İçeriğe atla

Ta'ziye

Ta'zīye'nin ritüel dramatik sanatı
Ta'ziye, Hindistan yarımadasındaki Aşure günü Şii Müslümanların alayını taşıyor (c. 1790-1800). Ta'ziye nehre veya okyanusa daldırıldı.
ÜlkeIran, Irak ve Lübnan[1]
Kaynak00377
Tescil geçmişi
Tescil2010 (5. oturum)
Ta'ziye, Hindistan yarımadasındaki Aşure günü Şii Müslümanların alayını taşıyor (c. 1790-1800). Ta'ziye nehre veya okyanusa daldırıldı.

"Ta'ziye" (Arapça: تعزية; Farsça: تعزیه; Urduca: تعزیہ) anlam olarak "teselli, taziye veya kederin ifade edilmesi" demektir. Kökü "aza" (عزو ve عزى) sözcüğünden gelir ve yas tutmayı ifade eder. Genellikle Kerbela Savaşı'nı ve bu savaşı çevreleyen olayları konu alan dinsel oyunları (teatral temsiller) anlatmak için kullanılır. Sir Lewis Pelly, Ta'ziye hakkındaki kitabının önsözüne "Eğer bir oyunun başarısı, eserin yazıldığı insanlar veya oyunu izleyen kitle üzerindeki etkisiyle ölçülüyorsa, hiçbir oyun Müslüman dünyasında bilinen Hasan ve Hüseyin trajedisini aşamamıştır." [2] sözleriyle başlar. Yıllar sonra, New York Üniversitesi'nde İran ve İslam çalışmaları profesörü olan Peter Chelkowski, "Ta'ziye, İran'da Ritüel ve Drama" adlı kitabının başına aynı sözleri seçmiştir."[3]

Bölgeye, zamana, duruma, dine vb. göre kelime farklı kültürel anlamlara ve uygulamalara sahip olabilir:

  • İran kültüründe Ta'ziye, tarihi ve dini bir olaydan esinlenerek ortaya çıkan bir "Taziye Tiyatrosu" veya "Tutku oyunu" olarak sınıflandırılır. Bu olay, Hüseyin'in şehadetidir ve Ta'ziye bu şehadeti destansı bir ruh ve direnişi sembolize ederek canlandırır.
  • Güney Asya ve Karayipler'de Ta'ziye kelimesi özel olarak Muharrem ayında yapılan dini törenlerde kullanılan Minyatür Türbeler (genellikle renkli kağıt ve bambudan yapılan Kerbela türbelerinin taklitleri) için kullanılır.

İran geleneğiyle özdeşleşen Ta'ziye, Şii İslam geleneğinde bir ritüeldir. Muhammed'in torunu Hüseyin'in ve erkek evlatlarının, dostlarının MS 680 yılında Irak'ın Kerbela ovalarında katledilmelerinin yeniden canlandırılmasıdır. Bu katliamın sebebi, Muhammed'in vefatından sonra Müslüman topluluğun liderliğini belirleme (Halifelik) mücadelesidir.[4]

seri
İslam kültürü
Mimari
Sanat
Giyim
Tatiller
Edebiyat
Müzik
Tiyatro

Bugün 250 civarında Ta'ziye metni bulunmaktadır. Bunlar İtalyan büyükelçisi Cherulli tarafından toplanmış ve Vatikan Kütüphanesi'nde bulunan bir koleksiyona dahil edilmiştir. Ta'ziye oyun metinleri Farsçadan Fransızcaya Polonyalı oryantalist Aleksander Chodźko, Ukraynaca'ya Ukraynalı oryantalist Ahatanhel Krymsky ve Almancaya İranlı oryantalist Davud Monşizade tarafından çevrilmiştir. İran'ın çeşitli yerlerinde de dağınık halde başka metinler bulunmaktadır.[5]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "UNESCO - Intangible Heritage Home". 19 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
  2. ^ Pelly, Lewis (1879). The Miracle Play of Hasan and Husain (İngilizce). W. H. Allen and Co. s. III. ISBN 978-1-0152-8641-2. 
  3. ^ Chelkowski, Peter J. (1979). Ta'ziyeh: Ritual and Drama in Iran (İngilizce). New York University. s. XV. ISBN 0-8147-1375-0. 
  4. ^ Chelkowski, Peter (2003). "Time Out of Memory: Ta'ziyeh, the Total Drama". Asia Society. 12 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2017. 
  5. ^ Beeman, William O. "Theatre History #27: Learning about Ta'Ziyeh with Dr. William O. Beeman." Audio Blog Post. Theatre History. HowlRound. 27 Mar 2017.

Konuyla ilgili yayınlar

  • William O. Beeman, Iranian Performance Traditions, Costa Mesa, CA: 2011
  • Bahram Bezae'i, Namayesh dar Iran, Tehran: 1345/1966
  • Peter Chelkowski, Ta'ziyeh: Ritual and Drama in Iran, New York 1979
  • Willem Floor, Theatre in Iran, Washington, D.C.: 2005
  • Aleksander Chodźko, Théâtre persan, choix de Téaziés ou drames traduits pour la première fois de persan par A. Chodźko, Paris 1878.
  • Ahatanhel Krymsky, Pers’kyj teatr, Kyjiw, 1925.
  • Davoud Monchi-Zadeh, Taʿziya : Das persische Passionsspiel, mit teilweiser Übersetzung der von Litten gesammelten Stücke, Stockholm: Skrifter utgivna av K. Humanistiska Vetenskapssamfundet I Uppsala, 1967

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İran</span> Batı Asyada bir ülke

İran (Farsça:

<span class="mw-page-title-main">İslam</span> tek tanrılı İbrahimî bir din

İslam (Arapça: اَلْإِسْلَامُ, romanize:

<span class="mw-page-title-main">Emevîler</span> İslam tarihinin ikinci hâlifeliği (661–750)

Emevîler ya da Emevîler Hilâfeti, Dört Halife Dönemi'nden (632-661) sonra kurulan Müslüman Arap devleti. Ali bin Ebu Talib'in 661'de öldürülmesinden sonra başa geçen Emevîler, 750'de Abbâsîler tarafından yıkılıncaya kadar hüküm sürdüler. Başkenti Şam olan devlet, en geniş sınırlarına Halife Hişâm bin Abdülmelik döneminde sahip oldu. Devletin sınırları Kuzey Afrika, Endülüs, Güney Galya, Mâverâünnehir ve Sind'in fethedilmesiyle doğuda Afganistan'a batıda ise Güney Fransa'ya kadar ulaşmıştır.

Ehl-i Hak, Yâresânizm veya Kaka'ilik, 14. yüzyılın sonlarında İran'ın batısında Sultan Sahak tarafından kurulan senkretik bir dini öğretidir. Toplam Ehl-i Hak nüfusunun 2 milyon ila 3 milyon arası olduğu tahmin edilmektedir. Esas olarak batı İran ve doğu Irak'ta bulunurlar ve çoğunlukla etnik Goran Kürtleridirler, ancak daha küçük gruplar halinde Türk, Fars, Lur, Azeri ve Arap inananları da bulunur. Irak'taki bazı Yarsanilere Kaka'i denir. Yarsaniler, bazen aşağılayıcı bir şekilde "Aliilahiler" veya "Aliyyullahiler" olarak da adlandırılabilirler. Birçok Yarsaninin, İran'daki İslami yönetimin baskısı nedeniyle dinlerini sakladığı tahmin edilir ve bu yüzden nüfuslarının kesin istatistikleri bulunmamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hayvan kurbanı</span>

Hayvan kurbanı, dini anlamda bir tanrıyı yatıştırmak veya iyiliğini sürdürmek için bir veya daha fazla hayvanın ritüel olarak öldürülmesi ve sunulmasıdır. Geç Antik Çağ'da Hristiyanlığın yayılmasına kadar Avrupa ve Eski Yakın Doğu'da hayvan kurban etme yaygındı ve bugün bazı kültürlerde veya dinlerde devam ediyor. Kurban ritüeli bazı kültürlerde insanların kurban edilmesini kapsıyordu ve muhtemelen tarih içerisinde hayvan kurbanı ile yer değiştirmişti.

<span class="mw-page-title-main">Mahmud Ahmedinejad</span> 6. İran cumhurbaşkanı

Mahmud Ahmedinejad, İran'ın altıncı cumhurbaşkanı. Ayrıca, ülkedeki muhafazakâr siyasi gruplardan oluşan bir koalisyon olan İslamî İran İnşaatçılar İttifakı'nın ana siyasi lideriydi ve 2003'ten 2005'e kadar Tahran belediye başkanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Ali Şerîatî</span> İranlı sosyolog ve düşünür (1933–1977)

Ali Şerîatî, İranlı Müslüman sosyolog, düşünür ve yazar.

<span class="mw-page-title-main">Metin And</span>

Metin And, Türk bilim insanı, akademisyen, yazar.

<span class="mw-page-title-main">Irak-İran Savaşı</span> 1980-1988 yılları arasında İran ve Irak arasında geçen savaş

Irak-İran Savaşı, İran'da Tahmilî Savaş veya Mukaddes Müdafaa, Irak'ta Saddam'ın Kadisiyesi ve Arap Dünyasında Birinci Körfez Savaşı olarak anılan 1980-1988 yılları arasında İran ve Irak arasında yaşanmış savaş. Yaklaşık bir milyon kişinin ölümüne, iki milyon kişinin yaralanmasına, 150 milyar Amerikan Doları maddi hasara, her iki ülkede de ağır yıkımlara yol açmıştır. Irak'ın zaferleri ile başlayan savaş, İran'ın direnmesiyle yıpratma savaşına dönüşmüş ve galibi olmadan sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kerbelâ Olayı</span> Hüseyin bin Ali ile Emevî halifesi Yezidin orduları arasında Kerbelâda gerçekleşen çatışma (680)

Kerbelâ Olayı veya Kerbelâ Savaşı ya da Kerbelâ katliamı, 10 Ekim 680'de, bugünkü Irak sınırları içindeki Kerbelâ şehrinde, Muhammed'in torunu Hüseyin bin Ali'ye bağlı küçük bir birlik ile Emevi halifesi I. Yezid'in ordusu arasında cereyan etmiştir. Hüseyin ve kafilesindeki herkes öldürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">2009 İran cumhurbaşkanlığı seçimi</span>

2009 İran cumhurbaşkanlığı seçimi 12 Haziran 2009 tarihinde. İran'da yapılan onuncu cumhurbaşkanlığı seçimidir. İran'da seçimle iş başına gelen en yüksek görevlerden biri olan cumhurbaşkanı, ülkenin silahlı kuvvetlerine ve dış politikasına karışamaz.

<span class="mw-page-title-main">Ebu Zer el-Gıfârî</span> İlk Müslümanlardan biri

Cündeb bin Cünâde bin Süfyân, lakabı Ebu Zer, Ebu Zer el-Gıfârî, İslam'ı ilk kabul eden sahabilerden biriydi. İslam peygamberi Muhammed kendisine Abdullah adını vermiştir. Beni Gifar kabilesindendi. Doğum tarihi bilinmemektedir. 652 yılında, Medine çölü yakınlarındaki El-Rabaza kentinde ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Halkın Mücahitleri Örgütü</span> İran İslam Cumhuriyetinde İslamcı sosyalist örgüt

Halkın Mücahitleri Örgütü (HMÖ), İran İslam Cumhuriyeti'ni yıkmayı amaçlayan İslamcı sosyalist örgüt.

<span class="mw-page-title-main">Abbas bin Ali</span>

Abbas bin Ali lâkabı Ebulfazl Abbas, "Ebul Fazl" lakabıyla ünlenmiştir. Ali'nin beşinci ve Ümmü'l-Benîn’in ilk oğludur. Kerbela hadisesinden önceki hayatıyla ilgili çok bilgi ulaşmamıştır.

<i>Kerbela</i> (oyun)

Kerbela, Ali Berktay'ın yazdığı iki perdelik tiyatro oyunu.

<span class="mw-page-title-main">Hüseyniye</span> Şiilerin matem törenlerini icra ettikleri yerlerin genel adı

Hüseyniye, imambargah ya İran'da tekye, Muharrem ayında Şiilerin matem törenlerini icra ettikleri yerlerin genel adı.

Safevîlerin İran'ı Şiileştirmesi veya İran'ın Şiileşmesi, kabaca 16. ila 18. yüzyıllar arasında gerçekleşti ve İran'ı Şiilik'in dini kalesi haline getirdi. Aynı zamanda, Şiilik içerisindeki İsnâaşeriyye mezhebinin, her biri Şiilikte kendi hakimiyet dönemlerini yaşamış olan Zeydilik ve İsmaililik mezhepleri üzerindeki hakimiyeti sağlanmıştır. Safevîler, mücadele ederek İran'ı 1501'de bağımsız bir devlet olarak birleştirmişler ve İslam tarihinde en önemli dönüm noktalarından birini oluşturan, İsnâaşeriyye mezhebini İmparatorluğun resmî dini olarak belirlemişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">1981 İran cumhurbaşkanlığı seçimleri</span> İranda 1981 yılında yapılan cumhurbaşkanlığı seçimi

Önceki cumhurbaşkanı Ebu'l-Hasan Beni Sadr'ın 21 Haziran'da parlamento tarafından azledilmesinin ve 22 Haziran'da dini lider Ruhullah Humeyni tarafından görevden alınmasının ardından, Temmuz 1981 İran cumhurbaşkanlığı seçimleri 24 Temmuz 1981 tarihinde düzenlendi. Seçim, önceki başbakan Muhammed Ali Recai'nin 14.573.803 oydan 13.001.761'ini (%89) kazanması ve cumhurbaşkanı seçilmesi ile sonuçlandı. Seçime katılım oranı % 65.29 idi.

İslam kültürü ve Müslüman kültürü, tarihsel olarak Müslümanlar için ortak olan kültürel ögelere atıfta bulunulur. Râşidîn Halifeliğinden erken Emevîler dönemine ve Abbâsîlerin ilk dönemlerine kadar Müslüman kültürünün erken biçimleri ağırlıklı olarak Arap, Bizans, Pers ve Levantendi. İslâm imparatorluklarının hızla genişlemesiyle Müslüman kültürü, Fars, Mısır, Kafkas, Türk, Moğol, Hint, Bangladeş, Pakistan, Malay, Somali, Berberi, Endonezya ve Moro kültürlerini çok etkilemiştir.

İran tiyatrosu antik döneme kadar uzanır. Oyunculuk ve tiyatro gösterilerinin ilk başlangıcı, ulusal kahramanları ve efsaneleri yüceltmek ve düşmanı aşağılamak için düzenlenen törensel tiyatrolara kadar izlenebilir. Antik İran tiyatrosu ve dansı, Yunanistan'da Pers hakimiyeti sırasında yaşamış olan Halikarnassoslu Yunan tarihçi Herodot tarafından önemli ölçüde araştırılmıştır. Herodot, "Herodotos Tarihi"nin dokuzuncu kitabı olan "Calliope"de MÖ 478'e kadar Asya imparatorluklarının tarihini ve Pers savaşlarını anlatır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.