Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu
| Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Forsu | |
|---|---|
 Cumhurbaşkanlığı forsu | |
 Cumhurbaşkanlığı arması | |
 Cumhurbaşkanlığı armasının zeminsiz kullanımı | |
| Kullanan | Türkiye cumhurbaşkanı |
| Kabul tarihi | Fiilî: 1922 Resmî: 22 Ekim 1925 |
| Kullanımı | Cumhurbaşkanının ikametgâhında ve ziyareti süresince bulunduğu yerlerde bayrak direğinde gece gündüz çekili kalır. Makam odasında ise çalışma masasının sol gerisine konur, içerisinde bulunduğu arabanın sol önünde ay yıldız bulunan kromajlı direğe çekilir. |
Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu, Türkiye'yi, Türkiye Cumhurbaşkanlığı'nı ve cumhurbaşkanını temsil eden, Türkiye'nin resmî simgelerinden biri. Fors, Türk bayrağı ve cumhurbaşkanlığı armasının birleşiminden oluşmaktadır.
Tarihçe
Günümüzde kullanılan fors ve armanın kökeni, Deniz Matbaası Başressamı Hüsnü Tengüz'e dayanmaktadır.[1] Mustafa Kemal Atatürk'ün bir cumhurbaşkanlığı forsu yapılması emri, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'na iletilmiş ve İstanbul Askeri Dikimevi bu konu için görevlendirilmiştir. Ancak dikimevi, ellerinde bir tasarım olmadan dikimi yapamayacaklarını belirtmiş, bunun üzerine konu Deniz Matbaası'na aktarılmıştır. Deniz Matbaası Başressamı Hüsnü Tengüz de çalışmalara başlamıştır.[1] Bu görevden şeref duyacağını belirterek bir gece içerisinde çizimi tamamlayıp dikimevine gönderen Hüsnü Bey'in tasarımı beğenilip kullanıma geçirilmiştir, ancak bu tasarım için olan para ödülü ise diken kişiye verilmiştir. Hüsnü Tengüz'ün adı ise hiçbir resmî kaynakta geçmemiştir. 2014 yılında Hüsnü Tengüz'ün torunu Çiğdem Öztürkçine Erduran verdiği röportajda, babası Ahmet Tengüz'ün ağzından, dedesinin kendi çizimini sahiplenmeme durumunu şu sözlerle açıklamıştır: "...Yıllar geçse de dedem, bir türlü 'Forsu ben tasarladım' diyemiyor. O zamanın insanları günümüz insanlarından çok farklı. Hüsnü dedem çok naif, hassas duyguları olan, karşısındakine duygularını ve problemlerini aktarmayan, ney üfleyen, keman çalan, birden çok dil bilen, günümüzdeki sanatçı anlayışından çok daha farklı gerçek bir sanatçı. Kimseye bir şey söylemiyor. Sadece çocuklarına söylüyor, bir de Kazım Karabekir'e"
Sanat tarihçisi Ömer Faruk Şerifoğlu, "Cumhurbaşkanlığı Sanat Koleksiyonu" adlı kitabında, Cumhurbaşkanlığı Forsu'nun tasarımcısının Hüsnü Tengüz olduğunun yayınlanarak bu olayı tescilleyene kadar tasarımcısının Mustafa Kemal Atatürk olduğu sanılmaktaydı.[2] Forsun kullanımına dair var olan en eski belge ise Mustafa Kemal'in Millî Mücadele'nin son günlerinde, Eylül 1922'de İzmir'deki bir seyahatinde çekilen fotoğrafıdır. Fotoğrafta Mustafa Kemal'in otomobiline çekilmiş hâlde görülen bir flama vardır[3] ve bu flama günümüzde kullanılan forsun bir benzeridir. Fotoğraftaki bu flama günümüzde Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi'nde sergilenmektedir.[4]
Cumhuriyetin ilanından sonra resmî simgelerin düzenlenmesine gidilmiştir. Bu konuda yapılan ilk çalışma, 3 Mart 1924'te Abdülmecid'in forsunun kullanımdan kaldırılması olmuştur.[5] 22 Ekim 1925’te ise cumhurbaşkanlığı forsunu resmî anlamda düzenleyen ilk belge olan Sancak Talimatnamesi yürürlüğe konmuştur.[6] Talimatnameye göre hilâl ve yıldız bayrakta olduğu gibi kullanılıyor, ortada yer alan güneşten çıkan ise büyük ve küçük 20 ışın çıkmaktadır. 18 Şubat 1978'de getirilen yeni bir düzenleme ile armada yer alan ışın sayısı 16'ya düşürülmüştür.[5] Günümüzde yürürlükte olan 25 Ocak 1985 tarihli yasada da fors bu haliyle kullanılmaktadır.[7]
Anlamı
Cumhurbaşkanlığı arması
Cumhurbaşkanlığı arması, altın sarısı renkteki 16 ışınlı güneş ve güneşin çevresindeki 16 yıldızdan oluşmaktadır. Armanın anlamı hakkında iki farklı yorum vardır. İlk yoruma göre armanın ortasında yer alan güneş Mustafa Kemal Atatürk'ün "Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır." sözünü[8] destekler nitelikte sonsuzluğu ve Türkiye'yi, 16 yıldız ise tarih boyunca kurulan 16 büyük Türk devletini sembolize etmektedir.[9] Bu görüşü ortaya atan ilk kişi, 1969'da yazdığı kitap ile Akîp Özbek'tir[10] ve Özbek'in bu yorumu resmî makamlarca da kabul görmüştür.[5] Bir diğer yorum ise güneşin etrafındaki 16 yıldızdan 9'unun Eski Türklerin sancaklarında kullandığı 9 tuğu, 7 yıldızın ise Anadolu Türklerinin sancaklarında kullandıkları 7 tuğu temsil ettiğidir.
Mitolojik olarak ise Güneş ve yıldızlar Eski Türklerde önemli bir yer tutmaktaydı. Güneş, Hunlar ve Göktürkler döneminde hükümdarlık rumuzu olarak görülmekle birlikte, Kutup Yıldızı ilk Türk topluluklarında Tengri'nin makamı olarak düşünülmekteydi.[5]
Cumhurbaşkanlığı forsu
Kullanım alanına göre çeşitli boyutlardaki Türk bayrağının sol üst köşesine cumhurbaşkanlığı armasının işlenmesi ile oluşturulan fors birçok farklı anlam taşımakta, tarihteki tüm Türk topluluklarını ve Türkiye'yi temsil etmektedir.
Mitolojik olarak incelendiğinde ise Ay'ın Maniheizm ve Budizm'i benimsemiş Uygur Kağanlığı döneminde Güneş'in yerine geçtiği ve tanrısal olarak çok daha güçlü anlamlar kazandığı görülmektedir. Uygur hükümdarlarının eski Tengri'nin yerine geçen Ay Tanrısı'nın verdiği kut üzerine hüküm sürdüklerine inanılırdı.[5] Gazneliler ile başlayan ve günümüze kadar devam eden süreçte ise hilâl ve yıldız sembolü önem kazanmıştır. Özellikle Tuğrul Bey'in üzerinde hilâl ile yıldız bulunan paralar bastırması ve Osmanlı İmparatorluğu'nun bayraklarında kullanması, bu sembolün Türk tarihindeki yerini daha da güçlendirmiştir.[5] Hilâl ve yıldız her ne kadar Gazneliler sonrasında önem kazanmışsa da, Göktürkler döneminde basılan paralarda da bu motife rastlamak mümkündür.[12]
Güneş, Ay ve yıldızlara Türk tarihi boyunca yüklenilen kutsal anlam ve verilen önem bu simgelerin Türk bayrağı ve çeşitli resmî simgelerde yer almasını sağlamıştır.
Kullanımı
Fors, cumhurbaşkanının ikametgâhında ve ziyareti süresince bulunduğu yerlerde bayrak direğine çekilir, gece gündüz çekili kalır. Makam odasında ise çalışma masasının sol gerisine konur, içerisinde bulunduğu arabanın sol önünde ay yıldız bulunan kromajlı direğe çekilir.[13]
Yapısı
Türkiye Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun, 25 Ocak 1985 tarih ve 85/9034 numaralı "Türk Bayrağı Tüzüğü" kararının 27. maddesinde, forsun boyutları belirlenmiştir.
| Açıklama | Ölçü | ||
|---|---|---|---|
| Ay ve yıldız | A | Ayın dış çemberinin uçkurluğa uzaklığı | G/4 |
| B | Ayın dış çemberinin çapı | G/2 | |
| C | Ayın dış ve iç çemberlerinin merkezleri arasındaki uzaklık | G/16 | |
| D | Ayın iç çemberinin çapı | G/2.5 | |
| E | Yıldız çemberinin ayın iç çemberinin uçkurluk yönünde ekseni kestiği noktaya uzaklığı | G/3 | |
| F | Yıldız çemberinin çapı | G/4 | |
| En | G | Forsun kısa kenarı | G |
| Boy | Ğ | Forsun uzun kenarı | G*1.5 |
| Arma | H | Güneş merkezinin uçkurluğa uzaklığı | G/5.3333 |
| I | Güneş merkezinin üst kenara uzaklığı | G/5.3333 | |
| J | Güneş merkezindeki çemberin çapı | G/12.17656 | |
| K | Güneşin 8 kısa ışınlarının ucundan geçen çemberin çapı | G/7.557864 | |
| L | Güneşin 8 uzun ışınlarının ucundan geçen çemberin çapı | G/6 | |
| M | Küçük yıldız merkezlerinden geçen çemberin çapı | G/4.31872 | |
| N | Küçük yıldız (16 adet) çemberinin çapı | G/30 | |
| P | Uçkurluk genişliği | G/30 | |
| Not | Ölçüler santimetre cinsindendir. | ||
Renkler
| Renk | PMS | RGB | CMYK | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| R | G | B | 8-bit hex | C | M | Y | K | |||
| Siyah | 0 | 0 | 0 | #000000 | 0 | 0 | 0 | 100 | ||
| Altın | 192 | 181 | 68 | #C0B544 | 18 | 23 | 71 | 8 | ||
| Pantone Red | 032 C | 242 | 0 | 0 | #F20000 | 5 | 100 | 100 | 0 | |
Cumhurbaşkanlığı forsundaki 16 devlet
| Bayrak | Devlet | Kurucu | Hüküm yılları |
|---|---|---|---|
| Büyük Hun İmparatorluğu | Teoman | MÖ 220- MS 216 | |
 | Batı Hun İmparatorluğu | Panu | MS 48-MS 216 |
 | Avrupa Hun İmparatorluğu | Balamir | 375-469 |
 | Ak Hun İmparatorluğu | Aksuvar | 420-552 |
 | Göktürk Kağanlığı | Bumin Kağan | 552-745 |
 | Avar Kağanlığı | I. Bayan | 565-835 |
| Hazar Kağanlığı | Böri Şad | 651-983 | |
 | Uygur Kağanlığı | Kutluk Bilge Kül Kağan | 745-845 |
 | Karahanlı Devleti | Bilge Kül Kadir Han | 840-1212 |
 | Gazne Devleti | Alp Tigin | 962-1183 |
 | Büyük Selçuklu Devleti | Tuğrul | 1040-1157 |
 | Harezmşahlar Devleti | Kutbeddin Muhammed | 1097-1231 |
 | Altın Orda Devleti | Batu Han | 1236-1502 |
 | Timur İmparatorluğu | Timur | 1368-1501 |
 | Babür İmparatorluğu | Babür | 1526-1858 |
 | Osmanlı İmparatorluğu | Osman Gazi | 1299-1922 |
Galeri
9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in arkasında yer alan Türk bayrağı ve Cumhurbaşkanlığı forsu
11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün arkasında yer alan Cumhurbaşkanlığı arması
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın makam odasının duvarında yer alan Cumhurbaşkanlığı arması
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın, 69. Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanı Rex Tillerson'ı kabulü sırasında arkada yer alan Cumhurbaşkanlığı arması
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın konuşma yaptığı kürsüde bulunan Cumhurbaşkanlığı arması
Mustafa Kemal Atatürk'ün 1937 yılında TBMM açılışını yaptığı sırada meclis binasında göndere çekili olan Cumhurbaşkanlığı forsu
Atatürk'ün teknesinde asılı olan Cumhurbaşkanlığı forsu
Atatürk'ün makam aracında asılı olan Türk bayrağı ve Cumhurbaşkanlığı forsu
Kaynakça
- ^ a b "Forsun tasarımcısına iade-i itibar". Anadolu Ajansı. 30 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2022.
- ^ Ateşoğlu, Mehmet (Kasım 2002). "Atatürk'te Türklük Aşkı ve Ülküsü". 75 Türk Dünyası Tarih ve Kültür Dergisi, 191. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları. ss. 24-32.
- ^ Taneri, Aydın (1993). Harezmşahlar. Ankara. s. 2.
- ^ Akçay, Engin (Mayıs 2011). "Anadolu Ufuklarında Bir Cumhurbaşkanlığı Forsu" (PDF). tid.web.tr. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2012.
- ^ a b c d e f "Cumhurbaşkanlığı Forsu". tccb.gov.tr. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015.
- ^ Arıtman, Canan. "İzmir Milletvekili Canan Arıtman'ın, Cumhurbaşkanlığı forsundaki değişikliğe ilişkin Başbakandan sorusu" (PDF). tbmm.gov.tr. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2012.
- ^ Soysal, Mahmut Enes (2010). "TARİHSEL SÜREÇTE BAYRAK VE SANCAKLARIMIZ". Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 42. s. 227. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015.
- ^ "Sevgi seli". turkiyegazetesi.com.tr. 11 Kasım 2005. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015.
- ^ Ögel, Bahaeddin (15 Nisan 1987). "16 Türk Devleti Hakkında". Türk Dünyası Tarih Dergisi, 4. ss. 53-54.
- ^ Özbek, Akib (1969). Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu ve Taşıdığı Anlam.
- ^ Flaggenbuch (Flg. B.). Deutsches Reich. Marine. Oberkommando. Wolfenbüttel: Melchior, Historischer Verl. 2014. ISBN 978-3-944289-66-3. OCLC 935572244.
- ^ Babayarov, Gaybullah (2007). The Catalogue of the coins of Turkic Qaghanate. Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı. s. 91.
- ^ "TÜRK BAYRAĞI TÜZÜĞÜ" (PDF). mevzuat.gov.tr. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015.
- ^ "Corporate Identity". cbddo.gov.tr. Digital Transformation Office of the Presidency of Turkey. 12 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2022.
 Türkiye konuları | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|  | |||||||||
| Siyaset ve yönetim |
| |||||||||
| Coğrafya |
| |||||||||
| Ekonomi | ||||||||||
| Toplum |
| |||||||||
| Semboller | ||||||||||
