Tağıyev'in Tiyatrosu
Azerice: Hacı Zeynalabdin Tağıyevin Teatrı | |
 1913-1916'da tiyatronun görünümü | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Tür | Tiyatro binası |
| Mimari tarz | Klasisizm |
| Konum | Bakü, Azerbaycan |
| Adres | Gorçakovskaya ve Merkurievskaya caddelerinin kesiştiği noktada |
| Şehir | Bakü |
| Ülke | Azerbaycan |
| Koordinatlar | 40°22′07″K 49°50′26″D / 40.36861°K 49.84056°D |
| Başlama | 27 Ocak 1883 |
| Açılış | 27 Kasım 1883 |
| Kapanma | 1992 |
| Yıkılma | 1992 |
| İşveren | Zeynelabidin Tağıyev |
| Tasarım ve inşaat | |
| Mimar(lar) | Krisanf Vasilyev |
Hacı Zeynelabidin Tağıyev Tiyatrosu veya Tağıyev'in Tiyatrosu Bakü şehrinin ilk tiyatrosudur. 1883 yılında sanayici ve hayırsever Hacı Zeynelabidin Tağıyev tarafından yaptırılmıştır. Bu tiyatronun sahnesinde ulusal oyunlar, operalar ve dünya klasiklerinden eserler sahnelenmiştir. Ocak 1908'de Üzeyir Hacıbeyov'un ilk Azerbaycan milli operası "Leyla ve Mecnun" Tağıyev Tiyatrosu'nda prömiyeri olmuştur.
Tiyatro binası birkaç kez yandı ve yeniden inşa edildi. 1930'ların sonlarından itibaren Meşedi Azizbeyov'un adını taşıyan Azerbaycan Devlet Akademik Millî Dram Tiyatrosu, 1960'tan beri Şihali Kurbanov'un adını taşıyan Müzikal Komedi Tiyatrosu olmuştur. 1992 yılında tiyatro binası yıkılarak yerine Azerbaycan Devlet Akademik Müzik Tiyatrosu binası yapılmıştır.
Tarihi
İnşaat ve açılış
1882 yılında Hacı Zeynelabidin Tağıyev, Bakü şehrinin merkezinde kendi arazisine inşa edilecek tiyatro binasının projesini Bakü şehir meclisine sundu ve proje onaylandı.[1] Tiyatro binası 1883 yılında tamamlanarak kullanıma açıldı. Bakü'de ilk kez böyle bir tiyatro binası yapılmış oldu.[2] 1911 yılına kadar Tağıyev Tiyatrosu, şehirdeki tek tiyatro binasıydı. Tiyatro binasının mimarı Krisanf Vasilyev'dir ve onun projesi temel alınarak Bakü'deki tren garı da inşa edildi.[3]
"Kaspi" gazetesi, 20 Kasım tarihinde yeni inşa edilen tiyatro binasının açılışının gerçekleşeceğini bildirdi. Daha sonra 25 Kasım'da gazete, binayı inceleyen komisyonun binayı uygun bulduğunu ve ilk gösterinin 27 Kasım'da olacağını duyurdu. Nihayet, 27 Kasım 1883'teHacı Zeynelabidin Tağıyev'in tiyatrosu açıldı.
Tiyatronun sahnesinde N.A. Potemkin'in "Ruhcan Kasıblar" ve "Karaçılar" oyunları sahnelendi. "Kaspi" gazetesinde bu vesileyle şunlar yazıldı.[4]
| “ | Her şey başarıyla oynandı, alkışlar durmadı ve tiyatronun impresario'su G. Goncharov iki kez sahneye çağrıldı. | ” |
19. yüzyılın sonunda tiyatronun tarihi
1890 yılının 10 Ağustos'unda Tağıyev Tiyatrosu'nda Bakü Real Okulu'nun zengin öğrencilerinin hayır işine yönelik amatör bir tiyatro gösterisi düzenlendi. D.A. Mansfeld'in "Sahmler hakkında" adlı 4 perdelik komedi ve P.A. Karatigin'in "Vitzmunder" adlı bir perdelik vodvili başarıyla sahnelendi. Hava oldukça ağırdı, ancak salon neredeyse doluydu ve toplanan para 300 rubleyi buluyordu. Tiyatronun kendisi de amatörlere ücretsiz olarak veriliyordu.[4]
1898 yılının 20 Nisan'ında Tağıyev Tiyatrosu'nda hayırseverler tarafından İskender Bey Malikov'un "İyiliğe kötü" adlı oyunu sahnelendi. Aynı yılın 7 Aralık'ında Bakü Real Okulu'nun zengin öğrencileri için Necef Bey Vezirov'un "Yağışdan yağmura" adlı piyesi ve "Ev Eğitimi" vodvili sahneye konuldu.[5][6]
8 Aralık 1899'da tiyatroda yangın çıktı.[7] 1899 yılının sonunda yangından sonra tiyatro binasının onarımı tamamlandı. Bina, inşaat mühendisi Pavel Koqnovitskin tarafından Bakü Valiliğinin inşaat idaresi tarafından onaylanmış proje temelinde yeniden yapıldı.[7] 1900 yılında Tağıyev Tiyatrosu binası restore edildi.[8] Bu yangından önceHacı Zeynelabidin Tağıyev'in makamı da tiyatro binasında bulunuyordu. Yeniden yapılanma sonrasında ofis başka bir binaya taşındı.[7]
- Tağıyev'in Tiyatrosu
20. yüzyılın başında Tağıyev Tiyatrosu'nun sahnesi.
20. yüzyılın başında Tağıyev Tiyatrosu'nun salonu..
Molla Nasreddin dergisinin 1 Mart 1909 tarihli sayısında Tağıyev Tiyatrosu'nda çıkan yangını konu alan bir karikatür.
20. yüzyılın başında tiyatronun tarihi
1900 yılında Neriman Nerimanov, "Hacı Zeynelabidin Tağıyev'in elli yılı ve halka hizmetleri" adlı kitabında şunları yazmaktadır:
| “ | Bu saygıdeğer şahsın faaliyetleri gerçeğe ışık tutuyor! İlginçtir ki, Badukübe'de daha varlıklı ve daha eğitimli kişiler olmasına rağmen, burada ilk tiyatro binasını inşa eden kişi değerli Hacı'dır. Badukübe'nin hevesli gençleri bu tiyatroda yılda birkaç kez Türkçe komedi gösterileri izleme fırsatı buluyor. Kira ücreti bir akşam için yüz ruble olsa da, muhterem Hacı bu ücretten çoğu zaman feragat etmekle kalmayıp, hayırsever amaçlar için ek hediyeler de vermektedir. 1900 yılında, küçük olmasına rağmen son derece güzel olan tiyatronun yeniden inşası için yaklaşık yüz bin ruble bağışta bulunmuştur. | ” |
12 Ocak 1908'de Üzeyir Hacıbeyov'un "Leyla ve Mecnun" adlı milli operasının prömiyeri bu tiyatroda yapılmıştır.[9]
1909'un başında Tağıyev Tiyatrosu binası başka bir yangınla yıkıldı ve bu da Azerbaycan tiyatro topluluğunun durumunu ağırlaştırdı.[7] 21 Şubat 1909'da tiyatronun içinde bulunan berber dükkânı yandı. Kısa süre sonra yangın tüm tiyatro binalarını sardı. Tiyatroda telefon yoktu ve 7 dakika sonra gelen itfaiye ekibi yandaki evden aranmıştır.[10] "Kafkasya ve Merkür" buharlı gemi şirketi de yangının söndürülmesinde görev almıştır.
Bu, tiyatro tarihindeki en büyük yangındı. Yangın 1909 yılının 1 Mart'ında "Molla Nasreddin" dergisinde yer aldı. Karikatürde fanatikler ve ruhaniler el ele tutuşarak sevinçle dans ediyorlardı. Tiyatronun oyuncusu ve yönetmeni Hüseyn Arablinski, göz yaşları içinde yanındaki oyuncu arkadaşına şöyle diyor: "Halkın derdini sahnede o kadar canlandırdım ki, sonunda başıma düştü!"[7]
1909 yılının Haziran ayında tiyatronun sahibi Hacı Zeynelabidin Tağıyev, aynı yerde teatroyu yeniden inşa edeceğini duyurdu. Aynı ay, üç katlı bir salon önerdi ve bu projeyle seyirci sayısının artacağını belirtti. Tağıyev'in kararına göre, yeni tiyatro binasında en az 600 koltuk olmalıydı. 1910 yılının 1 Ekim'inde tiyatro tekrar Lev Tolstoy'un "Aydınlanmanın Meyveleri" adlı oyunu ile seyircilere açıldı.[10]
Daha sonra Tağıyev tiyatroyu yeğeni Muhammed Bağır Tağıyev'e kiraya verdi. O, tiyatroyu tam teçhizatlı bir ekip ile donatarak, bir ya da iki veya daha fazla sezon boyunca bu veya başka bir kuruluşa kiraya verirdi.[11]
1916 yılının 13 Mayıs'ında Tağıyev'in tiyatrosunda Zülfügar Hacıbeyov'un "Aşıg Gerib" operasının prömiyeri gerçekleşti.[12]
1 Şubat 1918'de tiyatro binası yangın sonucunda yeniden yok oldu.[13] Tiyatronun tüm ahşap bölümleri yanmış, sadece taş ve demir-beton iskelet sağlam kalmıştır.[10]
- Oyunların afişleri
Üzeyir Hacıbeyov'un "Leyla ve Mecnun" operası, 12 Ocak 1908.
Abdurrahim bey Hagverdiyev'in "Peri Cadısı" adlı piyesi, 30 Nisan 1912.
1920 sonrası tiyatronun tarihi
Mart 1921'de eski Tağıyev Tiyatrosu'nun 1918'de yanan binasının restore edilmesine karar verildi.[13][14] O zamana kadar tiyatronun sadece cepheleri korunmuştur. 1922 yılında tiyatronun binası onarılmıştır.[10]
1920'li yıllarda tiyatro binasında D. Bünyadzade'nin adını taşıyan Türk Devlet Tiyatrosu bulunuyordu. 1930'ların başında D. Bünyadzade'nin adını taşıyan Türk Sanat Tiyatrosu oldu. 1930'ların sonlarından itibaren M. Azizbeyov'un adını taşıyan Devlet Dram Tiyatrosu burada bulunuyordu. 1960 yılında Devlet Dram Tiyatrosu için yeni bir bina inşa edildikten sonra binada Şihali Kurbanov Müzikal Komedi Tiyatrosu faaliyet gösteriyordu.[10]
20. yüzyılın 80'li yıllarının sonunda tiyatro binası kullanılamaz hale geldi ve dağılmaya başladı. Bu bağlamda, belediye yönetimi binanın yıkılmasına karar verdi. Bina 1992 yılında yıkılmıştır. 1996 yılına kadar onun yerine Azerbaycan Devlet Akademik Müzik Tiyatrosu binası yapılmıştır.[10]
Tiyatro sanatının gelişiminde Tağıyev Tiyatrosunun rolü
Tağıyev Tiyatrosu, Azerbaycan tiyatrosunun gelişiminde büyük bir rol oynamıştır. Tağıyev'in tiyatro alanında faaliyet gösterdiği yıllarda Azerbaycan'da ne tiyatro okulu ne de profesyonel sanatçılar kadrosu bulunuyordu. Azerbaycan dilinde ilk oyun, Tağıyev Tiyatrosu'nun inşa edilmesinden on yıl önce Bakü'de sahnelenmiştir. 1873 yılının Mart ayının 10'unda (23) Bakü'deki halk toplantısının sahnesinde Bakü Real Okulun öğrencileri Mirza Fetali Ahundov'un "Sergüzeşti-veziri-hani-Lenkeran" adlı piyesine uyarlanan bir oyun düzenlemişlerdir.[7][15]
Rus tiyatrosunun sanatçıları sık sık Tağıyev Tiyatrosu sahnesinde yer alırdı. Büyük Azerbaycanlı aktörler, Tağıyev'in onlara Rus aktörlerinin deneyimini benimsemelerini önerdiğini söylemişlerdir. "Kaspi" gazetesinin 5 Aralık 1884 tarihli bilgisine göre, Tağıyev, Azerbaycanlı aktörlerden oluşan amatör bir topluluğa yardımcı olur, tiyatronun sahnesini onlara ücretsiz olarak kiralar ve ışıklandırma için para almazdı. Tağıyev, hatta amatör sanatçıları toplamak için zaman ayırır, haftalarca gösterilere gelirdi.[6] Tiyatronun gösterilerden elde ettiği gelir sanatçılara ulaşıyordu.[6]
Tağıyev Tiyatrosu aynı zamanda Bakü'deki Ermeni tiyatro toplumunun da gelişimine katkı sağladı. Örneğin, Tağıyev, tiyatrosunda sahnelenen bir gösteriden elde ettiği gelirin bir kısmını Ermeni topluluğunun kasasına bağışlamıştır. Ermeni topluluğunun yöneticisi Ovanes Abelyan, Tağıyev'in Ermeni tiyatrosunun gelişimindeki büyük hizmetlerini böyle ifade etmiştir.[6]
| “ | Ermeni tiyatrosunun gelişmesi için hizmet ettik, bize olan yadsınamaz hizmetlerinizin farkındaydık. Yaşasın tiyatronun ilk yaratıcısı Hacı Zeynelabidin Tağıyev. | ” |
Kaynakça
- ^ Şamil Fətullayev. Бакинские архитекторы: конец XIX — начало XX веков. Шарг-Гарб.
- ^ Редактор К. Кондахчан (1994). История русской музыки.
- ^ Şamil Fətullayev. Архитектура Баку на рубеже XIX—XX вв. Известия Академии наук Азербайджанской ССР.
- ^ a b Вагабова Э. Р. "Культурно-зрелищные учреждения в городах Северного Азербайджана (вторая половина ХIХ – начало ХХ вв.)". Гуманитарные и юридические исследования (4). Ставрополь. ISSN 2409-1030.
- ^ История Азербайджана 1960.
- ^ a b c d Гаджиев 2000.
- ^ a b c d e f Керимов 1991.
- ^ Джафаров Дж. А. (1951). Азербайджанский ордена Трудового Красного Знамени государственный драматический театр имени Мешади Азизбекова. М.: Искусство. s. 65.
- ^ Сарабский 1968.
- ^ a b c d e f Буланова О. "История театра Тагиева в Баку". azerhistory.com.
- ^ Сарабский 1965.
- ^ Касимов К. (1980). Гусейн Кули Сарабский: жизнь и творчество. Б.: Элм. s. 44.
- ^ a b Джафаров Д. А. (1966). Театр народов Закавказья // Азербайджанский театр. II. История советского драматического театра: Наука. Под ред. А. Анастасьева. s. 256.
- ^ Джафаров, Д. А. (1969). Сочинения. Драматургия и театр. I. Баку: Азербайджанское государственное издательство. s. 259.
- ^ Алиева А. (1966). М. Ф. Ахундов и театр. Б.: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. Под ред. Д. А. Джафарова. s. 14.
Kaynak
- Под ред. акад. АН АзССР И. А. Гусейнова, А. С. Сумбатзаде, канд. истор. наук А. Н. Гулиева, докт. истор. наук Е. А. Токаржевского (1960). История Азербайджана.
- Сарабский А. Г. (1965). "К вопросу о налогах и поборах в дореволюционном театре Азербайджана". Искусство Азербайджана. II. Б.
- Сарабский А. Г. (1968). Возникновение и развитие азербайджанского музыкального театра (до 1917 г.). Издательство АН Азербайджанской ССР.
- İnqilab Kərimov (1991). Становление и развитие азербайджанского театра: Конец XIX — начала XX в. ISBN 5-8066-0219-2.
- Гаджиев А. С. (2000). Миллионер Тагиев Гаджи Зейналабдин (общественно-политические взгляды). Махачкала. s. 61.
