TEKEL işçi eylemi

TEKEL işçi eylemi
Eylem sırasında çeşitli kuruluşlarca düzenlenen destek yürüyüşü. (4 Şubat 2010, Ankara)
Tarih	15 Aralık 2009
Konum	Sakarya Caddesi, Çankaya, Ankara
Diğer adı	Tekel Direnişi

TEKEL işçi eylemi, 15 Aralık 2009 tarihinde Türk-İş'e bağlı Tekgıda-İş Sendikası'na kayıtlı TEKEL işçileri tarafından Ankara'da başlatılan^[1] ve 4 Şubat 2010 tarihinde 1980 sonrasının en büyük toplu iş bırakma eylemiyle tüm Türkiye'ye yayılan işçi eylemidir. Eylem, ülke çapında gündemin ön sıralarında bulunmasının ve geniş bir kesim tarafından da desteklenmesinin yanı sıra uluslararası çapta destek de kazanmıştır.^[2]

2002 yılında iktidara gelen Adalet ve Kalkınma Partisi hükûmeti de Türkiye'de izlenen özelleştirme politikalarının sonucu olarak çok sayıda devlet kuruluşunun özel sektöre çeşitli satış yöntemleriyle geçmesini sağlayan politikalar^[3] uygulamıştır. Bu politikaların bir sonucu olarak Özelleştirme İdaresi Başkanlığı'nın 2008 yılının Şubat ayında TEKEL'in sigara ve tütün bölümü için ihaleye çıktı.İhale sonucunda British American Tobacco (BAT) 1 milyar 720 milyon dolar vererek TEKEL'e ait Adana, Ballıca, Bitlis, Malatya, Samsun ve Tokat sigara fabrikalarının sahibi oldu.İhaleden kısa bir süre sonra da BAT, özelleştirme yöntemi 'varlık satışı' olarak belirlenen ve bir istihdam garantisi bulunmayan sözleşmeyi gerekçe göstererek, Türkiye'deki fabrikasında çalışan işçilerin çoğunu işten çıkaracağını duyurdu. Özelleştirmeyi alan firma 10 bin 818 TEKEL işçisinden 8 bin 247'sinin iş aktini feshetti.^[4]

Daha önce özelleştirilen devlet kurumlarındaki işçilerin başka devlet kurumlarına aktarıldığı olmuştu.^[5] Ancak hükûmet bu sefer aynı yöntemi seçmedi ve işçileri 4/C'ye geçirmeyi önerdi. İşçiler ise bu öneriye aşağıdaki maddede yer alan temel gerekçelerle karşı çıktı.

1. Bu maddeye göre işçiler kıdem tazminatlarını aldıktan sonra bu kapsama girmektedir.
2. Bu maddeye göre bir işçi en çok 10 ay çalışabilmektedir. Ancak TEKEL işçilerinin direnişiyle bu süre artık 11 aya çıkartıldı. Ancak bu, en yüksek süre. Gerçekte ise bir yıl içinde çalışılan ay sayısı 4’e kadar düşürülebilmektedir.
3. İşçilerin karşı çıktığı en önemli düzenlemelerden biri de maaşlarında meydana gelecek indirim. Yaklaşık bin iki yüz TL alan bir işçinin maaşı, 4-C kadrosunda 630 TL’ye düşmektedir. Ancak direniş beraberinde bir miktar zammı getirse de sıkıntı gene de sürmektedir.
4. Ayrıca 4-C kadrosunda çalışan bir işçinin ne mesai, ne de ücretli izin hakkı bulunuyor ve kazanılmış tüm özlük hakları elinden gidiyor.^[6]

Tekel işçilerine uluslararası destek de gelmiştir. Tek Gıda sendikasının Almanya'daki Kardeş Sendikası NGG, bu dayanışmanın koordinasyonunu üstlenmişti. Onlarca şehirde ve fabrikada dayanışma eylemleri düzenlenmiş ve maddi yardim toplanmıştı.

Avrupa Parlamentosunun^[7] yanı sıra Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu^[8] ITUC, Uluslararası Gıda Sendikaları Konfederasyonu IUL ve NGG koordinasyonu sonucu Tekel işçileri tüm dünya Emek hareketinde desteğini kazandı. AP de gündem yapıldı. AP Milletvekili Jürgen Kluteö NGG Sendikasından Selahattın Yıldırım Çalışma Bakanlığına giderek Sosyal bir çözüm talebinde bulundular..Yunanistan Sol Hareketler ve Ekoloji İttifakı Partisi (Synaspismos) Genel Sekreteri Panagıotıs Lafazanıs, TEKEL işçilerinin eylemlerini desteklediklerini bildirdi.^[9]

TEKEL işçi eylemleri sürerken özelleştirme kapsamındaki TEKEL kurumuyla ilgili gelişmeler de kamuoyu tarafından dikkatle takip edilmeye başlandı. Bu kapsamda eski TEKEL binalarının otel ve alışveriş merkezi olarak kullanılacağı açıklanmakta.^[10] TEKEL fabrikalarını satın alan BAT yetkilileri ise Tire'deki fabrikayı kapatma kararı almıştır.^[11]

• 15 Aralık 2009 günü eylemlerin ilk günü olarak değerlendirilmektedir.
• 18 Aralık 2009, eylemin 3. günü polis Ankara Abdi İpekçi Parkında bekleyen işçilere gazla müdahale eder^[12][13]
• 25 Aralık 2009, Sendika ve konfederasyonların TEKEL işçilerini desteklemek için işe 1 saat geç gitme uyarı eylemi^[14]
• 26 Aralık 2009, Türkiye Komünist Partisi tarafından TEKEL işçileriyle dayanışma için yapılan ilk miting gerçekleştirilir.^[15]
• 6 Ocak 2010, TEKEL işçileri arasında yapılan oylamada eylemlere devam kararı alınır^[16]
• 9 Ocak 2010, AKP önünde eylem yapan 42 TEKEL işçisi gözaltına alınır^[17]
• 17 Ocak 2010, Türk İş mitingi yapıldı^[18]
• 26 Ocak 2010, Sakarya meydanında eyleme destek mitingi yapılır^[19]
• 4 Şubat 2010, TEKEL işçilerine destek amacıyla ülke çapında genel grev yapılır^[20] Yapılan eylemle ilgili olarak Türk-İş'ten şu açıklama yapılmıştır:“İşçi ve memur konfederasyonlarının kararıyla gerçekleştirilen ‘çalışmama hakkını kullanma eylemi’ valiliklerden, bürokratlardan ve işverenlerden gelen baskı ve tehditlere rağmen yurt çapında başarı ile gerçekleştirilmiştir."^[21]
• 12 Şubat 2010, Türk İş sendikası 4C uygulamasının kaldırılması için Danıştay’a başvurdu^[22] Tek-Gıda İş Sendikası,4-C'ye geçmek için tanınan 1 aylık sürenin iptali için başvurdu. İptal gerçekleşirse TEKEL işçilerinin 4-C'ye geçmek için süreleri 4 Mart'ta dolmayacak ve 8 ay ek süre kazanacak. Bu süre içinde işçiler asgari ücretin iki katı maaş alacak.^[23]
• 14 Şubat 2010, Türkiye Komünist Partisi, Halkevleri ve Özgürlük ve Dayanışma Partisi tarafından dayanışma mitingi düzenlenir^[24]
• 20 Şubat 2010, Türk-İş, DİSK, KESK ve Kamu Sen öncülüğünde başlatılan ve sivil toplum kuruluşları ile siyasi partilerin katıldığı TEKEL işçilerine destek amaçlı yürüyüş yapıldı^[25]
• 25 Şubat 2010, sabah saatlerinde eylemci TEKEL işçilerinden Hamdullah Uysal trafik kazası sonucu hayatını kaybetti. Cenazenin Türk-İş binasının önüne getirilmesini isteyen işçilere polis izin vermedi.^[26]
• 1 Mart 2010: Danıştay 12. Dairesi, 4 Şubat 2010 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı'nın, TEKEL işçilerinin de aralarında bulunduğu geçici personelin 4/c'ye geçiş için 30 günlük süre içinde ilgili kurumlara başvurmasını öngören hükmünün yürütmesini durdurdu.^[27]
• 2 Mart 2010 (Saat: 10.00): Tekgıda-İş Sendikası Başkanı Mustafa Türkel, "Bugün saat 13.00'te çadırları kaldırıyoruz ve eylemimize son veriyoruz. Eyleme 15-20 günlük mola vereceğiz" dedi.^[28]
• 2 Mart 2010 (Saat: 13.00): Tekgıda-İş Sendikası tarafından alınan karar gereği, saat 13.00 itibarıyla direniş çadırları işçiler tarafından kaldırılmaya başlandı.^[29]
• 2 Mart 2010 Çadırlarının söküldüğü gün açıklama yapan TEKEL işçileri 1Nisan 2010 Tarihinde yeniden eylemde olacaklarının altını çizdi.
• 1 Nisan 2010 TEKEL işçileri Türkiye'nin her yerinden Ankaraya 4C ye karşı eylem birlikteliğini sürdürmek için harekete gecti. Sabah saatlerinde Ankaranın girişinde Güvenlik güçlerinin müdahalesine maruz kaldı.3 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• 2 Nisan 2010 Polisin işçileri Sakarya caddesi Türk-iş binası önüne almamasına karşılık olarak TEKEL işçileri Geceyi Ankarada gecirme kararı alarak, 2 nisan 2010 Tarihinde saat 11:00 da Türk-iş önüne basın açıklaması yapma kararı aldı. Sendikanın yaptığı açıklamada polisin tavrı 1 Nisandaki gibi sokağa sokmama şeklinde olursa TEKEL işçilerinin yine Ankara'da kalacağı duyuruldu. Eğer eylemcilerin sokağa girmesine izin verilirse işçilerin burada eylemi sonlandıracağı duyuruldu. Ancak polis TEKEL işçilerini ve sendika yöneticilerini kendi sendikaları önüne almadı. Kısmen sokağın bir yerine kadar sokulan işçiler burada basın açıklaması yaptı. Ancak polis yine müdahale ederek TEKEL işçilerini sokaktan cıkardı.^[] Ve 26 Mayıs'taki genel eyleme hazırlanmak üzere eylemlerini sonlandırarak evlerine döndü.
• 1 Mayıs 2010 Taksim Meydanındaki kutlamalardan önce bir grup TEKEL işçisi eylem yaptı.^[30]
• 24 Mayıs, 22 Şubat günü alınan ve 26 Mayıs günü genel grev yapılması kararına sahip çıkmak amacıyla bir grup TEKEL işçisi İstanbul'daki Türk İş 1. Bölge Temsilciliğine toplu halde girerek açlık grevi başlattılar.^[31][32]
• 26 Mayıs, ülke çapında alınan genel grev kararı uyarınca bazı sektörlerde değişen sürelerle iş bırakıldı.^[33]

• Tekgıda-İş1 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• TEKEL direniş günlüğü