İçeriğe atla

TRA-100

İlk Türk roketatarı TRA-100, TÜRASAŞ Devrim Arabaları Müzesinde sergilenen katlanır kanatlı hava roketi, İsmet Çelik (En solda)

TRA-100, İlk Türk roketatarıdır. Türkiye 'nin yerli jet uçakları roket atıcısıdır. 20 Temmuz 1974 tarihinde başlayan Kıbrıs Barış Harekatı'nda, Türk F-100 jetlerinde kullanılan LAU-60A tipi Amerika kökenli roketatarın Türk Hava Kuvvetleri envanterinde azalması üzerine gündeme gelmiştir.[Kitap 1] LAU-60A tipi roketatarlar, ABD ve Belçika'dan 2000 dolara (30000 TL) temin edilmektedir. Dönemin Hava Kuvvetleri Komutanı Org. Emin Alpkaya, bu roketatarların Türkiye'de üretilip, harekâtta kullanılması ve daha ucuza mal edilmesi için girişimlerde bulunmuştur.[Gazete 1] Neticede, Eskişehir'de bulunan TCDD Lokomotif ve Motor Sanayii Müessesesinde (ELMS) yapımı kararlaştırılmıştır. Eskişehir Hava Üssü Lojistik Daire Başkanı Alb. Turgut Kutlu, ELMS Müdürü Ahmet Deviren'e 21 Temmuz 1974 tarihinde sözlü olarak başvurmuş ve projenin Eskişehir'de yapımına başlanmıştır. TRA-100 projesinin başına İmalat Atölye Müdürü İsmet Çelik getirilmiş; Şahin Erdem, Hayri Mumcu ve İsmet Sayın ile birlikte dört kişilik ekip kurulmuştur.[1] İlk roketatar prototipi kısa sürede tamamlanmıştır. 19 Şubat 1975 tarihinde Org. Alpkaya ve Korg. Tahsin Şahinkaya'nın ELMS'yi ziyareti üzerine gizlilikle yürütülen proje basına yansımıştır. Alpkaya, fabrikada yaptığı konuşmada şu sözleri sarf etmiştir:

DDY Eskişehir Lokomotif ve Motor Sanayi Müessese Müdürlüğünün üstün gayret ve yardımları ile özel sektörümüzün büyük katkıları sayesinde tamamen yerli olarak imal edilen TRA-100 Türk Roket Atarı, Hava Kuvvetlerimizin Eskişehir Uçak Tamir Fabrikasında yer ve hava atış deneyleri yaptırılmış olumlu sonuç alınmıştır. Benzerlerinden %50 daha ucuza mal edilen ve seri imaline başlanan TRA-100 lerin kısa zamanda dış piyasada alıcı bulacağını tahmin ediyorum. Bugüne kadar uçak yedek parçaları ile gerekli cephaneleri dış piyasadan kolay temin ettiğimiz için, iç piyasaya dönülmemiştir. Oysaki uçak yedek parçaları ve yedek parça sıkıntısı da çekmeyeceğiz. 7 cm. çapındaki 19 roket taşıyıcı imali ve hepsini birden atabilen savaş uçaklarında kullanılan TRA-100 roketlerin dış piyasadan 1800-2000 dolara (30 bin Türk lirasına) ithali yapılırken, ilk kez yerli üretimle %50 daha ucuza mal edilen roketlerin daha önce Belçika’dan satın alıyorduk. Şimdi kendimiz imal ediyoruz. Bu büyük bir aşamadır. Yurdumuzun savunması açısından da büyük önem taşımaktadır. ODTÜ’de bu tür çalışmalar başlamıştır. Geliştirilirse katkısı büyük olacaktır.[Gazete 2]

İlk Türk roketatarına dair Milliyet Gazetesinin 20 Şubat 1975 tarihli haberi

Projenin başında bulunan İsmet Çelik ise aynı gün Hürriyet Gazetesine verdiği demeçte; Türk mühendis ve ustasının istenildiği zaman neler yapmaya muktedir olduğunu ispatladık. Hava Kuvvetleri Komutanımız Orgeneral Alpkaya’nın işaretini bekliyoruz. ifadelerini kullanmış, projenin diğer isimleri de gazetede yer almışlardır: Türk roketatarının plân ve projeleri, Takım Fabrikası Müdürü, Makine Mühendisi İsmet Çelik, Teknik Müdürler Hayri Mumcu, İsmet Sayın ve Şahin Erdem tarafından gerçekleştirilmiştir. Adları Milli Harp Sanayi Tarihimize altın harflerle yazılacak olan dörtlü mühendis ekibine, Salih Ağırgöçer, Hüseyin Kütük, Hayrettin İlkselvi, Şahin Yılmaz ve Muammer Ötkün ile Hasan Ünlübaş adındaki ustalar yardımcı olmuşlardır.[Gazete 3]

Projede toplam 10 adet prototip roketatar üretilmiş ve 29 Nisan 1975'te, ELMS, Hava Kuvvetleri Komutanlığı Eskişehir Hava İkmal Merkezi ve Makine Kimya Kurumu (MKE) arasında üçlü protokol imzalanmıştır. Çelik ve ekibi tarafından prototip roketatarlar, MKE'nin Kırıkkale'deki fabrikasına teslim edilmiştir.[2]

İlk Türk roketatarı TRA-100'ün prototip imalatları Kıbrıs Barış Harekatından sonra tamamlandığı için Kıbrıs'ta icra edilen hava harekâtlarında kullanılmamış, proje bir süre sonra rafa kaldırılmıştır.

TRA-100 için üretilmiş, TÜRASAŞ Devrim Arabaları Müzesi nde sergilenen katlanır kanatlı hava roketi

Roketatar, Türkiye Raylı Sistem Araçları Sanayii Anonim Şirketi 1 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TÜRASAŞ adı ile hala aktif fabrikada üretilmiştir. Fabrikanın TÜRASAŞ Devrim Arabaları Müzesi 23 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. nde, TRA-100'de kullanılmak için üretilmiş bir adet katlanır kanatlı hava roketi sergilenmektedir. TRA-100'ün prototip imalat raporu, Devrim Arabaları Müzesinin tasarımcıları Dr. Cezmi Karasu ve Orhan Köksal tarafından, Korg. İsmail Güneykaya'nın isteği üzerine Hava Kuvvetleri Komutanlığı tarafından yayımlanmıştır.

Kaynakça

  1. ^ Karasu, Cezmi; Köksal, Orhan (2022). İlk Türk Roketatarı TRA-100 Prototip İmalatıyla İlgili Rapor (2022 bas.). Ankara: Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığı. s. 82. ISBN 978-975-6786-54-3. 
  2. ^ Karasu, Cezmi; Köksal, Orhan (2022). İlk Türk Roketatarı TRA-100 Prototip İmalatıyla İlgili Rapor. Ankara: Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığı. ss. 92, 93. ISBN 978-975-6786-54-3. 
  1. ^ Karasu, Cezmi; Köksal, Orhan. İlk Türk Roketatarı TRA-100 Prototip İmalatıyla İlgili Rapor (2022 bas.). Ankara: Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığı. s. 81. ISBN 978-975-6786-54-3. 
  1. ^ "Korgeneral Şahinkaya Büyük Başarı Gösterdi". Millî İrade Gazetesi. 20 Şubat 1975. 
  2. ^ "Yerli üretim %50 ucuz". Millî İrade Gazetesi. 20 Şubat 1975. 
  3. ^ "Roketlerimizi de yapıyoruz". Hürriyet Gazetesi. 22 Şubat 1975. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İç Anadolu Bölgesi</span> Türkiyenin ortasındaki coğrafi bölgesi

İç Anadolu Bölgesi, Anadolu'nun orta kısmında yer alan, Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Türkiye'de gelişmiş bölgeler arasında yer alır. Konumu sebe­biyle bu bölgeye "Orta Anadolu" da denir. İç Anadolu Bölgesi'nin yüzölçümü 151.000 km² olup bu alan Türkiye topraklarının %21'ini kaplar. Yüzölçümü bakımından Doğu Anadolu'dan sonra ikinci büyük bölgedir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi dışında diğer bölgelerin hepsiyle komşudur. Aynı zamanda Türkiye'nin "tahıl ambarı" olarak da anımsanır. İç Anadolu Bölgesi'nde toplam 13 il vardır.

Arado Havacılık, Rostock'ta Alman uçak üreticisiydi. 1921 yılında Friedrichshafen Havacılık'ın eski yerinde kuruldu. 1924'ten itibaren, eğitim uçaklarından bombardıman uçaklarına kadar türlü uygulamalar için motorlu uçaklar üretti. Almanya'da 1936 ile 1942 arasında çok sayıda üretimevi kurdu. Uçak üretimi Mayıs 1945'te sona erdi ve şirket 1961'de kapatıldı.

<span class="mw-page-title-main">Cengiz Topel</span> Türk pilot yüzbaşı

Cengiz Topel, Türk pilot yüzbaşı.

<span class="mw-page-title-main">Transall C-160</span> Hafif sınıf bir taktik nakliye uçağı

Transall C-160, Fransız Aérospatiale ve Alman MBB (Messerschmitt-Bölkow-Blohm) firmaları tarafından geliştirilen hafif sınıf bir taktik nakliye uçağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Boeing KC-135 Stratotanker</span> Amerikan yakıt ikmal ve kargo uçağı

Boeing KC-135 Stratotanker, Boeing firması tarafından üretilen, Türk Hava Kuvvetleri'nin envanterinde de bulunan ve havada yakıt ikmali yapan uçaktır. Boeing 367-80 prototip uçağı temel alınarak geliştirilmiştir. Aynı uçak Boeing 707 yolcu uçağına da temel olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">THK-16</span> Eğitim uçağı

THK-16 diğer adıyla Mehmetçik, 1952 yılında Türk Hava Kurumu tarafından tasarlanan jet eğitim uçağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Nuri Demirağ</span> Türk sanayici (1886–1957)

Memet Nuri Demirağ, Türk iş insanı ve siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">İrfan Özaydınlı</span> Türk asker, siyasetçi ve eski Türkiye İçişleri Bakanı

İrfan Özaydınlı, Türk asker, siyasetçi, eski Türkiye İçişleri Bakanı.

<span class="mw-page-title-main">Tahsin Şahinkaya</span> Türk asker

Ali Tahsin Şahinkaya, Türk asker ve 15. Türk Hava Kuvvetleri Komutanı. 12 Eylül Darbesi sonrası oluşturulan Millî Güvenlik Konseyinin üyelerinden biriydi. Ayrıca Mehmetçik Vakfının kurucularındandır.

<span class="mw-page-title-main">TUSAŞ Hürkuş</span> Türk yapımı temel eğitim uçağı

TUSAŞ Hürkuş, TUSAŞ tarafından tasarlanan ve geliştirilen, temel eğitim ve hafif kara saldırı uçağı olan iki kişilik, alçak kanatlı, tek motorlu turboprop bir uçaktır. Adı Birinci Dünya Savaşı ve Türk Kurtuluş Savaşı gazisi, ilk Türk uçak üreticisi Vecihi Hürkuş'tan esinlenerek verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Mürted Hava Meydanı</span>

Mürted Hava Meydanı Ankara ilinin 35 km kuzey batısında, Kahramankazan ilçesi yakınında yer alan, Türk Hava Kuvvetlerinin bir hava meydanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Türk Hava Kuvvetleri</span> Türk Silahlı Kuvvetlerinin hava gücü

Türk Hava Kuvvetleri, Türkiye'yi havadan gelebilecek her türlü saldırıya karşı korumakla görevlidir. Türk Silahlı Kuvvetleri komutası altındaki en büyük 3. kuvvettir. Türk Hava Kuvvetleri, barışta hava sahasını korumak ve gözetlemek, savaşta ise kara ve deniz kuvvetlerine destek olmak amacıyla kurulmuştur. Türk Hava Kuvvetleri'nin karargâhı Ankara'da bulunmaktadır. 2024 sayımlarına göre envanterinde 537 uçak ve 78 helikopter ile birlikte çok sayıda insansız hava aracı bulundurmaktadır. Avrupa ülkeleri arasında en kalabalık insansız hava aracı filosuna sahiptir. Göktürk-1 ve Göktürk-2 isimli uydular da hava kuvvetleri tarafından kullanılmaktadır. Göktürk-3 ise geliştirme aşamasındadır.

<i>Anadolu Kartalları</i> 2011 yapımı Türk filmi

Anadolu Kartalları, Fida Film tarafından çekilen, yönetmenliğini Ömer Vargı'nın, yapımcılığını ise Murat Akdilek'in yaptığı, 2011 yapımı Türk filmi. Filmin başrollerinde Engin Altan Düzyatan, Özge Özpirinçci ve Çağatay Ulusoy yer aldı.

<span class="mw-page-title-main">North American F-86 Sabre</span>

F-86 Sabre, North American firması tarafından üretilmiş transonik avcı uçağıdır. İlk uçuşunu 1947 yılında yapan bu avcı uçağından 9860 civarında üretilmiştir. Modern F-15 uçakları ortaya çıkana kadar Amerikan Hava Kuvvetleri'nde görev yapmış ilk hava üstünlük uçağıdır. Zamanının en üstün performansına sahip uçaklardan birisidir ve bunu muadili olan sovyet Mig-15 uçakları karşısında kanıtlamıştır. Kanada tarafından da lisans altında üretilmiştir. Yeryüzünde uçan son askeri F-86 Sabre 1994 yılında Bolivya Hava Kuvvetleri'nde emekliye ayrılmıştır. Geçmişte Türk Hava Kuvvetleri'nde de uzun yıllar hizmet veren bu avcı uçakları bir adet General Electric J47-GE-27 turbojet motoru kullanmaktadır. Görüş açısı yüksek kanopi, hava-hava muharebelerinde atış avantajı sağlayan radarı, sağlam dış yapısı ve taşıdığı 6 adet M3 Browning makineli tüfeği ile üstünlüğünü kanıtlamış bu uçak Kore Savaşı'nda da uçmuştur.

<span class="mw-page-title-main">TUSAŞ Kaan</span> Türkiye’nin geliştirdiği 5. nesil savaş uçağı

TUSAŞ Kaan, TUSAŞ tarafından geliştirilen ve Türkiye'nin 2020'li yılların sonunda seri üretim aşamasına getirmeyi planladığı çift motorlu, düşük görünürlük, sensör füzyonu, hava-hava ve havadan yere hâkimiyetlerde üstün özellikleri bulunan beşinci nesil jet muharip uçak projesidir. 21 Şubat 2024 tarihinde ilk uçuşunu, 6 Mayıs 2024 tarihinde ikinci uçuşunu gerçekleştirmiştir. İlk etapta 2028’e kadar 20 adet uçağın Türk Hava Kuvvetleri envanterine girmesi ve 2030’dan itibaren TSK Envanterinde bulunan F4 ve F-16 tipi eski uçakların yerini alması beklenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Muharip Hava Kuvveti Komutanlığı</span> Türk Hava Kuvvetlerinin ana muharip unsurlarını tek bir çatı altında toplayan ordu büyüklüğündeki askerî birlik

Muharip Hava Kuvveti Komutanlığı, tüm muharip unsurları bünyesinde toplayarak Türkiye hava sahasını korumak ve savaş şartlarında gereken hava operasyonlarını gerçekleştirmekle görevli kuvvettir. Karargâhı Eskişehir'dedir. Türk Hava Kuvvetleri'nin ana hava kuvvetidir. Bünyesinde 8 Ana Jet Üssü, 1 Tanker Üssü, 1 Füze Üssü ve 1 İnsansız Uçak Sistemleri (İUS) bulunmaktadır, bu üslere bağlı 6 Av-Önleme Filosu, 7 Av-Bombardıman Filosu, 2 Foto/Keşif Filosu, 1 Havada Yakıt İkmal Filosu, 1 F-16 Eğitim Filosu, 1 Jet Muharebe Eğitim Filosu, 1 Silah ve Taktikler Filosu, 1 Havadan Erken Uyarı ve Kontrol Filosu, 1 Akrotim Filosu ve kuvvet komutanlığına doğrudan bağlı 2 İrtibat ve Arama-Kurtarma Filosu bulunmaktadır. Ayrıca, NATO/CAOC-6 karargahına ev sahipliği yapan Muharip Hava Kuvveti ve Hava Füze Savunma Komutanlığına bağlı yedek hava meydanları, radar mevzi komutanlıkları, üslere bağlı hava savunma birlikleri ve arama-kurtarma kolları da bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Abidin Ünal</span> Türk asker

Abidin Ünal (1953) Türk asker. Eski Türk Hava Kuvvetleri Komutanı.

Halil Sözer, Türk asker. Eski Türk Hava Kuvvetleri Komutanı.

Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü, Türk Kurtuluş Savaşı sürerken Mustafa Kemal Paşa önderliğindeki Ankara merkezli Anadolu Hareketi yönetimi tarafından kurulmakta olan düzenli ordunun askeri gereksinimlerini sistemli bir şekilde sağmak amacıyla kurulmuştur. Daha öncesinde İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti Umumiyesi çatısı altında işgal altındaki İstanbul'dan başta Ankara olmak üzere Anadolu'nun çeşitli kentlerine kaçırılan tezgâh ve teçhizat ile buradan gönüllü olarak gelen subay, usta ve işçiler sayesinde silah, mühimmat ve diğer askeri gereksinimler karşılanmaktaydı. Düzenli bir savunma sanayii üretimi için 1921 yılında İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti Umumiyesi yeniden yapılandırılarak Millî Savunma Bakanlığı'na bağlı olarak Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü'ne dönüştürülmüş ve o dönem miralay rütbesinde bulunan Mustafa Asım (Berkman) Paşa, Ocak 1921 tarihi itibarıyla Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü'nün başına getirilmiştir.

Ziya Cemal Kadıoğlu, Türk asker. Mevcut Türk Hava Kuvvetleri Komutanı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.