İçeriğe atla

Türkiye Sosyalist İşçi Partisi

Başlığın diğer anlamları için Türkiye Sosyalist İşçi Partisi (1946-1948) sayfasına bakınız.
Türkiye Sosyalist İşçi Partisi
KısaltmaTSİP
Genel başkanTurgut Koçak
KurucuAhmet Kaçmaz, Yalçın Yusufoğlu, Oya Baydar, Osman Sercan, Aydoğan Gezer, Burhan Şahin, Ali Kar, Hamdi Gülen, Hikmet Karahan, İbrahim Şahin
Slogan(lar)Bayrağını,Yükselt Daha, Daha Yükselt!
Kuruluş tarihi16 Haziran 1974
3 Ocak 1993 (2. kez)
Kapanış tarihi16 Ekim 1981
BölünmeTürkiye Komünist Partisi/Birlik (1980-1992)
ÖnceliTürkiye İşçi Partisi
ArdılıSosyalist Birlik Partisi, Sosyalist Türkiye Partisi
Üyelik (2024)artış 155[1]
İdeolojiSosyalizm
Avrupa şüpheciliği
Ulusal üyelikSosyalist Güç Birliği
Resmî renklerSarı ve kırmızı

Türkiye Sosyalist İşçi Partisi (TSİP), Türkiye'de 12 Mart Dönemi sonrasında kurulan ilk sosyalist partidir. Başlıca kurucuları; Ahmet Kaçmaz, Yalçın Yusufoğlu, Oya Baydar, Osman Sercan, Aydoğan Gezer, Burhan Şahin, Ali Kar, Hamdi Gülen, Hikmet Karahan, İbrahim Şahin olan TSİP'in kuruluş tarihi 16 Haziran 1974 olarak kabul edildi.[]

Tarihçe

İlk görev bölümünde Ahmet Kaçmaz Genel Başkanlığa, Yalçın Yusufoğlu Genel Sekreterliğe; Burhan Şahin, Oya Baydar, Çağatay Anadol, İbrahim Seven, Mehmet Şahin, Aydoğan Gezer ve Veli Gürcan Merkez Yürütme Kurulu üyeliklerine getirildi. Merkez Yürütme Kurulundaki görev bölümünde, Genel Saymanlığa Mehmet Şahin, Teşkilatlanma Sekreterliğine Çağatay Anadol, Eğitim ve Propaganda Sekreterliğine Oya Baydar seçildiler.

TSİP'in kuruluşundan önce kimi parti kurucularınca yayımlanmaya başlayan aylık İlke, haftalık Kitle dergileri süreç içinde parti yayın organları haline geldi.

İlk programında esinlenilen, eski TKP yöneticilerinden Dr. Hikmet Kıvılcımlı'nın görüşleri Eylül 1975'te partinin İlke dergisinde eleştirilerek, yeni bir program hazırlanacağı açıklandı.[]

Partinin I. Kongresinde (21-27 Mart 1976) yeni bir parti programı ve çeşitli kararlar kabul edildi. Yeni programda çağımızın kapitalizmden sosyalizme geçiş çağı olduğu, Türkiye kapitalizminin tekelci bir nitelik kazandığı, halkın demokratik iktidarının kurulması için işçi sınıfı öncülüğünde bir halk cephesi kurulması gerektiği; Türkiye'de bağımsızlık ve demokrasi mücadelesinin sosyalizm mücadelesiyle birleşip tamamlanarak yürütülmesi gerektiği kabul edildi. I. Kongre sonucu Merkez Yürütme Kuruluna Ahmet Kaçmaz, Yalçın Yusufoğlu, Aydoğan Gezer, Çağatay Anadol, Öner Ciravoğlu, Mehmet Yücel, Mehmet Aköz, Hikmet Karahan ve Veli Gürcan seçildiler.

TSİP'in faaliyete başlamasından bir süre sonra, partinin kuruluşuna katılan kimi gruplar, genel merkez tarafından izlenen siyasi çizgiye ve kimi ideolojik saptamalara karşı çıkarak partiden ayrıldı. I. Kongre sonrasında, İlke dergisi sahibi Oya Baydar dahil, kimi parti kurucuları TSİP'den ayrıldı.[]

Parti tüm ilçeleriyle birlikte en az 15 ilde örgütlenme koşulunu yerine getiremediği için 1977 genel seçimlerine katılamadı; bunun üzerine GYK tarafından CHP'ye oy verilmesi kabul edildi.[] TSİP 1977 yerel seçimlerine ise katılarak İl Genel Meclisi için 23 ilde 29.249 (%0,2), Belediye Başkanlığı için ise 20 belediyede 8.261 (%0,1) oy alabildi. Seçimlere katılmadığı yerlerde Türkiye İşçi Partisine (TİP) oy verilmesi çağrısında bulundu. []

Aralık 1978'de toplanan II. Büyük Kongreden sonra TSİP, 1 Mayıs 1979 günü gerçekleşmek üzere TİP ile birleşme girişiminde bulunduysa da, bu birleşme gerçekleşmedi.

1979 üçte bir senato yenileme ve 5 milletvekilliği için yapılan ara seçimler öncesinde TSİP bir sol blok kurulmasını önerdi. Blok kurulamayınca kimi devrimci demokrat gruplarla ortaklaşan TSİP senato seçimlerinde 62.105 (%1,31), 5 milletvekilliği için yapılan seçimde de 6.735 (%0,54) oy aldı.[]

Parti bir süre günlük, daha sonra haftalık olarak Gerçek gazetesini yayımladı.

12 Eylül 1980 Darbesi ile, tüm diğer siyasal partilerle birlikte kapatılan TSİP'in yöneticileri ve üyeleri hakkında değişik davalar açıldı.

12 Eylül Darbesi sonrası

12 Eylül 1980 darbesiyle kapatılmış olmasına rağmen o dönemde de varlığını sürdüren TSİP, 1991'de Sosyalist Birlik Partisinin kuruluş çalışmaları sırasında kongresini toplayıp sosyalist solda birliğin sağlanabilmesi amacıyla kendisini feshetti. Bu karara katılmayan bir kısım partililer ise, ulusal ve uluslararası gelişmeleri de dikkate alarak, bunun likitadörlük anlamına geleceğini ve "12 Eylül Darbesi sırasında kapatılmış bir partiyi açmamak, onları haklı çıkarmak olur" diyerek[] partinin devamı yönünde örgütlü varlığını sürdürme kararı aldılar. 12 Eylül Darbesi ile kapatılan siyasi partilerin yeniden açılabilmesi yasal olarak mümkün olunca, bu kesim gerekli girişimlerde bulunarak 3 Ocak 1993 tarihinde eski merkez yöneticilerden Veli Gürcan ve Gültekin Gazioğlu'nun yanı sıra, Turgut Koçak, Hasan Şahin, Ali Öner, Sermin Öner, Necdet Coşkun, Nuri Geçgili ve diğer partililer tarafından kongre toplanıp TSİP olarak yeniden faaliyete geçildi. Hasan Şahin'in divan başkanlığını yaptığı kongrenin açılış konuşmasını en yaşlı üye olarak Veli Gürcan yaptı.[] Kongre sonucunda Turgut Koçak genel başkanlığa seçilirken, GYK toplantısı sonucunda Hasan Şahin Genel sekreterliğe, Necdet Coşkun Genel Saymanlığa seçildi.

Kaynakça

  1. ^ "Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı". 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2020. 

Dış bağlantılar

ile ilgili metin bulabilirsiniz.

İlgili Araştırma Makaleleri

Fikir Kulüpleri Federasyonu (FKF), 12 Kasım 1965 tarihinde Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi kantininde, Ankara’daki yükseköğrenim kurumlarının öğrenci delegeleri tarafından kurulmuş sosyalist öğrenci örgütü.

<span class="mw-page-title-main">Sol Parti (Türkiye)</span> Türkiyede bir siyasi parti

Sol Parti, Türkiye'de faaliyet gösteren sosyalist siyasi parti. Parti tüzüğüne göre resmî kısaltması "SOL Parti" şeklindedir. Özgürlük ve Dayanışma Partisinin (ÖDP) 22 Aralık 2019 tarihinde Ankara'da düzenlenen 8. Olağanüstü Kongresi'nde partinin isminin Sol Parti olarak değiştirilmesine dair alınan tüzük değişikliği kararıyla kurulmuştur. Genel başkanı Önder İşleyen'dir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Komünist Partisi (1920)</span> Türkiyede bir siyasi parti (1920–1987)

Türkiye Komünist Partisi, 1920 yılında kurulan, Türkiye'de faaliyet göstermiş komünist siyasi parti.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye İşçi Partisi (1961)</span> Türkiyede bir siyasi parti (1961–1971, 1975-1981)

Türkiye İşçi Partisi (TİP), 1961 yılında Türkiye'de kurulan siyasi parti. 1946 sonrası çok partili dönemde TBMM'ye milletvekili seçtirebilen ilk sosyalist parti olmuştur. 12 Mart 1971 Muhtırası ve 12 Eylül 1980 Darbesi sonrasında kapatılmış, 1988 yılında TKP ile birleşerek TBKP kurulmuştur.

Oya Baydar, Türk yazar, gazeteci ve sosyolog.

<span class="mw-page-title-main">Hikmet Çetin</span> 20. Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanı

Hikmet Çetin, Türk siyasetçi, devlet adamı ve eski Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı. CHP Genel Başkanlığı görevini Şubat 1995 - Eylül 1995 tarihleri arasında sürdürmüştür. Mart 1995 - Ekim 1995 ve Ekim 1978 - Kasım 1979 tarihleri arasında Başbakan yardımcılığı görevini sürdüren Çetin, birçok hükûmette görev almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Cumhuriyetçi Güven Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (1967–1981)

Cumhuriyetçi Güven Partisi (CGP), Millî Güven Partisi (MGP) ile Cumhuriyetçi Partinin birleşmesinden doğmuş ve 12 Eylül Darbesi'ne (1980) kadar faaliyetini sürdürmüş siyasi parti.

<span class="mw-page-title-main">Ramsay MacDonald</span> Birleşik Krallığın Başbakanı (1929-1935)

James Ramsay MacDonald Büyük Britanyalı siyasetçi, Birleşik Krallık'ın İşçi Partili ilk başbakanı.

<span class="mw-page-title-main">Halkçı Parti</span> Türkiyede bir siyasi parti (1983–1985)

Halkçı Parti (HP), 12 Eylül Darbesi'nden sonra kurulmuş merkez sol bir Türk siyasal partisiydi.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Birlik Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (1966–1981)

Türkiye Birlik Partisi (TBP), 1966-1981 arasında etkinlikte bulunan siyasi parti.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Komünist Partisi (2001)</span> Türkiyede bir siyasi parti

Türkiye Komünist Partisi, 11 Kasım 2001 tarihinde kurulan ve Türkiye'de faaliyet gösteren siyasi partidir. Parti tüzüğüne göre resmî kısaltması "TKP" şeklindedir. Simgesi çarkla çevrelenmiş çekiç ve üstünde bulunan yıldızdır. Genel Sekreteri Kemal Okuyan'dır. Ancak kolektif liderlik ilkesi gereği en yetkili karar organı parti kongresinde seçilen Merkezi Komite'dir.

<span class="mw-page-title-main">Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi</span> 1898-1918 tarihleri arasında Rusyada faaliyet göstermiş sosyalist–marksist işçi partisi

Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi, 1898'de kurulan, Rusya'nın ilk Marksist partisi. Daha sonra Bolşevik ve Menşevik olmak üzere ikiye bölünmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Sosyalist Birlik Partisi (Türkiye)</span> Türkiyede bir siyasi parti (1991–1995)

Sosyalist Birlik Partisi (SBP) 15 Ocak 1991'de TBKP, TSİP, Sosyalist Parti'den kopan bir grup ve bazı bağımsız sosyalist aydınlar tarafından kurulan siyasi parti.

Türkiye Birleşik Komünist Partisi (TBKP), Türkiye İşçi Partisi (TİP) ve Türkiye Komünist Partisinin (TKP) birleşmesiyle kurulmuş bir siyasi parti.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye İşçi Köylü Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (1978–1981)

Türkiye İşçi Köylü Partisi, 29 Ocak 1978’de Ankara’da kurulan Türk siyasal partisi.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Sosyalist Fırkası</span> Osmanlı İmparatorluğunda siyasi parti

Türkiye Sosyalist Fırkası, İştirakçi Hilmi olarak bilinen Hüseyin Hilmi Bey öncülüğünde, Mustafa Fâzıl, Nâmık Hasan, Mehmed Ali (Bilgisin), Hasan Sadi (Birkök), Dr. Refik Nevzat, Sadreddîn Celâl, Çopur Rıza (Kiper), Dr. İhsan (Özgen) ve Mehmed Nureddîn Bey gibi isimler tarafından 20 Şubat 1919 yılında İstanbul'da kurulan sosyalist parti.

<span class="mw-page-title-main">Barış Derneği</span> dernek

Barış Derneği, 18 Nisan 1977'de İstanbul'da kurulan, amacı tüzüğünde "adil ve kalıcı bir barışın gerçekleşme koşullarının araştırılması, geliştirilmesi, savunulması ve tanıtılması" olarak belirtilen dernek. 3 Nisan 1977'de İstanbul Barosu'nda yapılan, bilim insanları, yazarlar, hukukçular, aydınlar ve sanatçılardan oluşan 100 kişinin katıldığı konferansta alınan kararla kuruldu. Başkanlığa emekli büyükelçi Mahmut Dikerdem seçildi. 12 Eylül Darbesi sonrası kapatılana kadar nükleer silahların yasaklanmasını savundu, Birleşmiş Milletler kararlarına ve Helsinki Nihai Senedi'ne saygı gösterilip uyulması, aynı zamanda Türkiye'nin NATO'dan çıkması için faaliyetlerde bulundu.

Türkiye Sosyalist İşçi Partisi, “çok partili” siyasi dönemin ilk girişimlerinden birisidir ve 24 Mayıs 1946 tarihinde Sabit Şevki Şeren, Hüseyin Türkgeldi, Hasan Yaşatürk, Fehmi Ünal, Orhan Taner ve Orhan Arıburnu tarafından İstanbul’da kurulmuştur.

Ahmet Kaçmaz, Türk siyasetçi, 1974-1980 arasında Türkiye Sosyalist İşçi Partisi (TSİP) kurucu genel başkanı.

<span class="mw-page-title-main">Yalçın Cerit</span>

Yalçın Cerit, Türk devrimci ve komünist siyasetçi. Asıl mesleği öğretmenliktir. 12 Eylül Darbesinden önceki dönemde Türkiye İşçi Partisinde Merkez Yürütme Kurulunda görev almıştır. Sonraki süreçte Gelenek hareketine dahil olarak Sosyalist Türkiye Partisi, Sosyalist İktidar Partisi ve Türkiye Komünist Partisi'nde yeralmış, yöneticilik yapmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.