İçeriğe atla

T Coronae Borealis

T Coronae Borealis
Sinek takımyıldızı'nın sınırlarını ve yıldızların konumlarını gösteren diyagram
T CrB'nin konumu kırmızı ile gösterilmiştir
Gözlem verisi
Dönem J2000[1]      Ekinoks J2000[1]
TakımyıldızCorona Borealis
Sağ açıklık (α)15sa 59d 30.1622s[1]
Dik açıklık (δ)25°55'12.613[1]
Görünür büyüklük (V)2.0–10.8[2]
Sınıflandırma
Evrimsel aşamaKırmızı dev + Beyaz cüce
Tayfsal sınıf
M3II+p[3]
Değişen yıldız tipiTekrarlayan Nova
Astrometri
Dikey hız ()-27.79[3] km/s
Özdevinim (μ)RA: 12.8 mys/y
Dec.: 339.6 mys/y
Iraklık açısı (π)1.2127 ± 0.0488 mys
Özellikler
Aydınlatma gücü655+100 L
Sıcaklık9028 K
Katalog belirtmeleri
BD+26° 2765, HD 143454, HIP 78322, HR 5958, SAO 84129, 2MASS J15593015+2555126

T Coronae Borealis (kısaca: T CrB) Corona Borealis Takımyıldızı sınırları içerisinde bulunan tekrarlayan bir novadır. İlk olarak 1886 yılında John Birmingham tarafından patlama sırasında keşfedilmiştir. Her seksen yılda bir meydana geldiği tahmin edilmektedir. En son 1946 yılında gök bilimciler tarafından gözlemlenmiştir.[2]

T CrB aslında 10 kadir parlaklığa sahiptir fakat nova aşamasına geldiğinde yıldızın parlaklığında bir artış görülür. 1866'daki patlamada 2 kadir, 1943'daki patlamada ise 3 kadir parlaklığa ulaşmıştır.[2] Yıldızın bir sonraki patlamasının 2024 yılının Nisan ve Eylül ayları arasında olacağı tahmin edilmektedir.[4][5]

Nova'nın faaliyetine ilişkin daha eski kayıtlar da bulunmaktadır. 1217 yılında Abbott Burchard, 1787 yılında ise Rahip Francis Wallanston Corona Borealis yakınlarında benzer bir faaliyet rapor etmiştir.[2]

Yapısı

T CrB aslında 10 kadir parlaklığa sahip olan bir beyaz cüce ve kırmızı devden oluşan ikili bir yıldız sistemidir. Soğuk bir yıldız olan kırmızı devden, sıcak yıldız olan beyaz cüceye düzenli olarak madde akışı olur. Beyaz cücenin etrafında biriken hidrojen ve helyum gibi maddelerden bir yığılma diski oluşur. Zamanla bu maddeler ısınarak yıldızın yüzeyinde çeşitli füzyon ateşlemesi başlar ve bu da yıldızın parlaklığının geçici süreliğine 2 veya 3 kadire kadar yükselmesine sebep olur.[6]

Kaynakça

  1. ^ a b c "VizieR". vizier.cds.unistra.fr. 19 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2024. 
  2. ^ a b c d "The recurrent nova T CrBhad prior eruptions observednear December 1787 andOctober 1217 AD" (PDF). Journal for the History of Astronomy. 2023. 27 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Nisan 2024. 
  3. ^ a b "T CrB". simbad.cds.unistra.fr. 4 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2024. 
  4. ^ iain.todd@ourmedia.co.uk. "T Coronae Borealis nova will become a 'new star' in the sky this year, and could be visible to the naked eye". www.skyatnightmagazine.com (İngilizce). 18 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2024. 
  5. ^ "Blaze Star: Huge stellar explosion will be visible from Earth for a week". Earth.com (İngilizce). 22 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2024. 
  6. ^ "Every 80 years, this star appears in the sky—see the once-in-a-lifetime phenomenon". Science (İngilizce). 17 Nisan 2024. 23 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Yıldız</span> nükleer füzyon ile karanlık uzayda etrafına ısı ve ışık saçan kozmik cisim, plazma küresi

Yıldız, ağırlıklı olarak hidrojen ve helyumdan oluşan, karanlık uzayda ışık saçan, gökyüzünde bir nokta olarak görünen plazma küresidir. Bir araya toplanan yıldızların oluşturduğu galaksiler, gözlemlenebilir evrenin hâkimidir. Dünya'dan çıplak gözle görülebilen yaklaşık 6 bin dolayında yıldız vardır. Dünya'ya en yakın yıldız, aynı zamanda Dünya üzerindeki yaşamın gerçekleşmesi için gerekli olan ısı ve ışığın kaynağı da olan Güneş'tir.

<span class="mw-page-title-main">Beyaz cüce</span> bir yıldızın yaşam döngüsünde ışık saçtığı son halinden bir önceki hali

Beyaz cüce, termonükleer reaksiyonların meydana geldiği aşamadan sonra orta kütleli bir yıldızın evriminden kaynaklanan küçük ama yüksek yoğunluğa sahip yaşlı bir yıldızdır. Yüksek yüzey sıcaklığına rağmen çok düşük bir parlaklığa sahiptir ve bu nedenle Hertzsprung-Russell diyagramında ana kolun çok aşağısında yer alır. Kütlesi 8 kata kadar azaldığı halde yüksek yüzey sıcaklığını uzun süre koruduğundan "beyaz cüce" olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Kırmızı cüce</span>

Hertzsprung-Russell diyagramına göre kırmızı veya kızıl cüce, küçük ve nispeten soğuk, ya geç K ya da M spektral tipi bir yıldıza verilen isimdir. Yıldızların büyük çoğunluğunu oluşturan kırmızı cüceler yaklaşık olarak Güneş'in yarısından daha az kütleye sahiptirler ve yüzey sıcaklıkları 3.500 K'den düşüktür.

<span class="mw-page-title-main">Üstdev</span>

Üstdevler en olağanüstü büyüklükteki yıldızlar arasındadırlar. Hertzsprung-Russell çizeneğinin üst bölümünde bulunurlar. Tayfsal sınıflandırma açısından üstdevler Ia veya Ib olarak belirtilirler. Mutlak kadirleri -5 ile -12 arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Dev yıldız</span>

Dev yıldız, aynı yüzey sıcaklığına sahip bir anakol yıldızından önemli ölçüde daha büyük bir yarıçapa ve aydınlatma gücüne sahip olan yıldızdır. Büyük bir boyut mutlaka büyük kütle anlamına gelmez, dev bir yıldızın yoğunluğu bazen çok düşük olabilir. Hertzsprung-Russell diyagramındaki anakolun tepesinde yer alırlar ve aydınlatma sınıfları II ve III'e karşılık gelir. Dev ve cüce terimleri, 1905 civarında Ejnar Hertzsprung tarafından benzer sıcaklık veya tayf tipine rağmen oldukça farklı aydınlatma gücüne sahip olan yıldızlar için türetilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Nova</span>

Nova, bir beyaz cüce üzerinde görülen kataklismik nükleer patlamadır, yıldızın ani ışımasına sebep olur. Novalar diğer ışıma fenomenleri süpernovalar ya da parlak kırmızı nova ile karıştırılmamalıdır. Novanın bir çift yıldız sistemindeki beyaz cüce üzerinde olduğu düşünülür.

<span class="mw-page-title-main">Cüce nova</span>

Cüce novalar veya U Geminorum yıldızları, birbirini etkileyen çift yıldız sistemleridir. Bunlar ani ve şiddetli değişen yıldızların önemli bir alt grubunu temsil eder. Bu sistemler bir beyaz cüce ve yoldaş yıldız olarak bir kırmızı anakol yıldızını içerir (G ve M tayf türü arasında).

<span class="mw-page-title-main">Kataklizmik değişen yıldızlar</span>

Kataklizmik değişen yıldız (CV), kütle kazanan bir dejenere yıldız ve ona kütle veren büyük bir yoldaştan oluşan yarı ayrık çift sistemlerdir.

Tip Ia süpernova, alt kataklizmik değişen yıldızlar kategorisinde olan bir beyaz cüce yıldızın, şiddetli patlamasının sonuçlarından biri. Süpernovalar ani patlayan ve parlaklıklarında büyük bir artış gösteren sistemler olup görünür parlaklıkları -16 ile -20 kadire kadar yükselebilir. Novalardan çok daha büyük patlama şiddetlerine sahiptirler. Ani patlamaları nedeniyle kataklizmik değişenler sınıfına dahil edilirler.

<span class="mw-page-title-main">Değişen yıldız</span> Dünyadan görüldüğü gibi parlaklığı zaman içinde değişen yıldız

Değişen yıldız, parlaklıkları zaman içinde değişen yıldızlardır. Parlaklıkları genelde ya çok gençken ya da çok yaşlı iken değişir. Bunun nedeni, ya genişleme, daralma, püskürme gibi yıldızın iç dinamiğinden; ya da iki ya da daha fazla yıldızın birbirlerinin yörüngelerinde dönerken oluşturdukları tutulmalardan kaynaklanan dış dinamiklerden dolayı oluşur. 2000 yılına kadar 30,000'in üzerinde değişken yıldız bulunup kataloglanmıştır. Ayrıca 14,000 kadar başka yıldızda parlaklık değişiminden şüphelenilmektedir. Güneşimiz ve Kutup Yıldızı dahil olmak üzere birçok yıldızın, yeterli duyarlılıkta ölçüldüğünde, parlaklıkları değişmektedir.

R Coronae Borealis değişeni ani olarak 9 kadire ulaşan parlaklık azalmaları gösteren patlayan değişen yıldız.

<span class="mw-page-title-main">Sigma Orionis</span> Avcı takımyıldızı yönünde, yaklaşık 950 ışık yılı uzaklıkta bulunan beşli yıldız sistemi

Sigma Orionis, Avcı takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 950 ışık yılı uzaklıkta bulunan beşli yıldız sistemidir. Sigma Orionis, Gökada içinde Güneş'e göre 30,6 km/sn'lik bir hızla hareket eder. Gökada merkezinden uzaklığı, 24.300 ile 26.400 ışık yılı aralığında değişmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Altcüce</span>

Altcüce, parlaklık seviyesi VI olan bir yıldız türüdür. Aynı spektral türdeki anakol yıldızlarının parlaklığının 1.5 ila 2 daha az parlak yıldızlar olarak tanımlanırlar.

<span class="mw-page-title-main">Mavi üstdev</span>

Mavi üstdev, bilimsel olarak OB üstdevleri olarak adlandırılan sıcak parlak yıldızlardır. Parlaklık sınıfı I ve spektral sınıf B9 veya daha öncekilere sahiptirler.

<span class="mw-page-title-main">Sarı üstdev</span>

Sarı üstdev, genellikle süper parlaklık sınıfına sahip spektral F veya G tipi üstdevlerdir. Ana diziden uzaklaşıp gelişen, daha da aydınlık hale gelen yıldızlardır.

<span class="mw-page-title-main">Alpha Muscae</span>

Alpha Muscae , Güney Kutbu çevresinde bulunan Musca Takımyıldızı'na ait bir yıldızdır. B2 IV-V yıldız sınıflandırmasına sahiptir ve şu an alt dev bir yıldıza dönüşme evresindedir. Sahip olduğu +2.7 kadir parlaklığı ile takımyıldızındaki en parlak yıldızdır. Dünyadan yaklaşık olarak 315 ışık yılı uzaklıktadır. B2 IV-V yıldız sınıflandırmasına sahiptir ve şu an altdev bir yıldıza dönüşme evresindedir. Güneşten yaklaşık dokuz kat daha büyük bir kütleye ve beş kat daha geniş bir yarıçapa sahiptir. Güneşten yaklaşık 4.000 kat daha fazla sıcak yayar (21.400K) ve bu yaymış olduğu bu sıcaklık neticesinde mavi bir renge sahiptir. Kendi etrafında saniyede 114 kilometre gibi bir hızlı dönebilir ve kendi etrafındaki dönüşünü iki gün gibi kısa bir sürede tamamlar. Yaklaşık 18 milyon yıl yaşında olduğu tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Gamma Muscae</span>

Gamma Muscae Güney Kutbu'na çevresinde bulunan Musca Takımyıldızı'ndaki bir yıldızdır. Sahip olduğu 3.87 parlaklık derecesiyle çıplak gözle dünyadan görülebilir. Güneşten yaklaşık olarak 325 ışık yılı uzakta yer almaktadır. Musca takımyıldızındaki diğer Beta ve Alfa gibi mavi-beyaz karışımı bir renge sahiptir. B5V+A yıldız sınıflandırmasına sahip B tipi bir yıldızdır.

<span class="mw-page-title-main">Delta Muscae</span>

Delta Muscae Güney Kutbu çevresinde bulunan Musca Takımyıldızı'na ait bir yıldızdır. Sahip olduğu 3.62 görünür parlaklığı nedeniyle dünyada ışık kirliliğinin bulunmadığı bölgelerden rahatlıkla görülebilir.

<span class="mw-page-title-main">Alfa Coronae Australis</span>

Alpha Coronae Australis veya α Coronae Australis, resmi adı Meridiana Güney Tacı takımyıldızındaki en parlak yıldızdır ve Dünya'dan yaklaşık 125 ışıkyılı uzaklıkta yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Zeta2 Muscae</span>

Zeta2 Muscae Güney Yarımküre'de bulunan Musca Takımyıldızı'na ait bir yıldızdır. Dünyadan yaklaşık 330 ışık yılı uzaklıktadır ve A5V spektral tipinde beyaz-mavi yıldızlardan oluşan bir anakol yıldızdır. İkili veya çoklu yıldız sistemi olarak tanımlanır. 5.15 kadir parlaklığa sahiptir ve bu sayede dünyadan çıplak gözle görülebilir. Mutlak parlaklığı ise 1997 yılındaki analizlere göre 0.09, 2007 yılında yapılan analizlere göre 0.13'tür. Takımyıldızı içerisindeki bir çok yıldız gibi Scorpius-Centaurus alt takımının Aşağı Erboğa-Crux alt grubunun bir üyesidir. Bu birlikte de kendileri ile aynı özdevinime sahip olan ve çoğunlukla mavi-beyaz yıldızlardan oluşan bir yıldız grubudur.