İçeriğe atla

Türkiye Sosyalist Fırkası

Türkiye Sosyalist Fırkası
KısaltmaTSF
Genel başkanHüseyin Hilmi
Genel sekreterMustafa Fâzıl (Çun)
KurucuHüseyin Hilmi
Mustafa Fâzıl (Çun)
Nâmık Hasan
Mehmed Ali (Bilgişin)
Hasan Sadi (Birkök)
Slogan(lar)Bütün ülkelerin işçileri, birleşin!
Kuruluş tarihi20 Şubat 1919
Kapanış tarihi1922
ÖnceliOsmanlı Sosyalist Fırkası
Merkezİstanbul
İdeolojiMarksizm
Sosyalizm
Resmî renklerKızıl
 Türkiye

Türkiye Sosyalist Fırkası, İştirakçi Hilmi olarak bilinen Hüseyin Hilmi Bey öncülüğünde, Mustafa Fâzıl, Nâmık Hasan, Mehmed Ali (Bilgisin), Hasan Sadi (Birkök), Dr. Refik Nevzat, Sadreddîn Celâl, Çopur Rıza (Kiper), Dr. İhsan (Özgen) ve Mehmed Nureddîn Bey gibi isimler tarafından 20 Şubat 1919 yılında İstanbul'da kurulan sosyalist parti.[1]

Tarihi

İştirak dergisi editörü ve Osmanlı Sosyalist Fırkası kurucusu Hilmi Bey, 1919 yılı başında İstanbul'a geri döndüğünde eski partisinin adını değiştirerek yeniden kurdu.

Sosyalist fikirlerin savunuculuğunu yapan parti, özellikle ateşkes dönemlerinde işçiler arasında propaganda yaptı ve işçilere yapılacak grevlerin gerekliliğini anlattı. Parti programı, kendi organı olan İdrâk gazetesinde yayınlandı. 20 Temmuz 1919'da ilk kongresini, 8 Mart 1922'de ikinci kongresini yaptı.

Parti İkinci Enternasyonal ile irtibata geçti ve Bern, Amsterdam ve Cenevre'de temsil edildi. Ayrıca İstanbul'da, genelde Rum, Bulgar ve Yahudiler gibi azınlıklardan oluşan Uluslararası İşçi Derneği de bulunmaktaydı.[2]

Eylül 1919'da Dr. Şefik Hüsnü (Deymer) tarafından, Üçüncü Enternasyonal yönelimli Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası'nın kurulmasının ardından TSF'den ayrılmalar başladı ve bu parti eylem olarak 1920'deki büyük grev dalgasına öncülük etti. Kısa bir sürede parti, sendika faaliyetleri düzenleyerek işçiler arasında üne kavuştu. Öte yandan Hüseyin Hilmi, İstanbul'daki İngiliz garnizon komutanlığı ile Fransız şirketleri arasındaki çatışmadan faydalandı. Böylece, İstanbul'daki İngiliz otoritesinin desteğini kazandı.

Partinin 1919 tüzüğünün 47. maddesine göre 1 Mayıs günü İşçi Bayramı olarak kabul edildiği için, parti üyesi işçiler tarafından her yıl 1 Mayıs'ta partinin düzenlediği etkinlikler kapsamında çeşitli gösteriler düzenlendi. Programında toplumun eşitsiz ve adaletsiz yapısının değiştirilmesi için, üretim ve dağıtım araçlarının devletleştirilmesini, toplumun belli başlı kuruluşlarında reformlar yapılmasını ve aynı görüşü paylaşan uluslararası kuruluşlarla işbirliğini öngören parti, 1919 seçimlerine katıldı, fakat başarılı olamadı.[3]

Fransız ve İngilizler arasındaki sürtüşmelerin azalması ve partinin uluslararası şirketler için tehdide dönüşmesinin ardından TSF, gücünü kaybetti. Şirketlerce, Amele Sıyanet Cemiyeti gibi karşıt sendikalar kuruldu ve desteklendi.

1922'de İştirakçi Hilmi, parti genel sekreterliğinden uzaklaştırıldı. "İşçiyi greve teşvik ve elektrik kablolarını bozmaya girişmek" suçundan mahkûm edilerek Tunus'a sürüleceği haberi yayıldı.

Türkiye Sosyalist Fırkası, İştirakçi Hilmi'nin, Bozdoğan kemeri önünde yanındaki arkadaşı tarafından tabancayla vurularak öldürülmesinin ardından zamanla etkinliğini yitirdi.[4]

Ardıl parti olan Müstakil Sosyalist Fırkası herhangi bir başarı kaydedemedi.

Türkiye Sosyalist Fırkası sadece İstanbul'da örgütlenmiş ve Anadolu'nun işgaline karşı duran Kemalistler ve işçi örgütlerini birleştirmeye çalışan Komünistler ile arasındaki mesafeyi korumuştur. TSF bir siyasi parti olmaktan öte bir sendikaydı.

Hüseyin Hilmi'nin İştirak'ta yayınlanan bir fotoğrafı.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Türkiye Büyük Millet Meclisi, Siyasi Partiler". 1 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2015. 
  2. ^ Benningsen, Alexandre; Lemercier-Quelquejay, Chantal (1977). Holt, Peter Malcolm; Lambton, Ann K. S; Lewis, Bernard (eds.). Communism in the Central Islamic lands (chapter in The Cambridge history of Islam, Volume 1) 16 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Cambridge University Press. syf. 304. ISBN 978-0-521-29136-1. 2009-11-14.
  3. ^ "Türkiye Sosyalist Fırkası". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2015. 
  4. ^ Türkiye gazetesi, Osmanlı Kültür ve Medeniyeti, İstanbul, 2006.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">V. Mehmed</span> 35. Osmanlı padişahı (1909–1918)

V. Mehmed ya da Mehmed Reşad, Osmanlı İmparatorluğu'nun 35. padişahı ve 114. İslam halifesi.

Hürriyet ve İtilaf Fırkası, İkinci Meşrutiyet döneminde iktidardaki İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne (İTC) karşı kurulmuş olan en önemli muhalefet partisidir. 1911-1913 arasındaki ilk etkinlik dönemi, 23 Ocak 1913'te İttihat ve Terakki'nin Bâb-ı Âli Baskını ile hükûmeti ele geçirmesiyle sona erdi. Mondros Mütarekesi'nden sonra Ocak 1919'da yeniden kurulan parti, ertesi yıl başlarında etkinliğini kaybetti.

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Esat Işık</span> Türk göz hekimi, siyasetçi (1865 - 1936)

Mehmet Esat Işık veya bilinen adıyla Mehmet Esat Paşa, Türk göz hekimi, siyasetçi.

Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası (THİF), Kurtuluş Savaşı sırasında Anadolu'da komünist faaliyet yürüten bir partidir.

<span class="mw-page-title-main">Komintern</span> uluslararası kuruluş

Komintern 1919 Martında, savaş komünizmi döneminin (1918-1921) ortasında Vladimir Lenin ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi tarafından kurulan, "silahlı kuvvetler de dahil tüm mümkün araçlarla uluslararası burjuvaziyi yıkmak ve devletin tamamen yok oluşu için bir geçiş aşaması demek olan Uluslararası Sovyet Cumhuriyetini yaratmak için" mücadele etme amacı güden uluslararası bir komünist örgüt.

<span class="mw-page-title-main">Dördüncü Enternasyonal</span> Uluslararası Komünist Birlik

Dördüncü Enternasyonal, kapitalizme ve stalinizme karşı Troçki önderliğinde kurulmuş olan uluslararası örgüt. Öncülleri Sol Muhalefet ve Uluslararası Komünist Birlik'tir. Troçki ölümünden önce Dördüncü Enternasyonal'in zaferinin kesin olduğunu söylemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de komünizm</span>

Türkiye'de komünizm, 1920 yılında Türkiye Komünist Partisi ile partileşme sürecine giren ve günümüzde devam eden siyasi hareket.

<span class="mw-page-title-main">Birinci Enternasyonal</span> İlk küresel sosyalist örgüt

Uluslararası Emekçiler Birliği veya bilinen ismiyle Birinci Enternasyonal, işçi sınıfına ve sınıf çatışmasına dayanan, sosyalist ve komünist çizgideki siyasi partilerin ve sendikaların oluşturduğu, dünya işçileri arasındaki dayanışmayı temsil eden ilk büyük uluslararası sosyalist örgüt.

Osmanlı Sosyalist Fırkası (OSF), Osmanlı İmparatorluğu'nda 1910 yılında kurulmuş olan ilk Türk sosyalist siyasi partisidir.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Enternasyonal</span>

İkinci Enternasyonal, (1889-1916) hazırlıklarla geçen uzun yıllardan sonra komünist partiler tarafından uluslararası sosyalizm mücadelesini yürütmek amacıyla 1889'da kurulan organizasyon. 1876'da dağılan Birinci Enternasyonal'in görüşlerine paralel olarak anarko-sendikalist hareket organizasyona yine kabul edilmemiştir.

Teceddüt Fırkası, I. Dünya Savaşı'ndan Osmanlı İmparatorluğu'nun mağlup olarak çıkması ve Mondros Ateşkes Anlaşması'nın imzalanması üzerine İttihat ve Terakki Fırkası'nın 1 Kasım 1918'de yaptığı son kongresinde kendisini feshederek 5 Kasım 1918 tarihinde kurduğu partidir.

Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası (TİÇSF), Osmanlı Devleti'nde Mütareke döneminde kurulan sol görüşlü siyasi örgüt.

<span class="mw-page-title-main">Henk Sneevliet</span> Hollandalı siyasetçi

Hendricus Josephus Franciscus Marie Sneevliet, Henk Sneevliet olarak veya takma adı olan Maring olarak bilinir Hollandalı komünist, hem Hollanda hem de Hollanda sömürgesi olan Doğu Hint Adalarında aktif faaliyet göstermiştir. II. Dünya Savaşı sırasında ülkesi Nazi Almanyası tarafından işgal edildiğinde komünist direniş hareketinde yer almış ve 1942 yılında Almanlar tarafından idam edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Adliye Nezâreti</span>

Adliye Nezâreti ya da Adliye Nazırlığı Son dönem Osmanlı Hükûmetleri'nde bugünkü Adalet Bakanlığı'nın yaptığı işi yapan nazırlıktır. Türkiye'de Cumhuriyet'in kurulmasıyla birlikte önce Ankara'ya taşınmış ve sonrasında ise dilde sâdeleşme çalışmalarının ardından adı "Adalet Bakanlığı" olarak değişmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hüseyin Hilmi</span> Türk siyasetçi; Osmanlı Sosyalist Fırkası ile Türkiye Sosyalist Fırkasının kurucusu

Hüseyin Hilmi veya İştirakçi Hilmi, Türk sosyalist siyasetçi. Osmanlı Sosyalist Fırkası ve Türkiye Sosyalist Fırkası'nın kurucusu ve genel başkanı. Osmanlı İmparatorluğu’nda sosyalizm düşüncesinde öne çıkan isimlerden biridir.

<span class="mw-page-title-main">1918-1919 Alman Devrimi</span> devrim

1918–1919 Alman Devrimi ya da Kasım Devrimi, I. Dünya Savaşı'nın sonunda Friedrich Ebert önderliğinde anayasal monarşiden parlamenter demokrasiye geçiş sürecidir. Savaşın Almanya’nın aleyhine gelişmesinden dolayı Alman halkının üzerinde oluşan gerilim, ülkede yeni bir rejimin kurulması gerektiği düşüncesini ön plana çıkarmıştı. Devrimin amacı monarşi rejiminin yerine demokratik bir cumhuriyet kurmaktı. Bu hedef, İmparator II. Wilhelm’in tahttan çekilmesiyle sonuçlanan, 1 hafta, 4 gün süren ilk aşamada gerçekleşti. Almanya’daki radikal solcular komünist bir rejim kurmak istediği için bu devrim, komünist devrimciler ile anti-komünistler arasındaki bir iç savaşa dönüştü; bu durum, devrimin ikinci aşamasını yarattı. İkinci aşama tam olarak 9 ay, 1 hafta sürdü ve yönetim biçimi parlamenter demokrasiye dayanan Weimar Cumhuriyeti'nin zaferiyle sonuçlandı.

Himmet Partisi, Himmet Sosyal-Demokrat Müslüman Teşkilatı veya kısaca Himmet, Azerbaycan'ın ve tüm İslam Dünyasının ilk sosyal demokrat nitelikteki siyasi partisi. Sol kanadı 1920 yılında Bakü'deki komünist Adalet Fırkasıyla birleşerek, Azerbaycan Komünist Partisi'ni kurdu. Himmet Gazetesi adında yayın organları vardı.

Sosyal Demokrat Fırkası, Ekim Devrimi'nden etkilenen Dr. Hasan Rızâ Bey, Kâzım Bey, Yorgaki Efendi, Dr. Lebib Bey, Cemâl Efendi ve Sâlim Bey, Mehmed Esad Bey, Muallim Osman Nuri Bey, Muallim Abdullah Bey gibi sosyalist aydınlar tarafından Aralık 1918'de İstanbul'da kurulan parti.

<i>Aydınlık</i> (dergi, 1921)

Aydınlık, Haziran 1921 - 1925 yıllarında Şefik Hüsnü liderliğinde yayınlanan, mesul müdürlüğünü Sadreddin Celâl'in yaptığı aylık Marksist dergi. 1925 yılında 31. ve son sayısı Fevkalade Gençlik Nüshası olarak çıktı. Yazarları arasında Nâzım Hikmet, Şevket Süreyya Aydemir, Vedat Nedim Tör, Kerim Sadi, Leman Sadreddin gibi isimler yer aldı. Şefik Hüsnü tarafından yapılan ilk Komünist Manifesto çevirileri de Aydınlık dergisinde yayınlandı.

Bu sayfada 1910 yılında Osmanlı İmparatorluğu'nda yaşanan olaylar yer alır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.