Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ (TUSAŞ) (TAI - Turkish Aerospace Industries, Inc.), Türkiye’de hava platformlarının tasarımı, geliştirilmesi, üretimi, tamamlanması, yenilenmesi ve satış sonrası hizmetleri alanlarındaki teknoloji merkezidir. Şirket dünyanın en büyük yolcu uçağı Airbus A380'e ve askerî nakliye uçağı Airbus A400M'ye parça üretmektedir. Ayrıca şirket 2013 yılında ilk uçuşunu gerçekleştiren Airbus A350'ye kanatçık üretmeye başlamıştır.
Messerschmitt Bf (Me) 109, II. Dünya Savaşı Alman avcı uçağı. Willy Messerschmitt tarafından 1930'larda tasarlanmıştır. Messerschmitt 109, ilk uçuşunu prototip Bf 109 V1 olarak Mayıs 1935'te yaptığı zaman döneminin en gelişmiş tek kişilik avcı uçağıydı. 1937 Şubatı’nda üretilmeye başlanan Jumo motorlu "B-1", Luftwaffe’de servise girdi. Jumo 210 motoru, "B", "C" ve "D" modellerinde de kullanıldı. Ocak 1939’dan 1942’nin başlarına dek üretimde kalan Bf 109 E modelinde Daimler-Benz DB 601 motoru kullanılmıştır. "G" modelinin üretimine 1942 Mayıs’ında başlanmıştır. Messerschmitt 109, yaklaşık 12.000 tanesi Bf 109 G olmak üzere toplam 35,000 civarında imal edilmiştir.
IAI Harpy, İsrail Havacılık Endüstrisi IAI tarafından Türk yetkililere danışılarak özel ihtiyaçlara cevap verebilmek adına etkili bir şekilde üretilmiş bir insansız bir hava aracı (İHA) dır. Harpy radar sistemlerini yok etmek için tasarlanmıştır. Yüksek patlayıcı özellikte savaş başlığı taşımaktadır. Harpy Türkiye envanterine 100 adet teslimat yapılmıştır. Güney Kore, Hindistan, İsrail ve Çin tarafından kullanılmaktadır.
Malmö MFI-9 Junior, 1960'lı yıllarda İsveç'te üretilen hafif uçak. Björn Andreason tarafından BA-7 adı altında tasarlanmış ve prototipi 10 Ekim 1958'de uçurulmuştur. Andreason, ilk uçağı Convair için ABD'de çalışırken boş vaktinde inşa etmiştir. Uçak, hava soğutmalı, 56 kW gücünde bir Continental A-75 motora ve değişken hatveli iki bıçaklı bir pervaneye sahiptir.
CASA CN-235, İspanyol CASA ve Endonezyalı IPTN firmalarının ürettiği bir hafif nakliye uçağı. Türkiye'de lisansları alınarak TUSAŞ tarafından üretilmektedir.
IAI Heron İsrail havacılık sanayi yapımı insansız hava aracı. Heron 35.000 feet irtifada 24 saat havada kalabilir. 24 saatlik uçuş kapasitesi efektif olup gövdeye monte edilen techizata ve uçuş rotasına uçuş profiline göre azalabilir.
TUSAŞ Anka, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin ihtiyaçları doğrultusunda Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. tarafından geliştirilen insansız hava aracıdır. Temel Anka-A, orta irtifa uzun ömür (MALE) İHA sınıfındadır. 2000'li yılların başında taktiksel gözetim ve keşif misyonları için tasarlanan Anka, günümüzde sentetik aralıklı radar, hassas silahlar ve uydu iletişimiyle modüler bir platforma dönüşmüştür. İsmini efsanevi mitolojik yaratık olan Anka Kuşu'ndan almıştır.
General Atomics MQ-1 Predator Öncelikle Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri ve Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) tarafından kullanılan insansız hava aracıdır. 1990'larda sadece gözlem ve ileri keşif için kullanılması planlanan MQ-1 Predator daha sonra yeni kameralar ve füzeler ile modifiye edilmiştir. 1995'ten bu döneme kadar Afganistan, Pakistan, Bosna, Sırbistan, Irak ve Yemen'de mücadele etmiştir.
TUSAŞ R-300 Sivrisinek; Türk Havacılık ve Uzay Sanayii tarafından Türk Silahlı Kuvvetleri'nin ihtiyacı doğrultusunda geliştirilen bir "Rotorlu İnsansız Hava Aracı"dır (R-İHA).
TUSAŞ Turna, 1995 yılında tasarımına başlanan ve 2001'de Türk Hava Kuvvetleri ve Türk Kara Kuvvetleri kullanımına giren, atışlı eğitim görevlerinde düşman uçak ve füzelerini hedef olarak simüle eden bir insansız hava aracıdır. Turna, Rapier ve Stinger karadan havaya füzelerin yanı sıra 7,62 mm'den 76 mm kalibreye kadar namlulu silah sistemleriyle eğitim için kullanılabilmektedir. == Geliştirme süreci ==Millî Savunma Bakanlığı'na bağlı Araştırma ve Geliştirme Dairesi, Ağustos 1995 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından hedef takip ve top atış tatbikatlarında kullanılmak üzere bir İHA geliştirilmesi için TUSAŞ ile sözleşme imzalamıştır.Turna/S olarak adlandırılan ilk versiyon Eylül 1996'da ortaya çıkmaz, prototipin testleri ise 1997 yılında tamamlanmıştır. Kara Kuvvetleri ve Deniz Kuvvetleri'nin İHA ile yaptığı testler ise 1998 yılında sona ermiştir.2001 ve 2003 yılları arasında, Turna/S'nin yeni sürümleri Turna-101A, Turna-111B ve Turna-201C kod adlarıyla geliştirilmiştir. Bu İHA'lar yalpa sönümleyen aviyonikler ve yeni aerodinamik özellikler içerdiği gibi, gelişmiş kararlılık ve daha fazla güvenilirliğe sahip olmuştur.Fırkateynler ve deniz koşullarındaki kötü hava şartlarından edinilen bilgiler ışığında Turna İHA daha da geliştirilmiş ve Turna/G ortaya çıkmıştır.== Özellikleri ==Yüksek manevra kabiliyeti, yüksek hızı, kolay kullanımı, düşük görev riski, modülerliği ve maliyet etkinliği ile operasyonel ortamlarda etkinliğini kanıtlamış ve kullanımına devam edilmektedir. Ana özellikler:* 90 dakika havada kalma süresi* Azami 93 m/sn hız (180kts)* 12.000+ ft servis tavanı* 70 kg azami kalkış ağırlığı* 50+ km menzilli veri linki* Fırlatıcı ile kalkış, paraşüt ile karaya veya denize iniş* Donanma gemi platformlarından kalkış ve kontrol* İleri kompozit teknolojileri ile üretilmiş yapı* MIL-STD-810F ve MIL-STD-461 askeri standartlara uyumlu* NATO NSN standartlarında kodlanmış* Kalkış ve iniş dahil, Yer Kontrol İstasyonu (YKİ) ile tam otonom uçuş ve seyrüsefer* 255 görev noktasına kadar önceden programlı görev noktası tanımlama, uçuş anında değiştirebilme* Eve Dönüş ve Acil İniş Modları ile önceden belirlenmiş eve dönüş noktasına gelerek otomatik iniş* EMI/EMC korumalı Konteyner/Mobil araç/Portatif Yer Kontrol İstasyonu ile görev planlama ve kontrol* Gerçek zamanlı kriptolu sayısal uçuş verisi telemetreleri kaydetme ve sonradan oynatabilme* Sayısal harita otomatik tanımaFaydalı yükler:* Çekili yük ile; SKS, Manş ve Isı kaynağı.* Uçak üzerinde; Pasif Radar İz Arttırıcı, Isı Kaynağı ve İz dumanı== Versiyonları ==* Turna/S, standart versiyonu* Turna/G, gelişmiş versiyonu== Kaynakça ==
TUSAŞ T-70 Genel Maksat Helikopteri, Sikorsky firmasının S70i helikopteri baz alınarak tasarlanan, arama-kurtarma ve deniz üstü operasyonlara uygun, askeri konfigürasyona sahip bir genel maksat helikopterinin Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. tarafından lisans altında üretim projesidir.
Ekolot JK 01A Elf, Jerzy Krawczyk tarafından tasarlanan ve Ekolot tarafından üretilen bir Polonyalı tek kanatlı, tek kişilik motorlu planördür.
TUSAŞ Aksungur, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) tarafından Türk Silahlı Kuvvetleri için geliştirilmekte olan bir insansız hava aracıdır. Uçak gövdesi, kanat ve iniş takımları program için yeni geliştirilirken yeni İHA özellikle iç sistemler ve aviyonikler açısından Anka ailesiyle ortak özelliklere sahiptir. Ayrıca hizmet içi modelin mevcut yer kontrol istasyonu kullanılarak da uçurulabilecektir. Aksungur, TUSAŞ'ın bugüne kadar ürettiği en büyük insansız hava aracıdır. Uzun süreli gözetleme, istihbarat, deniz devriyesi görevleri veya Silahlı İnsansız Hava Aracı (SİHA) olarak kullanılmak üzere tasarlanmıştır.
Baykar Bayraktar TB3, Türkiye merkezli Baykar Savunma tarafından geliştirilen katlanır kanatlı ve kısa mesafede iniş-kalkış özelliğine sahip bir silahlı insansız hava aracı (SİHA)'dır. TCG Anadolu Amfibi Çıkarma gemisi üzerinde konuşlanacak uçak eksikliği üzerine geliştirilmeye başlanmıştır.
TAI Pelikan, IHA-X2, radyo kontrollü bir keşif, gözetleme ve hedef tespit insansız hava aracıdır. Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) tarafından tasarlanan, geliştirilen ve inşa edilen insansız hava aracı (İHA), taktik İHA TAI Baykuş hava platformunun yarı ölçekli bir modelidir. TUSAŞ Baykuş'a eğitim ve köprü platformu olarak üretildi.
Dassault nEUROn, Fransız şirketi Dassault Aviation tarafından yönetilen uluslararası işbirliği ile geliştirilen deneysel bir insansız savaş hava aracıdır (UCAV). Bu projeye dahil olan ülkeler arasında Fransa, Yunanistan, İtalya, İspanya, İsveç ve İsviçre yer alıyor. Tasarım amacı, orta-yüksek tehdit savaş bölgelerinde çalışabilen gizli, otonom bir İHA oluşturmaktır. Karşılaştırılabilir projeler arasında İngiliz BAE Systems Taranis, Alman/İspanyol EADS Barracuda, Amerikan Boeing X-45 ve Northrop Grumman X-47B, Hint DRDO AURA ve Rus Mikoyan Skat ve Suhoy Okhotnik yer almaktadır.
Celier Xenon 2, Raphael Celier tarafından tasarlanan ve şirketi Celier Aviation tarafından üretilen Polonyalı bir cayrokopter serisidir. Talebe göre amatör bir şekilde inşa edilebilecek bir kit şeklinde veya uçuşa hazır vaziyette tedarik edilir.
Boeing Bird of Prey, gizlilik teknolojisini göstermeyi amaçlayan ve seri üretimi amaçlanmayan kamuoyuna açıklanmayan bir proje uçağıydı. 1990'larda McDonnell Douglas ve Boeing tarafından geliştirildi. Şirket, proje için 67 milyon $ fon sağladı. Benzer ölçekteki diğer birçok programa kıyasla düşük maliyetli bir programdı. Daha sonra Bird of Prey uçağının yapımında kullanılan teknoloji ve materyaller Boeing'in X-45 insansız hava aracında kullanıldı.
TUSAŞ Martı, 2003 yılında Türk Havacılık ve Uzay Sanayii tarafından gözetleme amaçlı tasarlanan, geliştirilen ve üretilen radyo kontrollü insansız hava aracıdır.
TUSAŞ Keklik, 2001 yılında envantere alınan, radyo kontrollü hedef İHA'sıdır. Türk Havacılık ve Uzay Sanayii tarafından tasarlanan, geliştirilen ve üretilen İHA, Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından topçu tatbikatlarında hedef takibi için kullanılmaktadır.
Türkiye