TCDD Taşımacılık Banliyö Trenleri

TCDD Taşımacılık tarafından İstanbul ve Kocaeli'de Marmaray ve Ankara'da Başkentray; İZBAN A.Ş. tarafından İzmir'de İZBAN ve GAZİULAŞ A.Ş. tarafından Gaziantep'te Gaziray adıyla işletilmekte olan Banliyö Trenleridir.

İstanbul ve Kocaeli

• Marmaray,^[1] Halkalı – Gebze arasındaki 76,600 kilometre (47,597 mi) uzunluğundaki güzergâhta hizmet veren banliyö treni hattıdır. İlk etabı 29 Ekim 2013'te, ikinci etabı ise 12 Mart 2019'da hizmete girmiştir.

Ankara

• Başkentray,^[2] Sincan – Kayaş arasında 37,472 kilometre (23,284 mi) uzunluğundaki güzergâhta hizmet veren banliyö treni hattıdır. 12 Nisan 2018'de hizmete girmiştir.

İzmir

• İZBAN,^[3] Selçuk – Aliağa arasında 136,0 kilometre (84,5 mi) uzunluğundaki güzergâhta hizmet veren banliyö trenidir. İlk etabı 30 Ağustos 2010'da, en son etabı ise 8 Nisan 2019'da hizmete girmiştir.

Gaziantep

• Gaziray,^[4] Başpınar – Taşlıca arasında 25,532 kilometre (15,865 mi) uzunluğundaki güzergâhta hizmet veren banliyö treni hattıdır. 5 Kasım 2022'de hizmete girmiştir.

Konya

• KonyaRay, inşa hâlinde olan banliyö treni hattıdır. 30 Nisan 2023'te temeli atılmış ve inşa çalışmaları başlamıştır.

Afyonkarahisar

• AFRAY, inşa hâlinde olan banliyö treni hattıdır. 3 Mayıs 2023'te temeli atılmış ve inşa çalışmaları başlamıştır. Hattın ilk etabının Ocak 2025'te hizmete girmesi planlanmaktadır.

TCDD, 1950'li yıllarda başta İstanbul olmak üzere ülkenin büyük şehirlerinde artan nüfus yoğunluğuna yanıt olarak, özellikle Avrupa'da yaygınlaşan kent içi ve banliyölerde karayolu trafiğinden bağımsız elektrikli ve çevreci bir ağır raylı sistem olan banliyö trenlerini Türkiye'ye uyarlamak için çalışmalara başladı. 1955'te hizmete giren B1 (Sirkeci – Halkalı) Banliyö Treni, Türkiye'nin ilk banliyö treni oldu. Ardından TCDD, E 4000 ve E 8000 tren setlerini satın aldı. Bu trenler 1979 yılına kadar hizmet verdi; 1979'da ise E 14000 tren setleri satın alınarak, mevcut trenlere ek olarak kullanılmaya başlandı. 2000'li yıllarda banliyö hatlarını modernize etme ve metro standartlarına yükseltme fikirleri öne çıktı; bu kapsamda ilk proje İzmir'de oluşturuldu ve sonrasında İstanbul ile Ankara da bu projeyi takip etti.

• B1 (Sirkeci – Halkalı) Banliyö Treni, 1955 – 2013 yılları arasında Sirkeci – Halkalı arasındaki 27,634 kilometre (17,171 mi) uzunluğundaki güzergâhta hizmet veren ve 1 Mart 2013'te iptal edilen banliyö treni hattıdır. Hattın yerine Marmaray hizmete girmiştir.

• B2 (Haydarpaşa – Gebze) Banliyö Treni, 1969 – 2013 yılları arasında Haydarpaşa – Gebze arasındaki 44,175 kilometre (27,449 mi) uzunluğundaki güzergâhta hizmet veren ve 19 Haziran 2013'te iptal edilen banliyö treni hattıdır. Hattın yerine Marmaray hizmete girmiştir.

• B1 (Sincan – Kayaş) Banliyö Treni, 1972 – 2016 yılları arasında Sincan – Kayaş arasındaki 37,472 kilometre (23,284 mi) uzunluğundaki güzergâhta hizmet veren ve 11 Temmuz 2016'da iptal edilen banliyö treni hattıdır. Hattın yerine Başkentray hizmete girmiştir.

• B1 (Alsancak – Menderes) Banliyö Treni, 1984 – 2006 yılları arasında Alsancak – Menderes arasındaki 21,298 kilometre (13,234 mi) uzunluğundaki güzergâhta hizmet veren ve 2006'da iptal edilen banliyö treni hattıdır. Hattın yerine İZBAN hizmete girmiştir.
• B2 (Basmane – Çiğli) Banliyö Treni, 1984 – 2006 yılları arasında Basmane – Çiğli arasındaki 17,087 kilometre (10,617 mi) uzunluğundaki güzergâhta hizmet veren ve 2006'da iptal edilen banliyö treni hattıdır. Hattın yerine -Basmane haricindeki güzergâhta- İZBAN hizmete girmiştir.
• B3 (Alsancak – Buca) Banliyö Treni, 1984 – 2006 yılları arasında Alsancak – Buca arasındaki yaklaşık 8,500 kilometre (5,282 mi) uzunluğundaki güzergâhta hizmet veren ve 2006'da iptal edilen banliyö treni hattıdır. Şirinyer Tüneli'nin inşası sırasında İzmir-Alsancak – Eğirdir demiryolu ile Şirinyer – Buca şube demiryolu'nun bağlantısı koptuğu için iptal edilmiştir. Hattın yerine -Alsancak – Şirinyer arasındaki güzergâhta- İZBAN hizmete girmiştir.
• B4 (Basmane – Bornova) Banliyö Treni, 1984 – 1995 yılları arasına Basmane – Bornova arasındaki yaklaşık 9,000 kilometre (5,592 mi) uzunluğundaki güzergâhta hizmet veren banliyö treni hattıdır. 1995'te Halkapınar – Bornova şube demiryolu'nun kapatılması dolayısıyla iptal edilmiştir. Hattın yerine aynı güzergâhı kullanan İzmir Metrosu'nun M1 Hattı hizmete girmiştir.
• B5 (Alsancak – Seydiköy) Banliyö Treni, 1984 – 1986 yılları arasında Alsancak – Seydiköy arasındaki 15,100 kilometre (9,383 mi) uzunluğundaki güzergâhta hizmet veren banliyö treni hattıdır. 1986'da Gaziemir Akçay Caddesi'nin genişletilmesi sırasında İzmir-Alsancak – Eğirdir demiryolu ile Gaziemir – Seydiköy şube demiryolu'nun bağlantısı koptuğu için iptal edilmiştir. Hattın yerine -Alsancak – Gaziemir arasındaki güzergâhta- İZBAN hizmete girmiştir.

• Adaray, Sakarya Büyükşehir Belediyesi tarafından TCDD'den kiralanan tren setleriyle 2013 – 2016 yılları arasında hizmet veren banliyö treni hattıdır. Hat, B2 (Haydarpaşa – Gebze) Banliyö Treni'nin Marmaray projesi kapsamında iptal edilmesi üzerine bölgesel trenlerin yokluğunu gidermek amacıyla hizmet vermiştir.

Wikimedia Commons'ta TCDD Taşımacılık Banliyö Trenleri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• TCDD resmî sitesi 8 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• TCDD Taşımacılık resmî sitesi 8 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• İZBAN resmî sitesi 8 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.