İçeriğe atla

Tırnovo

Tırnovo
Велико Търново
Veliko Tırnovo
Tırnovo bayrağı
Bayrak
Tırnovo arması
Arma
Bulgaria üzerinde Tırnovo
Tırnovo
Tırnovo
ÜlkeBulgaristan Bulgaristan
İlVeliko Tırnovo
İdare
 • Belediye BaşkanıDaniel Panov (GERB)
Yüzölçümü
 • Şehir30.379 km²
 • Kent
885,3 km² (341,8 mil²)
Rakım235 m
Nüfus
 • Şehir68.859
 • Yoğunlukoto/km²
 • Kent
87.181
Zaman dilimiUTC+02.00 (DAS)
 • Yaz (YSU)UTC+03.00 (DAYS)
Alan kodu062

Tırnovo (BulgarcaВелико Търново[1] Veliko Tırnovo "Büyük Tırnovo"), Bulgaristan'ın bir şehridir. 1187-1393 yılları arasında İkinci Bulgar İmparatorluğu'na başkentlik yaptığı için Bulgar tarihi açısından önemli bir şehir olan Tırnova'ya, 1965 yılında büyük, yüce anlamlarına gelen veliko unvanı verildi.

Tarihçe

Tarihî yerleşim, Tsarevets ve Trapezitsa tepeleri ile bu tepelerin arasından akan Yantra Nehri'nin dar olan kıyı şeridinde yer almaktaydı. Trapezitsa tepesinde yapılan kazılarda MÖ 3. bin yıla ait kalıntılara rastlanılması, yerleşimin tarihinin oldukça eskilere uzandığını göstermektedir. 11. yüzyılda yerleşim etrafı surlarla çevrili olan son derece güçlü bir savunmaya sahipti. I. İvan Asen ile kardeşi II. Petro’nun liderliğini yaptığı Tırnova merkezli Bulgar isyanı sonucu 1185 yılında İkinci Bulgar İmparatorluğu kurulmuş ve Tırnova da yeni kurulan devletin başkenti olmuştur. Başkent olması nedeniyle Bulgar Başpiskoposluğunun da merkezi olmuştur. 1242 yılında Batu Han’ın orduları tarafında tahribata uğradı. Bundan sonra Doğu Avrupa’daki çoğu krallıkta olduğu gibi Bulgarlar da Altın Orda Devleti’nin hakimiyetini tanıdı. Bu tarihten itibaren Bulgar İmparatorluğu güç kaybetmeye başlamış ve birçok bağımsız prenslik ortaya çıkmıştır (Vidin, Braniçevo vb. prenslikler). Bu durum Tırnova’nın da eski önemini kaybetmesine sebep olmuştur. Bu dönemde Tırnova Bulgar Krallığı olarak da adlandırılan ülkenin başkenti olarak konumunu sürdürmüştür.

Tırnova Krallığı 1376/77'de Osmanlı Devleti'nin vasalı konumundaydı. 1388-1389 yıllarında Veziriazam Çandarlı Ali Paşa komutasındaki Osmanlı ordusunun kış seferi sırasında çatışma olmadan ele geçirildi. Osmanlı vasalı Çar Şişman Ivan’ın affedilmesinin ardından Tırnova tekrar kendisine teslim edildi. Ancak I. Bayezid’in oğlu Süleyman Çelebi tarafından uzun süren bir kuşatma sonucu 17 Temmuz 1393’te yeniden Osmanlı topraklarına katıldı.[2] Bu kuşatma sırasında yerleşim büyük hasar gördüğü gibi yerleşik halkın çoğu da şehirden sürüldü. Tsarevets Kalesi'ne Osmanlı askerleri yerleştirildiği gibi şehre Anadolu’dan getirilen Türk nüfusla birlikte civardan Rum nüfusta yerleştirilmeye başlansa da şehrin eski nüfusuna ulaşması biraz zaman aldı. 1444 yılında Haçlı orduları kaleyi ele geçiremese de şehirde tahribata sebep oldu. 1479 yılı tahrir kayıtlarına göre kasabada 132’si Müslüman (28’i kalenin içerisinde) 372’si Gayrimüslim olmak üzere 504 hane bulunmaktaydı. 1516/17 yılına gelindiğinde Müslümanlar 7 mahallede vergi mükellefi 248 hane, Gayrimüslimler de 14 mahallede 450 hane olarak görülmektedir.[3] Bu tarihteki kayıtlarda Dubrovnik’ten gelmiş 25 kişilik Katolik tüccar nüfusun bulunması şehrin ticarî olarak önem arz ettiğini göstermektedir. 1599-1600 tarihli cizye defterine göre şehirde cizye vergisi ödeyen 374 hane bulunmaktaydı. Şehirde bazı Hristiyanların İslam dinine geçmesiyle birlikte Müslüman nüfusunda artış yaşanmaya başlandı. 1618 tarihli cizye defterine göre şehirde cizye vergisi ödeyen 340 Hristiyan hane bulunmaktaydı.

1710 yılında şehir, III. Ahmed’in annesi Gülnûş Emetullah Sultan vakfına ait olarak görülmektedir. Bu dönemde şehirde 506 Müslüman, 411 Hristiyan erkek nüfusu bulunmaktaydı. 1751 tarihli Mufassal Avârız Defteri’nde 886 hanesi olan 14 Müslüman, 314 hanesi bulunan 7 Hristiyan mahallesi görülmekte olup şehir nüfusu 5500 ile 5700 civarındadır. 18. yüzyıl başlarında itibaren ipek üretimi yaygınlaştığı gibi şarap üretimi de şehrin ekonomisi için önemli gelir kaynağıydı.

1835 ve 1856 yılında Tırnova ayaklanmalara sahne oldu.[4] 1859/1860 yılı kayıtlarına göre yerleşim Silistre eyaletine bağlı sancak merkeziydi. 1865 yılında yapılan nüfus ve emlak tahririne göre yerleşimde 3070 hanede 4414 Müslüman, 8241 Bulgar, 219 Çingene olmak üzere kadın ve erkek toplam 12874 kişi yaşamaktaydı.[5] 1869 tarihli Tuna vilayeti salnamesinde de şehir sancak merkezi konumundaydı. Aynı kayıtlara göre şehirde; 3091 hane, 21 cami, 14 kilise, 3 hamam ve 1056 dükkân mevcuttu. 1873 salnamesine göre şehrin nüfusu 15.000 kişi civarındadır (%45’i Müslüman). Tırnova, 24 Haziran 1877 tarihinde Rus kuvvetlerince ele geçirildi. Bu dönemde Türk nüfusunun büyük bölümü şehirden kaçmak zorunda kaldı. 1877 yılında şehirde 688’i Türk olan 11.314 kişi bulunuyordu. Berlin Antlaşması (1878) uyarınca kurulan Bulgaristan Prensliği’ne 1878/1879 yıllarında kısa süreli başkentlik yaptı. 16 Nisan 1878'de ilk Bulgar parlamentosu burada toplanmıştır. Ülkenin ilk anayasası olan Tırnova Anayasası 16 Nisan 1879’da burada ilan edilmiştir.

1913’te meydana gelen deprem şehirde ağır hasara neden olurken tarihî binalarda büyük oranda yıkıldı. 1965 yılına gelindiğinde şehrin tarihî önemine binaen Veliko (Büyük) Tırnova adı verilmiştir.

İklim

 Tırnovo iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 20,4 23,3 29,7 32,2 36,1 38,4 40,0 41,1 40,6 33,8 29,8 21,8 41,1
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 2,1 5,7 11,4 18,6 23,4 27,0 29,6 29,8 26,0 19,4 12,4 5,1 17,8
Ortalama sıcaklık (°C) −2,3 0,7 5,5 12,1 17,2 20,7 22,9 22,4 18,1 12,4 6,9 0,9 11,6
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) −6,8 −4,3 −0,2 5,3 10,0 13,5 15,2 14,5 10,7 6,1 2,4 −3,1 5,0
En düşük sıcaklık (°C) −20,8 −28,1 −16,7 −2,5 2,0 5,3 9,8 9,2 −0,8 −2,6 −9,8 −18,4 −28,1
Ortalama yağış (mm) 48 44 43 63 88 86 65 56 41 45 51 50 680
Kaynak: Bulgar Meteoroloji Enstitüsü[6]


Ortodoks tapınakları

Resimler

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ "Dışişleri Bakanlığı URL Erişim tarihi: 13 Ağustos 2008". 9 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2008. 
  2. ^ Köse, O., "Bulgaristan Emareti Ve Türkler (1878-1908)",Turkish Studies,Cilt:1, Sayı:2, Yıl:2006. URL: http://www.turkishstudies.net/Makaleler/1663181736_14osmankose.pdf 3 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2018-06-16
  3. ^ Kayapınar, A., "İki Balkan Şehri Tırnova ve Vidin'de Türkler (Bulgar Çarlığından Osmanlı İmparatorluğuna)", Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:9, Yıl:2004. URL: http://dergipark.ulakbim.gov.tr/asbed/article/view/5000072320.pdf?sequence=1&isAllowed=y[]. Erişim: 2018-06-16
  4. ^ Burma, M., "Bulgaristan’ın Osmanlı İmparatorluğu’ndan Ayrılış Sürecinde Bulgar Ayaklanmaları", Trakya Üniversitesi Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, Sayı:1, ss: 74,77. Yıl:2012.
  5. ^ Koyuncu, A., "Tuna Vilâyeti'nde Nüfus Ve Demografi (1864-1877)", Turkish Studies, Cilt:9, Sayı:4 (2014), URL: https://www.researchgate.net/publication/272874328_Tuna_Vilayeti'nde_Nufus_Ve_Demografi_1864-1877 25 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2018-06-16
  6. ^ Николов, Иван. "Климатични данни " България". Bulgar Meteoroloji Enstitüsü. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Lofça, Bulgaristan</span> Kuzey-Merkez Bulgaristanda şehir

Lofça, Bulgaristan'ın kuzeyinde bulunan 36.000 nüfuslu bir şehirdir. Lofça ilinin merkezidir. Filibe, Troyan ve Teteven şehirleri ile komşudur.

<span class="mw-page-title-main">Vidin</span> Kuzeybatı Bulgaristanda kent; ikinci Bulgar İmparatorluğu başkenti

Vidin, Bulgaristan'ın kuzeybatı ucunda Tuna nehri kıyısında yer alan bir şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Burgaz</span> Bulgaristanda liman kenti

Burgaz, Bulgaristan'ın Karadeniz kıyı şeridinin güneyinde yer alan ve Türkiye sınırında Kırklareli ile komşu olan Burgaz ilinin idari merkezi olan şehirdir. Etimolojik kökeni EYun pýrgos: burç, burgaz'dan gelir.

<span class="mw-page-title-main">Köstendil</span> Batı Bulgaristanda şehir

Köstendil, Bulgaristan'ın en batısında bulunan Köstendil ilinin merkezi olan şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Rusçuk</span> Kuzey Bulgaristanda şehir

Rusçuk veya Urusçuk, Bulgaristan'da Tuna Nehri kıyısında bulunan bir şehirdir. Tuna Nehri'nden yaklaşık 20 metre yükseklikteki düzlükte kuruludur. 178.000 nüfusuyla Bulgaristan'ın 5. büyük şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Samokov</span> Bulgaristanın Sofya ili, Samaku ilçesine bağlı kent

Samoko veya Samaku, Bulgaristan'ın güney batısında, Sofya ili içinde bir şehirdir. Rila ve Vitoşa dağları arasında kuruludur. Elverişli doğa koşulları sayesinde, yakınlardaki Borovets gibi ünlü bir kayak merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Sevlievo</span> Bulgaristanın Gabrova ili, Selvi ilçesine bağlı kent

Selvi, Servi veya Hotaliç, Bulgaristan'ın orta kesimlerinde yer alan bir şehirdir. Gabrovo iline bağlı 27.000 nüfuslu bir yerleşimdir. Bulgaristan'ın en zengin şehirlerindendir.

<span class="mw-page-title-main">Ziştovi</span> Bulgaristanın Tırnova ili, Ziştovi ilçesine bağlı kent

Ziştovi, Bulgaristan'ın kuzeyinde bir şehirdir. Tuna Nehrinin güneyinde Veliko Tırnovo ilinde bulunur.

<span class="mw-page-title-main">İvraca, Bulgaristan</span> Kuzeybatı Bulgaristanda şehir

İvraça veya İvrace, Bulgaristan'da bir şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Veliko Tırnovo (il)</span> Bulgaristanda il

Veliko Tırnovo ili (Bulgarca: Област Велико Търново / Oblast Veliko Tǎrnovo), Bulgaristan'ın kuzeyinde Romanya ile sınırı olan bir ildir. İlin merkezi Veliko Tırnovo'dur. 4661,6 km² yüzölçümüne sahip ilin nüfusu 291.121 kişidir. İlin 10 belediyesi vardır.

<span class="mw-page-title-main">Gotse Delçev (şehir)</span> Bulgaristanın Yukarı Cuma ili, Nevrakop ilçesine bağlı kent

Gotse delçev, eski adıyla Nevrakop, Güneybatı Bulgaristan'ın Pirin Makedonyası'nda bulunan bir şehir.

<span class="mw-page-title-main">Bulgar İsyanları</span> Bulgarların, 1876 yıllı içerisinde Osmanlı İmparatorluğu egemenliğine karşı başlattığı ayaklanma olayı

Bulgar İsyanları, Nisan-Mayıs 1876 tarihleri arasında Osmanlı Devletinin Bulgar vatandaşlarının Osmanlı Devleti'ne isyan ederek bağımsızlığını kazanmaları olayıdır.

<span class="mw-page-title-main">Belogradçik</span> Bulgaristanın Vidin ili, Belgradçık ilçesine bağlı kent

Belgradcık Bulgaristan'ın Vidin ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Eski Zağra</span> Merkez Bulgaristanda şehir

Eski Zağra, Bulgaristan'ın Eski Zağra ilinin idarî merkezi olan bir şehir. Bölgenin ekonomik merkezi olmasının yanında Bulgaristan'ın altıncı büyük şehridir. Osmanlı döneminde nüfusun büyük çoğunluğu Türk olan şehirde günümüzde 15.000'e yakın Türk yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Vidin Sancağı</span>

Vidin Sancağı, Osmanlı İmparatorluğu'nun bir sancağı. Merkezi, günümüzde Bulgaristan sınırlarında bulunan Vidin idi.

<span class="mw-page-title-main">İhtiman</span> Bulgaristanın Sofya ili, Ahtiman ilçesine bağlı kent

Ahtiman veya İhtiman, Bulgaristan'ın Sofya ilinde bulunan bir şehir ve belediyedir.

Tırnova kuşatması 1393 yılının ilkbaharında meydana geldi ve kesin bir Osmanlı zaferiyle sonuçlandı. Başkentinin düşmesiyle Bulgar İmparatorluğu'nun varlığı Tuna Nehri boyunca bulunan birkaç kaleye indirildi. Tırnova, diğer tüm Bulgar kasabalarından büyüktü, kısmen doğal, kısmen yapay surları nedeniyle mühimdi. Bu nedenden ötürü Türkler önce Bulgaristan'ın bu bölgesine akın etti.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'deki Bulgarlar</span>

Türkiye'deki Bulgarlar, Bulgar etnik kökenli Türk vatandaşlarını ifade eder. Bulgar vatandaşlığına sahip etnik Türk olan Bulgaristan Türkleri ya da yine bir Slav milleti olan Pomakları içermez. Doğu Trakya'da Edirne ve Kırklareli başta olmak üzere, patrikhane merkezi olan İstanbul'da ve Marmara'nın güneyi yayılım alanlarıdır. Asya'da kalan bu son gruba Anadolu Bulgarları da denir.

Osmanlı döneminde Bulgaristan tarihi, Osmanlı İmparatorluğu'nun, 14. yüzyılın sonlarında İkinci Bulgar İmparatorluğu'nun dağılmasıyla birlikte ortaya çıkan daha küçük krallıkların fethinden başlayıp, 1878'de Bulgaristan'ın bağımsızlığına kadar yaklaşık 500 yıllık bir zamanı kapsamaktadır. 93 Harbi'nin sonuçları ile beraber, işlevsel olarak bağımsızlığını kazanan yarı bağımsız bir Bulgaristan Prensliği kurulmuştur. 1885'te Doğu Rumeli'yi içerisine alan özerk Bulgaristan Prensliği, 1908 senesinde bağımsızlığını ilan etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Aziz Kırk Şehitler Kilisesi (Veliko Tırnovo)</span> Bulgaristanda bir kilise

Aziz Kırk Şehitler Kilisesi İkinci Bulgar İmparatorluğu'nun eski başkenti olan Bulgaristan'ın Veliko Tırnovo kasabasında 1230 yılında inşa edilmiş bir Orta Çağ Doğu Ortodoks Kilisesi'dir.