İçeriğe atla

Taşkent Deklarasyonu

Taşkent Deklarasyonu
Taşkent müzakereleri sırasında Taşkent'te Muhammed Ayub Khan ve Alexei Kosygin
TürBarış Antlaşması
BağlamII. Hindistan-Pakistan Savaşı
İmzalanma10 Ocak 1966 (58 yıl önce) (1966-01-10)
YerTaşkent, Özbek Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Sovyetler Birliği
Ara bulucular Sovyetler Birliği
İmzacılar Lal Bahadur Shastri (Hindistan Başbakanı) Muhammed Eyüb Han (Pakistan Cumhurbaşkanı)
Taraflar Hindistan Pakistan
Dillerİngilizce

Taşkent Deklarasyonu, Hindistan ve Pakistan arasında 10 Ocak 1966'da imzalanan ve 1965 Hint-Pakistan Savaşı'nı çözen barış anlaşması. Çatışmanın tırmanabileceği ve diğer güçleri çekebileceği endişesiyle, 23 Eylül'de iki ulusu ateşkese zorlayan dış güçlerin müdahalesi ile barış sağlanmıştı.[1][2]

Arka plan

Toplantı, daha kalıcı bir çözüm yaratmaya çalışmak için 4-10 Ocak 1966 tarihleri arasında Taşkent'te yapıldı.[3]

Başbakan Aleksey Kosıgin tarafından temsil edilen Sovyetler, Hindistan Başbakanı Lal Bahadur Shastri ve Pakistan Cumhurbaşkanı Muhammed Eyüb Han arasında ara buluculuk yaptı.[2][4]

Deklarasyon

Hindistan ve Pakistan kuvvetlerinin çatışma öncesi pozisyonlarına, Ağustos öncesi hatlarına en geç 25 Şubat 1966'ya kadar geri çekileceklerini belirten kalıcı barış için bir çerçeve olması umulan bir deklarasyon yayınlandı: her iki ulus da birbirlerinin iç işlerine karışmayacak, ekonomik ve diplomatik ilişkiler yeniden tesis edilecek, savaş esirlerinin düzenli bir şekilde nakli olacak ve her iki lider de ikili ilişkileri geliştirmek için çalışacaktı.[1]

Sonrası

Anlaşma, her iki ülkede de halkının aldıklarından daha fazla taviz beklediği için eleştirildi. Taşkent Deklarasyonu uyarınca 1 ve 2 Mart 1966 tarihlerinde bakanlar düzeyinde görüşmeler yapıldı. Bu görüşmelerin verimsiz olmasına rağmen diplomatik mübadele ilkbahar ve yaz boyunca devam etti. Keşmir konusunda görüş ayrılığı olduğu için bu görüşmelerden sonuç alınamadı.

Hindistan'da anlaşma, savaş dışı bir anlaşma içermediği veya Keşmir'deki gerilla savaşından vazgeçilmediği için eleştirildi. Anlaşmayı imzaladıktan sonra Hindistan Başbakanı Lal Bahadur Shastri Taşkent'te esrarengiz bir şekilde öldü.[3] Shastri'nin ani ölümü, zehirlendiğine dair ısrarcı komplo teorilerine yol açtı.[5] Hindistan hükûmeti, bunun dış ilişkilere zarar verebileceğini, ülkede aksamalara ve parlamento ayrıcalıklarının ihlaline neden olabileceğini iddia ederek ölümüyle ilgili bir raporun gizliliğini kaldırmayı reddetti.[5]

Taşkent Deklarasyonu'nun haberi Pakistan halkını şoke etti. Eyüp Han'ın yorum yapmayı reddetmesi ve anlaşmayı imzalama nedenlerini açıklamak yerine inzivaya çekilmesiyle işler daha da kötüleşti. Pakistan'ın çeşitli yerlerinde gösteriler ve ayaklanmalar patlak verdi.[3] Eyüp Han, halkın öfkesini ve kuşkularını gidermek için 14 Ocak 1966'da millete seslenerek meseleyi halkın önüne koymaya karar verdi. Taşkent Deklarasyonu'nda yaşanan fikir ayrılığı sonucunda Zülfikar Ali Butto Eyüp hükûmetinden çıkarıldı ve daha sonra Butto, Pakistan Halk Partisi olarak adlandırılan kendi partisini kurdu.

Eyüp Han halkın şüphelerini giderebilmiş olsa da Taşkent Deklarasyonu imajını büyük ölçüde zedelemiş ve çöküşüne yol açan etkenlerden biri olmuştu.[6] Nitekim, Başkan Eyüp Han'ın, ordu komutanı General Yahya Han'ı merkezi hükûmeti devralmaya davet ederek istifasına yol açacaktı.[7]

Kaynakça

  1. ^ a b "The 1965 war". BBC News website. 17 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2020. 
  2. ^ a b Bratersky, Alexander (12 Ocak 2016). "At Tashkent, Soviet peace over India and Pakistan". Russia Beyond website (İngilizce). 27 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2020. 
  3. ^ a b c "June 30th 1965: A Ceasefire was Agreed under UN Auspices Between India and Pakistan, Who Signed a Treaty to Stop the War at Rann of Kutch". MapsofIndia.com. 30 Haziran 2014. 30 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2020. 
  4. ^ "Tashkent Declaration". Seventeen Moments in Soviet History (İngilizce). 1 Eylül 2015. 20 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2018. 
  5. ^ a b Dhawan, Himanshi (11 Temmuz 2009). "45 yrs on, Shastri's death a mystery". The Times of India. 11 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2018. 
  6. ^ The falling out at Tashkent (1966) between Ayub Khan and Zulfiqar Ali Bhutto 23 Eylül 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Friday Times (newspaper), Updated 4 November 2016, Retrieved 24 July 2020
  7. ^ Lieven, Anatol (6 Mart 2012). Pakistan: A Hard Country (İngilizce). PublicAffairs. ISBN 978-1610391627. 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2016. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Pakistan</span> Güney Asyada bir ülke

Pakistan, resmî adıyla Pakistan İslam Cumhuriyeti, Güney Asya'da bir ülkedir. 241,49 milyonu aşan nüfusuyla dünyanın en kalabalık beşinci ülkesidir. En büyük ikinci Müslüman topluluğuna sahiptir. 881.913 km²'lik yüzölçümü ile bu alanda 33. sıradadır. Pakistan'ın güneyde Umman Denizi ve Körfezi'ne 1046 km kıyısı vardır. Doğuda Hindistan, batıda Afganistan, güneybatıda İran ve kuzeydoğuda Çin ile komşudur. Kuzeybatıda Afganistan'ın Vahan Koridoru Pakistan'ı Tacikistan'dan ince bir hatla ayırır. Ayrıca Umman ile deniz sınırı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İndira Gandi</span> 3. Hindistan başbakanı

İndira Priyadarşini Gandhi, Hindistan'da 2 defa başbakanlık yapmış politikacı. Hindistan tarihindeki tek kadın başbakan olan Gandhi, ayrıca en uzun süre görev yapan ikinci başbakandır.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Ziyâülhak</span> 6. Pakistan cumhurbaşkanı

Muhammed Ziyâülhak, Pakistanlı asker ve devlet adamı. Genelkurmay başkanlığı ve sıkıyönetim komutanlığı görevlerinin ardından 1978'de cumhurbaşkanı olarak 1988'e değin ülkeyi askeri rejimle yönetti.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Abdüsselam</span> Pakistanlı fizikçi (1926-1996)

Muhammed Abdüsselam, elektrozayıf etkileşim ile ilgili çalışmalara katkılarından dolayı 1979 yılında Nobel Fizik Ödülünü paylaşan kuramsal fizikçidir. Abdüsselam Nobel Ödülü kazanan ilk Pakistanlı ve Mısırlı Enver Sedat'tan sonra Nobel Ödülü kazanan ilk Müslüman olmakla birlikte fen alanında bu ödülü kazanan ilk Müslüman olarak tanındı.

<span class="mw-page-title-main">Zülfikar Ali Butto</span> 4. Pakistan cumhurbaşkanı

Zülfikar Ali Butto, 1973'ten 1977'ye kadar Pakistan'ın dokuzuncu Başbakanı, 1971'den 1973'e kadar Pakistan'ın dördüncü Cumhurbaşkanı olarak görev yapan Pakistanlı bir avukat ve politikacı. Aynı zamanda Pakistan Halk Partisi'nin (PPP) kurucusudur. 1979'da idam edilinceye kadar partinin başkanlığını üstlenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Benazir Butto</span> 11. ve 13. Pakistan başbakanı

Benazir Butto, iki kez Pakistan başbakanlığı yapmış siyasetçi. 1999-2007 yılları arasında yurt dışında sürgünde yaşadı. 18 Ekim 2007'de seçimlere katılmak üzere Pakistan'a geri döndü ve başkanlığını yaptığı Pakistan Halk Partisi'nin seçim mitinglerine katılmaya başladı. Ravalpindi'de katıldığı seçim mitinginden ayrılırken bir suikast sonucu öldü.

<span class="mw-page-title-main">Şeyh Muciburrahman</span> Bangladeşin ilk cumhurbaşkanı

Bangabandhu Şeyh Muciburrahman, Bangladeş'in ilk cumhurbaşkanı ve 2. başbakanıydı.

<span class="mw-page-title-main">Muhammed Eyüb Han</span> 2. Pakistan cumhurbaşkanı

Muhammed Eyüb Han, Pakistanlı asker ve siyasetçi. 1958-1969 arasında Pakistan cumhurbaşkanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Yahya Han</span> 3. Pakistan cumhurbaşkanı

Ağa Muhammed Yahya Han, Pakistanlı asker ve siyasetçi. 1969-1971 yılları arasında Pakistan Cumhurbaşkanı.

<span class="mw-page-title-main">Cemmu ve Keşmir</span>

Cemmu ve Keşmir, Hint altkıtasının kuzey kesiminde yer alan ve Hindistan kontrolündeki bir eyaletti. Eyalet, 2019 yılında çıkarılan yeni düzenleme sonucunda feshedilerek Cemmu ve Keşmir ile Ladakh olmak üzere merkezi hükûmetçe yönetilen iki birlik toprağına dönüştürülmüştür. Büyük çoğunluğu Himalaya Dağları üzerinde bulunmuş olan eyaletin başkenti kışın Cemmu, yazın ise Srinagar'dı. Eyalet 222,236 km2 alana sahipti.

<span class="mw-page-title-main">Atal Bihari Vajpayee</span> 10. Hindistan başbakanı

Atal Bihari Vajpayee Hindistan Federal Cumhuriyeti'nin 11. Başbakanıdır. 1998-2004 yılları Başbakan olarak görevde bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Gulam İshak Han</span> 7. Pakistan cumhurbaşkanı

Gulam İshak Han, Pakistanlı siyasetçi. 7. Pakistan Cumhurbaşkanı.

<span class="mw-page-title-main">I. Hindistan-Pakistan Savaşı</span>

Birinci Hindistan-Pakistan Savaşı, Birinci Keşmir Savaşı ya da 1947 Hindistan-Pakistan Savaşı 1947-1948 yılları arasında Hindistan ile Pakistan arasında Keşmir toprakları için gerçekleşmiş olan ilk savaştır.

<span class="mw-page-title-main">Hindistan-Pakistan savaşları</span>

1947'de Britanya Hindistanı'nın bölünmesi ve Hindistan ve Pakistan'ın bağımsızlıklarını kazanmalarından bu yana iki Güney Asya ülkesi birbirine karşı tam dört kez savaşmış ve sayısız kez sınır çatışması yaşamışlardır. 1971 Hindistan-Pakistan Savaşı hariç, direkt ya da dolaylı yoldan Hindistan ve Pakistan arasında gerçekleşen bütün savaş ve çatışmaların ana kaynağı Keşmir Sorunu olmuştur. İki ülke arasında ilişkiler halen savaş ekseninde sürmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hintler</span> Hindistan vatandaşları veya sakinleri

Hintler veya Hindistanlılar, geniş anlamda etnik vurgu yapmayan Hindistan vatandaşları, dar anlamda ise anadili Hintçe olan etnik grup. Türkçede Hint kelimesi esas olarak hem Hintler hem de Hint toprakları (Hindistan) için kullanılır. İngilizcede Hintler için kullanılan Indian kelimesi Yeni Dünya'nın keşfinden sonra Kızılderililer için de kullanılmaya başlanmış, son dönemlerde ise bu ikili karışık anlamı bertaraf etmek için Kızılderililer American Indian tamlamasından kısaltma Amerindian adıyla da anılmaktadır. 1 milyar 250 milyonluk nüfuslarıyla dünya nüfusunun %17,31 kadarını oluştururlar.

<span class="mw-page-title-main">Girish Chandra Saxena</span>

Girish Chandra 'Gary' Saxena, Hint bürokrat ve siyasetçi. Hindistan Eyalatlerinden Jammu ve Keşmir eski valilerinden olan bürokrattır. 1928'de Agra'da doğdu. Hindistan Polis Teşkilatına katıldı ve poliste birçok görevde bulundu ve Hindistan'ın dış istihbarat ajansı Araştırma ve Çözümleme Kanadı'nın Direktörü olarak emekliye ayrıldı. 2 Mayıs 1998'de ikinci kez başkanlığı devraldı. Daha önce, 26 Mayıs 1990'dan 13 Mart 1993'e kadar vali olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">II. Hindistan-Pakistan Savaşı</span>

II. Hindistan-Pakistan Savaşı, Ağustos-Eylül 1965 tarihlerinde Hindistan ve Pakistan arasında meydana gelen silahlı çatışmalardır. Çatışmalar, Pakistan'ın Hindistan'daki yönetime karşı ayaklanma başlatmak için Cemmu ve Keşmir'e kuvvetleri sızdırdığı Cebelitarık Harekâtı'nı takiben başladı. Hindistan, bunun üzerine Batı Pakistan'a yönelik kapsamlı bir askeri saldırı başlatarak misilleme yaptı. 17 gün süren savaş, her iki tarafta da binlerce kayba neden oldu ve II. Dünya Savaşı'ndan bu yana en büyük zırhlı araç ve tank savaşına tanık oldu.

<span class="mw-page-title-main">Hindistan-Özbekistan ilişkileri</span>

Hindistan-Özbekistan ilişkileri, Hindistan Cumhuriyeti ve Özbekistan Cumhuriyeti arasındaki uluslararası ilişkilerdir. Hindistan'ın Taşkent'te; Özbekistan'ın Yeni Delhi'de elçiliği vardır.

<span class="mw-page-title-main">Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Reformu</span>

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin (BMGK) Reformu beş temel konuyu kapsamaktadır: üyelik kategorileri, beş daimi üyenin sahip olduğu veto sorunu, bölgesel temsil, genişletilmiş bir Konseyin büyüklüğü ve çalışma yöntemleri ve Güvenlik Konseyi-Genel Kurul ilişkisi. Üye Devletler, bölgesel gruplar ve diğer Üye Devlet çıkar grupları, bu tartışmalı konuda nasıl ilerleneceği konusunda farklı pozisyonlar ve öneriler geliştirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hindistan Dominyonu</span>

Hindistan Dominyonu, resmi olarak Hindistan Birliği, 15 Ağustos 1947 ile 26 Ocak 1950 arasında var olan Britanya Uluslar Topluluğu'nda bağımsız bir egemenlikti Bağımsızlığına kadar Hindistan, Birleşik Krallık tarafından gayri resmi bir imparatorluk olarak yönetildi. Britanya Raj'ı ve bazen Britanya Hint İmparatorluğu olarak da adlandırılan imparatorluk, doğrudan İngiliz hükûmeti tarafından yönetilen ve toplu olarak Britanya Hindistanı olarak adlandırılan bölgelerden ve bir üstün sistem altında Hint yöneticiler tarafından yönetilen prensdevletler olarak adlandırılan bölgelerden oluşuyordu. Hindistan Dominyonu, bugün Pakistan ve Bangladeş olan İngiliz Hindistan bölgelerini kapsayan bağımsız bir Pakistan Dominyonu da resmileştiren Hindistan Bağımsızlık Yasası 1947'nin kabul edilmesiyle resmileştirildi. Hindistan Dominyonu, genel tabirle "Hindistan" olarak kaldı, ancak coğrafi olarak küçüldü. Yasa uyarınca, İngiliz hükûmeti eski topraklarını yönetme konusundaki tüm sorumluluğundan vazgeçti. Hükûmet ayrıca, prens devletlerin yöneticileriyle olan anlaşma haklarını iptal etti ve onlara Hindistan veya Pakistan ile siyasi bir birliğe katılmalarını tavsiye etti. Buna göre, İngiliz hükümdarının kraliyet unvanı olan "Hindistan İmparatoru" terk edildi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.