenmedik şekilde ölmesinin ardından Lahor’da tahta geçti. Ancak kısa süre sonra İltutmuş tarafından mağlup edilip tahttan indirildi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.