Taştık kültürü
Taştık kültürü, MS birinci ile dördüncü yüzyıl arasında Sibirya'daki Yenisey vadisinde gelişen bir arkeolojik kültürdü. Kemerovo Oblast'ın doğu kısmı olan modern Krasnoyarsk'ın çevresindeki Minusinsk Depresyonu'nda yer almış kültür, öncülü Tagar kültürünün yerine geçmiştir.[1][2]
Yeraltı türbeleri, mezar/ölüm maskeleri ve deri mankenler kültürün kayda değer özelliklerindendir. Kültürün hüküm sürdüğü bölgelerden çıkartılmış çağdaş bireyler, Y-DNA açısından Batı Avrasyalı, Mitokondriyal DNA açısından ise Batı Avrasyalı ve daha küçük ölçekte Kuzey ve Doğu Asyalı olarak kabul edilir.
Taştık kültürü ilk olarak Rus arkeolog Sergei Teploukhov tarafından araştırıldı.[3] Teploukhov, kültürün başlangıçta Hint-Avrupa hâkimiyetinde olduğunu, ancak MS 3. yüzyılda Yenisey Kırgızlarının baskın geldiğini ileri sürdü.
Arkeoloji
Yenisey bölgesinde, özellikle de Sayan kanyonu civarında Taştık yerleşimleri ortaya çıkarılmıştır. Kültürün en heybetli anıtları büyük miktarlarda kil ve metal kaplar ile süs eşyaları içermiş çukurlar ve yeraltı türbeleriydi (kriptos). Ayrıca, çok sayıda petrografik oyma bulunmuştur. Bazı mezarlar, kafaları mendil ile sarılmış ve parlak renklerle boyanmış deriden yapılma insan mankenleri içermiştir. Mankenlerin içerisinde muhtemelen mideyi simgeleyen ve yanmış insan kemikleri içeren küçük deri çantalar bulunmuştur. Boyutu küçültülmüş replika kılıçlar, oklar ve ok kılıfları da yakına yerleştirilmiştir. Taştık hayvan motifleri İskit-Altay tarzından olup, önemli oranda Çin motiflerinden etkilenmiştir.[1]
Minusinsk'in güneyindeki Oğlaktı mezarlığındaki kazılar sırasında Leonid Kyzlasov, fiziksel açıdan Batı Avrasyalı özellikleri gösteren ve zengin bir şekilde dekore edilmiş alçı mezar maskeleri olan bir dizi mumya keşfetmiştir, ancak bu keşif genetik araştırmaların da ortaya koyduğu şekilde kültürün Doğu Asyalılar ile karışmış olabileceğini hükümsüz kılmaz. Mezarlarda ayrıca sağlam kalmış kürk şapkalar, ipek giysiler ve ayakkabılar da bulunmuştur ve bu kalıntılar Ermitaj Müzesi, St. Petersburg'da sergilenmektedir.
Genetik çalışmalar
2009 yılında, Andronovo kültürü, Karasuk kültürü, Tagar kültürü ve Taştık kültürü gibi antik Sibirya kültürlerini ele alan genetik bir çalışma Human Genetics adlı dergide yayınlandı.[2] Çalışmada Hakasya'dan çıkartılmış ve MS 100-400 arasına tarihlenen altı adet (5'i kadın, 1'i erkek) Taştık bireyin kalıntıları incelendi. Gerçekleştirilen mtDNA ekstraksiyonları, 3 kişinin Batı Avrasyalı HV, H ve T1'e maternal haplogruplarına, geri kalanlarının ise Kuzey Asyalı C ile Doğu Asyalı N9a gruplarına sahip olduğunu bulmuştur. Y-DNA'sı ekstre edilmiş tek erkek bireyin, erken Hint-Avrupalıların doğuya göçünü temsil ettiği düşünülen Batı Avrasyalı R1a1 Y-kromozom haplogrubuna sahip olduğu belirlenmiştir.[2] Bu bireyin (S34 olarak kodlanmıştır) haplotipinin (Y-STR) birincil olarak Polanya ve Almanya'da gözlemlendiği, Asya'da ise Anadolu, Ermenistan, Nepal ve Hindistan'da bulunduğuna değinilmiştir. Çalışmada ayrıca incelenmiş tüm bireylerin Kafkas ırkî olduğu ve bir birey haricinde hepsinin açık renkli gözlere ve saçlara sahip olduğu tespit edildi.[2]
Kaynakça
- ^ a b "Central Asian arts: Tashtyk Tribe". Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica. 10 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2015. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "EB_Art" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: ) - ^ a b c d Keyser (16 Mayıs 2009). "Ancient DNA provides new insights into the history of south Siberian Kurgan people". Human Genetics. 126 (3): 395-410.
- ^ Grousset 1970, s. 18-19
- Christian, David. A History of Russia, Central Asia and Mongolia. Blackwell Publishers, 1999.
- Grousset, René (1 Ocak 1970). The Empire of the Steppes: A History of Central Asia. Rutgers University Press. ISBN 978-0813513041. Erişim tarihi: 14 Şubat 2015.
- Leonid Kyzlasov. Tashtyk Era (Таштыкская эпоха). Moscow, 1953. Page 13.
- "Oglakhty". Great Soviet Encyclopaedia, 3rd ed. 1969-1978.
- "Tashtyk culture". Great Soviet Encyclopaedia, 3rd ed. 1969-1978.
