İçeriğe atla

Taşköprülüzade Ahmed

Taşköprülüzade Ahmed, Taşköprüzade Ahmed Efendi ya da tam adıyla Taşköprülüzade İsameddin Ahmed bin Mustafa (d. 2 Aralık 1495, Bursa - ö. 16 Nisan 1561, İstanbul), Osmanlı Devleti'nin ilk bilim tarihçisi ve ilk ansiklopedi yazarıdır. Osmanlı ulemasından olan Taşköprülüzade Ahmet Efendi, Biri "ilimler"i, diğeri ise "bilginler"i konu edinen eserleri kaleme almıştır. İlimleri ele alan cildi Miftâhü’s-Sa‘âde, bilginleri konu edinen cildi ise Şakâyık-i Nu’mâniyye adını taşımaktadır.

Hayatı

Osmanlı'da birçok alim yetiştiren aileden gelen Ahmet'in dedesinin Hayreddin Halil'in Taşköprü'deki Muzafferiye Medresesi'nde müderrislik yapmış olması nedeniyle ailesi Taşköprülüler olarak tanınmıştı. Taşköprülüzade ilk eğitimini babasından ve amcası Kemaleddin Kasım'dan aldı. Çeşitli bilim dalları hakkında bilgi edindikten sonra İstanbul'da eğitimini tamamlayarak 1525'te müderris oldu ve Dimetoka'daki Oruç Paşa Medresesi'ne atandıktan sonra İstanbul'daki Hacı Hüseyinzade Medresesi'ne atandı. Daha sonra Üsküp ve Edirne'de çeşitli medreselerde müderrislik yaptı. 1545'te Bursa kadısı olan Taşköprülüzade Ahmet, 1551'de İstanbul kadılığına tayin edildi. 1554 yılında gözlerinden rahatsızlanan ve emekliye ayrılan Taşköprülüzade Ahmet, eserlerini kitaplaştırdı.

Kanuni Sultan Süleyman devrinde yaşamış Taşköprülüzade, Arapça kaleme aldığı Şaka’ikü’n-Nu’maniye fi-Ulemai’d-Devletü’l-Osmaniye adlı eserinde I. Osman'dan I. Süleyman'a kadar yaşayan 552 alim ve şeyhlerin terceme-i hâlini (özgeçmişini) yazmıştır. Bu eser, Fatih Sultan Mehmet devri ilim hayatı ve uleması ile ilgili en çok bilgi veren kaynaktır. Yine Arapça kaleme aldığı Miftâhü’s-Sa‘âde ve Misbâh-üs-Siyâde fî Mevduât-ul-Ulûm adlı eseri, o dönemdeki bilimlerden ve her bilim dalıyla ilgili eserlerden ve yazarlarından söz etmektedir. Bu eser, oğlu Kemâleddîn Mehmed Efendi tarafından bazı ilaveler yapılarak Mevduât-ül-Ulûm adıyla Türkçeye çevrilmiştir.

Eserleri

Taşköprülüzade'nin 25 kadar eseri mevcuttur. Bunlardan bazıları:

  • Şaka’ikü’n-Nu’maniye fi-Ulemai’d-Devletü’l-Osmaniye
  • Miftâh-üs-Seâde ve Misbâh-üs-Siyâde fî Mevduât-ul-Ulûm
  • Nevâdir-ül-Ahbâr fî Menâkıb-il-Ahyâr
  • Şerh-ul-Ahlâk el-Adûdiyye.
  • Risâletün fil-Ferâiz.
  • Risâletün fil-Kazâi vel-Kader.
  • El-Câmi fil-Mantık.
  • Şerh-i Hadîs-i Erbe’în.
  • Risâlet-üş-Şifâ fî Devâ-il-vebâ.
  • Tabakât-ül-Fukahâ.
  • Muhtasarun fî İlm-in-Nahv.
  • Şerh-ul-Cezerî fî İlm-il-Kırâat.

Kaynakça

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ahmedî</span> Türk divan şairi ve hekim (1334–1413)

Ahmedî divan şairi ve hekim.

<span class="mw-page-title-main">Akşemseddin</span> Türk alim ve tıp insanı

Akşemseddin, asıl adı ile Mehmed Şemseddin, çok yönlü Türk âlim, tıp insanı ve Şemsîyye-î Bayramîyye isimli Türk Tasavvuf tarikatının kurucusu. Osmanlı Padişahı Fatih Sultan Mehmed'in hocası olarak bilinmektedir.

Molla Hüsrev d. Karkın - ö. 1480, İstanbul) Fıkıh alimi ve devlet adamı.

Ahmed Ziyaüddin Efendi, Gümüşhânevî Tekkesi’nin kurucusu. Gümüşhaneli bir tüccarın oğludur.

Molla Gürani. İslâm âlimi, müderrris, kadı, kazasker, şehzade hocası, Osmanlı Devleti'nin dördüncü şeyhülislamı.

Ömer Ferit Kam, yazar, şâir, mütefekkir.

Abdürrahman Eşref, Osmanlı alim ve divan şairidir. Kıbrıs Mollası adı da verilir. İstanbul'da doğmuştur. Divan şairi Ahmed Nedim'in amcası olduğu bazı kaynaklarda geçse de aslında Nedim'le herhangi bir akrabalığı yoktur. Medresede öğrenim gördü. Abdürrahman Eşref uzun süre Kıbrıs kadılığı da yapmıştır.

Aziz Mahmud Hüdayi, Anadolu’da yetişen velîlerden olup, Halvetiyye tarikatının kolu, Celvetiyye tarikatının kurucusudur.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed bin Sehl el-Belhî</span> bilim insanı

Ahmed bin Sehl el-Belhî, Ebu Zeyd Ahmed bin Sehl el-Belhî bazen sadece Ebu Zeyd el-Belhî, İranlı Müslüman coğrafyacı, matematikçi, hekim ve psikolog.

<span class="mw-page-title-main">Kemalpaşazâde</span> Şeyhülislam ve tarihçi

Kemalpaşazâde veya İbn-i Kemal, Osmanlı devleti şeyhülislamı ve tarihçidir.

Teftazanî ya da tam adıyla Sadeddîn Messud b. Fahrüddîn Ömer b. Burhâneddîn Abdullâh el-Herevî el-Horâsânî et-Teftâzânî eş-Şâfiî, 14. yüzyıl'da yaşamış Fars mutasavvıf ve İslam düşünürü.

Molla Fenari,, din alimi, müderris, Osmanlı Devleti'nin ilk şeyhülislamı.

Hasan Fehmi Efendi Osmanlı Devleti 149. şeyhülislamı, kazasker, müderris.

Bursalı Abdüllatif Efendi, Osmanlı dönemi din alimi ve mutasavvıf.

Ebu'l-Leys es-Semerkandî, Hanefi fıkıh, hadis ve tefsir âlimi.

<span class="mw-page-title-main">Gaybi Sun'ullah</span>

Gaybî Sun'ullâh, şair ve düşünce adamı.

İmam Birgivî, asıl adıyla Takîyuddîn Muhammed bin Ali ; Osmanlı İmparatorluğu'nda bir âlim kazasker idi. Kendisi, Pîr Ali adlı bir medrese müderrisinin oğludur. Kadızade isimli Selefî reform hareketine ilham kaynağı olan Kadızade Mehmed Efendi'nin hocasıdır. Şer'î ve itikadî görüşleri genelde Hanefîden sayılmasına rağmen Hanbelîliğe olan yakınlığı iddia edilir. Fakih (hukukçu) rolüyle Hanefîye göre hüküm verdiğine dâir deliler vardır. Klâsik Arapça, Türkçe, Farsça ve Osmanlıca konuşurdu.

Ebû Bekir Kaffal eş-Şaşî ya da Muhammed Meyahanî tam adı Muhammed bin Ahmed bin Hüseyin bin Ömer olup lakabı "Fahrul İslam" dır. Kürt asıllı şafii fıkıh alimi ve yazarı.

<span class="mw-page-title-main">Şehabeddin Mercani</span>

Şehabeddin Mercani, Tatar din adamı, tarihçi ve eğitimci.

Alâüddevle Semnânî (1261-1336) Horasanlı mutasavvıf. Semnân padişahının oğludur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.